Özellikle yönetim bilişimi üzerine olan bölümlerde, mühendislik çıkışlı öğrencilere bile öğretilen temel kavramlardan biri değişim yönetimidir. Değişim yönetiminden bahsederken özellikle üzerinde durulan konulardan biri de doğru bilgiye erişim ve bu bilginin doğru iletilmesidir.
Bu konuları çalışmak pek çok kişi için angarya gibi gözükse de aslında üniversitelerde yapılmaya çalışılan şey, öğrenciye teorik bilgiyi pratik beceriye dönüştürmelerini sağlayacak şekilde yol göstermektir. Yani uzun uzun bilginin doğru değerlendirilmesini anlatıyoruz ki insanlar paralarını lise terk kişilerin ya da iddaa bayii işleten insanların açtığı güvenilmez borsalarda kaybetmesin, sorunlar yaşamasın.
Tamamen güvenli kripto para borsası var mı?
Cevap hayır ama bu cevabı kripto paraları kötülemek için kullanmadan önce yazının sonuna kadar bekleyin. Dünya üzerindeki hiçbir ekonomik sistem güvenli değildir. Örneğin bazı mevduat fonlarında (halk arasında “faize yatırmak diye de geçer”) bankaların karşılık oranı %3 idi. Yani bankalar, kasalarındaki 3 liraya karşı 100 liraları varmış gibi işlem yapabilir demek bu. Haliyle herkes aynı anda 3 lirasını çekmeye kalkarsa 33 kişiden 32’si mağdur olacaktır, devlet zaman içerisinde bu zararı karşılasa bile. Haliyle hiçbir sistem tamamen güvenli değil.
Kaldı ki ülkemizde kripto para temel olarak ağızdan ağıza yayılır. İnsanların birbirlerine olan güvenlerini, başka bir şeye güvenmek için kullanma eğilimleri vardır. Yani gidip “Bizim İbo da oradan oynuyor” diye bir borsaya giren çoktur. Buradaki İbo’nun becerisi bilgisi sorgulanmaz. Reklamlardaki ünlüler ve siyasiler de teknik olarak benzer bir mantıkla, onlara olan güveninizden sitelere kullanıcı çekilmesi için kullanılır.
Bizim ise bakmamız gereken şeyler aslında bunlardan hiçbiri değil. Nasıl ki bir kuruyemişçi yana “Nohut Bank” diye tabela asmış olsa bile gidip “Abi benim 37bin dolar param var, sende mevduat hesabına yatırayım” demiyorsak, benzer bir mantığı kripto paralar için de gütmemiz gerekiyor. Zira kripto para yatırımı yapmak bahis yapmak değildir, ekonomik bir harekettir.
Güvenli kripto para borsası nasıl seçilir?
Güvenli kripto para borsası seçecekseniz bakmanız gereken detayların sayısı aslında oldukça fazla, biz bu yazıda en temel noktalara bakacağız. Ayrıca bu detaylara bakmanın da sizi %100 koruyamayacağını belirtelim. Yine de riskleri azaltmak için faydalı olacaktır.
1- Site Güvenliği
Bir kripto cüzdanını kırmak neredeyse imkansızdır. O yüzden de kötü niyetli kişiler borsaları sıklıkla hedef alır. Bu konuda çekinceleri de bildiği için kendine güvenen çoğu kripto borsası, kullandığı güvenlik önlemlerini ve güvenlik lisanslarını da sitesinde sergiler.
Bir kripto borsasında şu aşağıdakiler yoksa oradan kaçın, bir daha orayı öven olursa da ciddiye almayın:
- Sitede HTTPS yokluğu: Buna artık Wordpress bloglarda bile dikkat ediyorlar. En temel güvenlik önlemi, kapının bir kilidi olmasından ziyade kapının olup olmadığına bakmak gibi bir şey bu.
- İki faktörlü kimlik doğrulaması olmaması: Bir şekilde veri tabanından ya da bilgisayardan şifreyi alabilen biri bütün kriptolarınızı hüpletmesin istiyorsanız elzem.
- Fonların saklanma şekli: Fonları sıcak cüzdanlarda, başkasının bir yerde erişebileceği şekilde değil de soğuk cüzdanlarda saklayan borsalar genelde daha iyidir. Onun da riskleri var ama sıcak cüzdanlar kadar değil.
2- Şeffaflık
Bir diğer önemli konu da şeffaflık. Tamam, firmanın bütün çalışanları sitede yukarıdan aşağı listelensin demiyoruz ancak bir borsaya girecekseniz kurucusunun, CEO’sunun falan kim olduğunu görebilmelisiniz. Ne olduğu belirsiz borsalara girmeyin, projelere bakın.
Çoğu borsa kendi soğuk cüzdan bilgilerini yayınlar. Thodex vurgunundan sonra insanlar, kaç paralık bir operasyon gerçekleştirildiğini anlamak için Twitter’da teker teker cüzdan bilgisi karşılaştırmaya başlamıştı. Güvenilir borsalar soğuk cüzdan bilgisini de paylaşır.
3- Yasalar
Herhangi bir şeyin güvenilir olup olmadığını anlamanın en temel yöntemlerinden biri sorumluluk ve hesap verebilirliktir. Biz bu içerikte, hali hazırda batmış olan borsalar hariç yalnızca kurgusal isimler kullandık ki yazı yalnızca fikir verici olsun, istemeyerek de olsa yönlendirme yapmış olmayalım. Bu bizim size karşı sorumluluğumuzdur.
Benzer bir durum borsalar için de geçerlidir ancak onların -özellikle de son dönemde- yasalara uygun hareket edebilmesi, kanun koyucular ile uzlaşabilir yapıya sahip olması önemlidir. Aksi takdirde ciddi sorunlar yaşanabilir. Her borsanın her ülkeye açık olmamasının altında da benzeri sebepler yer alır.
4- Likidite
Teknik olarak bir kripto para borsasında alım satım yapıldığı zaman para el değiştirmiş olur. Piyasada hareket yoksa, alım satım işlemi yapılamıyor ya da yapılması çok uzun sürüyorsa oradan uzak durun. Küçük hacimli borsalarda kazanç elde etseniz bile kazancınızı kullanabilmeniz her zaman çok kolay olmaz. Ayrıca fiyat dalgalanmaları da çok olumsuz etki edebilir. Tek başında güvenilirlik ölçeği olarak ise çok zayıftır, Thodex’de de örneğini gördük.
“Abi bir de CEX ve DEX ne, onları da söylersen..”
Kripto para borsalarında CEX ve DEX adı verilen iki farklı kısaltma görülüyor. Bunlardan CEX merkezi bulunan kripto para borsaları ya da blok zincirleri tanımlamakta kullanılır. DEX ise merkezi olmayan kripto para borsaları ve blok zincirlerdir.
Her iki yaklaşımın da kendi arasında avantajları ve dezavantajları vardır. Diyelim ki Atbank, kendi kontrolünde bir borsa olan Atcoin Trade diye bir borsa hizmete sundu. Sonuçta bu borsanın bir sahibi, kontrolünü elinde tutan bir banka vardır ve bu sistem CEX örneğidir.
DEX ise merkezi olmayan, onun yerine düğümler mantığını kullanan borsalardır. Böylece kötü niyetli kişilerin işleri zorlaşır. Tek bir düğüme değil aynı anda bütün düğümlere saldırı yapması gerekir. Merkezi bir yapı olmadığı için herkes kontrol edebilir. İki sistemin de kendice avantaj ve dezavantajları olsa da temel farkları budur.
Burada yazan kıstaslara dikkat ettiğinizde yüzde yüz güvenli işlem yapacağınızı tamamen garanti edemeyiz. Tüm kıstaslara uyan bir borsa bile seçseniz, o borsanın bulunduğu ülkede çıkacak bir yasa bir anda her şeyi alt üst edebilir. Yine de bu detaylar, daha güvenli işlem yapmanıza yardımcı olacaktır.