Ayakkabı, yalnızca bir moda eseri ya da konforlu bir yürüyüş aracı olmanın çok ötesinde insanlık tarihinde kıymetli bir rol oynamıştır. Tarih öncesi çağlardan itibaren ayağı müdafaa hedefiyle birinci defa kullanıldığından beri ayakkabılar, toplumların, kültürlerin ve periyotların kendine mahsus özelliklerini yansıtan eşsiz bir tarihe sahip olmuştur. İster bir mağara beşerinin kolay hayvan derisinden yapılmış sandaleti, isterse de en sofistike moda sahnelerinin parıltılı topukluları olsun ayakkabılar bize, sahiplerinin kim olduklarına, nerede yaşadıklarına ve ne tıp bir hayat sürdürdüklerine dair ipuçları verir.
Tarih boyunca ayakkabının nasıl evrildiğini gelin birlikte keşfedelim. 👇
Kaynak: 1, 2
Ayakkabılar, insanların ayaklarını korumak ve giyene konfor sağlamak hedefiyle tasarlanmış yaşamsal eşyalardır.
Ayakkabıların tasarımı vakitle kültürler ortasında büyük farklılıklar göstermiştir ve ekseriyetle fonksiyonellikten ödün vermemiştir.
İlk ayakkabının ne vakit icat edildiği ve kullanıldığına dair bilgilerimiz, 1938’de Amerika’nın Oregon eyaletinde Fort Rock Mağarası’nda bulunan ve yaklaşık 10.000 yıl öncesinde yapıldığı düşünülen adaçayı kabuğundan yapılmış sandaletlere dayanmaktadır.
Dünyanın en eski deri ayakkabısı ise 2008 yılında Ermenistan’daki Areni-1 mağara kompleksinde bulundu.
Bu ayakkabı, M.Ö. 3500’e tarihlenmiş ve büsbütün sığır derisinden yapılmıştır.
Medeniyetler geliştikçe sandaletler tanınan oldu.
Eski Mısır duvar fotoğraflarında M.Ö. 4000 yılına tarihlenen fotoğraflarda sandaletler görülmektedir.
Ayakkabı tarihinin başlangıcında farklı iklimler, farklı ayakkabı tiplerini gerektirdi ve ayakkabılar için kullanılan materyaller coğrafik bölgelere nazaran değişti.
Örneğin, kuzey bölgelerinde ayakkabılar ekseriyetle kalın deriden yapılır ve kürk ya da samanla güçlendirilirdi. Öte yandan güney bölgelerinde palmiye yapraklarından yahut papirüs lifinden yapılmış sandaletler daha yaygındı.
Ayakkabılar yalnızca fonksiyonel muhtaçlıkları karşılamakla kalmadı, tıpkı vakitte toplumsal statüyü ve kültürel pahaları de tabir etti.
Önceleri Eski Mısır’da yalnızca din adamları ve Firavunlar tarafından giyilebilen sandaletler, vakitle tüm Mısırlılar tarafından giyildi ve farklı renkler makul bir toplumsal sınıfı sembolize etmeye başladı.
Klasik Antik Çağ Yunan ve Roma periyotlarında en tanınan ayakkabı modellerinden biri dizin yarısına kadar uzanan sandaletlerdi.
Orta Çağ’da, ayakkabı üretimi konusunda birçok yeni trend ve moda gelişti. Topuklar, sivri uçlar ve ilkel kauçuk yapısı ortaya çıktı.
Topuklu ayakkabılar, 15. ve 17. yüzyıllar ortasında tanınan olan “chopine” ismi verilen platform gibisi ayakkabılarla tarih sahnesine çıktı.
Aslında topuklu ayakkabıların tasarlanma hedefi birinci olarak erkeklere yönelikti.
Yüksek topuklu ayakkabıların kökeni, 15. yüzyıl İran’ında, askerlerin üzengilerde daha düzgün duruş sağlamak için giydiği ayakkabılara dayanmaktadır.
Zaman içinde topuklu ayakkabılar bayanlar ortasında tanınan hale geldi.
17. yüzyılda süslü çoraplarla bir arada çizmeleri tercih eden erkeklerin yanı sıra, Barok ayakkabılarına çeşitli işlemeler ve dekoratif ögeler eklenerek bayanlar için de ayakkabılar daha değerli hale geldi.
Rokoko devrinde bayan ayakkabılarında toka ve Louis topuğu ön plana çıktı.
18. yüzyılda hem erkekler hem de bayanlar, süslü ayakkabılar giyerek zenginliklerini sergilediler.
Kadınlar, çoğunlukla renkli ipek yahut hassas deriden yapılan, nadiren de altın ve gümüş dantel örgülerle süslenen yüksek topuklu ayakkabıları tercih ederken erkekler çoklukla parlak metal tokalı koyu deri ayakkabılar giydi.
19. yüzyılın başlarında erkek ve bayan ayakkabıları tarz, renk, topuk ve ön cephe halinde farklılık göstermeye başladı.
Bu periyotta Napolyon devrine has kumaş ayakkabılar seçkinler ortasında çok tanınan oldu.
Sanayi İhtilali, ayakkabı üretiminde büyük bir atılım sağladı.
Bu periyotta İngiltere ve Kuzey Amerika’daki mucitler ve zanaatkarlar çağdaş bir ayakkabı dikiş makinesi icat ettiler ve toplu üretimle ayakkabı üretimine geçildi.
20. yüzyılda Amerikan pop kültürünün tesiriyle ayakkabılarda büyük bir değişim yaşandı.
Daha ucuz hammaddeler ve yeni yapılar, ayakkabı modasını büyük ölçüde değiştirdi. Süslü ve kaliteli ayakkabılar, modaya uygun ve daima değişen renkli ayakkabılarla yer değiştirdi. Bu değişimde, Hollywood oyuncuları ve müzikçiler büyük bir rol oynadı.
Kim bilir ayakkabı serüveninde bizleri daha neler bekliyor? 🤷♂️