Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Tıp Fakültesi Çocuk Ergen Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Ana Bilim Kolu Dr. Öğretim Üyesi Bahadır Turan, uygunsuz ve çok mühlet ekrana maruz kalmanın çocuklarda lisan ve toplumsal gelişimleri başta olmak üzere birçok alanda gelişimsel sıkıntılara yol açabileceğini, otizm gibisi bulguların da bu problemlerden biri olduğunu bildirdi.
Turan, 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü hasebiyle yaptığı yazılı açıklamada, otizm hastalığında bireylerde iki temel alanda zorluklara neden olan farklılıklar görülebildiğini, bunlardan birincisinin toplumsal etkileşim ve toplumsal bağlantı, başkasının ise kısıtlı ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışlar olduğunu belirtti.
Otizmin tek ve bilinen bir sebeple açıklanamayacağına dikkati çeken Turan, “Otizm hastalığının, pek çok faktörün birbiriyle etkileşimi sonucunda ortaya çıktığı söylenmektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar ise hem genetik hem çevresel faktörlerin etkileşiminden kelam etmektedir yani rastgele bir ırktan, sosyoekonomik statüden yahut etnik kümeden bir çocuğa otizm tanısı konulabilir.” tabirlerini kullandı.
Turan, dünyadaki son istatistiklerin, her 44 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığını gösterdiğinin altını çizerek, şu değerlendirmede bulundu:
“Bu, daha evvel bildirilen oranlardan daha yüksek. Kimin direkt otizm tanısı alacağını evvelden bilemiyor olsak bile otizm ile bağlı birtakım faktörleri artık biliyoruz. Erkeklerin otizmli olma mümkünlüğü kızlara nazaran daha fazladır. Otizmli bir kardeşi ve bilhassa bir ikizi olan çocukların otizmli olma mümkünlüğü daha yüksektir. Gelişimsel meseleleri yahut down sendromu üzere genetik ve kromozomal hastalıkları olanların otizmli olma mümkünlüğü daha yüksektir. Araştırmalara nazaran, ileri yaşta anne ve baba olmanın, çocukta otizm riskinin arttığına dair deliller da bulunmaktadır.”
“Özel eğitimde çocuk yakından izlenmeli”
Otizme tam olarak neyin neden olduğunun şimdi bilinmese de çok sayıdaki geniş kapsamlı çalışmanın, aşıların otizme neden olmadığını gösterdiğini vurgulayan Turan, şöyle devam etti:
“Bilgisayar, tablet, cep telefonu, televizyon üzere teknolojik aygıtların çok kullanımı, çocukların öğrenme sürecini önemli halde etkileyebilmektedir. Uygunsuz ve çok mühlet ekrana maruz kalma, çocuklarda lisan ve toplumsal gelişimi başta olmak üzere birçok alanda gelişimsel problemlere yol açabilir. Otizm gibisi bulgular bu problemlerden biridir. Bu nedenle bilhassa 0-3 yaş devrinde teknolojik aygıtlarla temas halinde olmaktan azami ölçüde kaçınmak gerekir.”
Turan, otizm tanısı ve tedavi sistemlerine ait de bilgi vererek, şunları kaydetti:
“Otizm tanısı konulan çocukların vakit kaybetmeden özel eğitime, şayet öneriliyorsa da ilaç tedavisine başlaması gerekmektedir. İlaçlar otizm hastalığını tedavi etmese bile çocuğun eğitime ahenk sağlamasında, dikkatini toparlamasında, hasebiyle da otizm belirtilerinin gerilemesinde çok değerli yer tutmaktadır. Özel eğitim için aile isterse üniversite yahut devlet hastanelerinden, çocuklar için özel ihtiyaç raporu alıp rehberlik araştırma merkezine başvurarak resmi bir biçimde ya da resmi olmadan kendi maddi imkanları ile başlayabilir. Özel eğitimde çocuk yakından izlenmeli. Verilen eğitimle çocuğun hangi belirtilerinin gerilediğine de dikkat edilmelidir.”
Özel eğitimin yanı sıra tedavideki en büyük dayanağın aile tarafından verilen eğitim olduğunu belirten Turan, ailedeki tüm bireylerin özel eğitim merkezinde yapılan aktiflikleri ve eğitimleri, çocuğa özel vakit ayırarak, çocuğun en çok vakit geçirdiği mesken, akraba konutu, market, sokak ve parklarda tekrar edebileceklerinin altını çizdi.
