Tuncay Yıldırım
Tıp dünyası Covid-19 pandemisini ortadan kaldıracak aşı ve ilaçlar üzerinde çalışırken mühendisler de yenilikçi teknolojilerle bu gayretlere dayanak veriyorlar. Bu mühendislerden biri de ABD’de Pittsburgh kentindeki Carnegie Mellon Üniversitesi’nden Prof. Dr. Burak Özdoğanlar. Prof. Özdoğanlar, aşılamada ihtilal yaratacak bir çalışma yürütüyor. Klâsik şırıngalar yerine cilde yapıştırılacak minik boyutlardaki flaster yamalarla aşılama süreçlerinin yapılmasına imkan sağlayacak metodu DW Türkçe’ye anlatan Özdoğanlar, “100 yıldan daha uzun müddettir iğne ve aşılama ile ilgili bildiklerimiz büsbütün değişecek” dedi.
Şu anda hayvanlarda denenen ve Nisan’da da beşerler üzerinde denenmeye başlanacak uygulamanın sıhhat otoriteleri tarafından onaylanması halinde aşılama süreçlerinin çok daha kolay olacağını belirten Özdoğanlar, “Gidip eczaneden alacaksınız ya da meskeninize kadar postalanacak, siz alıp cildinize yapıştıracaksınız. Ağrı yok, sızı yok, aşı böylelikle tamamlanmış olacak. O açıdan büyük değişikliklere yol açacak. Bu teknikle iğneli şırıngalarla yapılandan çok daha az ölçüde aşı kullanılması kâfi oluyor. Asıl temel avantajları bunlar. Bu sistem yalnızca aşılar için değil, kanser yahut deri hastalıklarında da kullanılabilecek” diye konuştu.
Aşının şırınganın ucundaki iğneyle kaslara zerk edildiği klâsik uygulamaya son verecek bu prosedürle aşılamanın, üzerinde çok küçük iğneciklerin (microneedle) bulunduğu, flaster olarak da tanımlanan, minik yama bantları ile yapılması hedefleniyor. Flasterlerdeki iğneciklerin her biri bir saç telinden daha ince ve bir milimetreden daha kısa olarak geliştirildi. Yaklaşık bir parmak ucu büyüklüğündeki yama bantlarının üzerinde bu iğneciklerden onlarca bulunuyor. Derinin üzerine yapıştırılacak yamanın üzerindeki ilaca batırılmış minik iğneler aşının bedene iletilmesini sağlayacak. Böylelikle ağrı yahut acı hissetmeden aşılama süreci yapılabilecek.
“Yamayla yapılan aşılar daha etkili”
Yamayla yapılan aşının şırınga ile yapılanlara kıyasla daha tesirli olacağını söyleyen Özdoğanlar, “Aşıların içerikleri tıpkı olmasına karşın microneedle’larla yapılanlar, direkt kasa uygulananlara oranla daha tesirli ve daha süratli. Derideki özel hücreler bağışıklık sistemi ile çabucak bağlantı kuruyor ve lenf bezlerine bağlanıyorlar. O yüzden deriye çok az ölçüde bile aşı verseniz tesiri daha büyük oluyor. Bu tesir şırınga ile adeleye yapılan aşıdan on yahut yüz kat daha fazla olabiliyor. Bu demek oluyor ki aşının onda yahut yüzde birini kullanmak kâfi olacak bağışıklık kazanmak için. Az ölçüde aşı kullanılması aşının dünyada daha fazla beşere ulaşması manasına da gelir, aşı kıtlığı ortadan kalkar” dedi.
2006 yılından itibaren bu alanda çalışmalar yürüten Mühendislik ve Biyomedikal Mühendisliği Profesörü Özdoğanlar, “Biz şu anda bu mikro iğneciklerin içine kurutulmuş olarak aşıları doldurabiliyoruz. Buna ‘eriyebilen mikro iğnecik yaması’ diyoruz. İçlerine aşı doldurulan mikro iğnecikler deriye sokulduğunda 10 -15 dakika sonra kurumuş olan aşılar eriyor ve böylelikle bedene verilmiş oluyor. Geliştirip, patentini aldığımız bu iğnecikler birer obelisk, dikilitaş halinde. Bu formuyla deriye büsbütün girmesi mümkün olabiliyor. Fazla kuvvet gerektirmiyor ve hiç acı vermiyor” diye konuştu.
Tıpkı vakitte mikro iğnelerin seri üretimleri ile ilgili de çalışmaların bulunduğunu kaydeden Özdoğanlar, “Çünkü bu mikro iğneleri aşı için kullanmak istiyorsak, yılda milyarlarca adet üretmemiz gerekir. Şu anda bu tip mikro iğne yamaları üretimimiz çok kısıtlı. Bir imalat sistemi, imalat hücresi geliştirdik, robotları kullanarak otomasyon ile üretebiliyoruz. Her bir üretim sistemi 15 mekrekare yer kaplıyor ve günde 20 bin ile 100 bin ortası mikro iğne yaması üretebiliyor. Bir fabrikaya bu sistemden yüzlerce konulur ve günde 10 milyonlarca üretim yapılabilir” formunda konuştu.
“BioNTech ile çalışmayı çok isteriz”
Mikro iğnelerle korona aşılarının daha süratli ve yaygın yapılabileceğinin altını çizen Prof. Dr. Burak Özdoğanlar, bu bahiste BioNTech’in kurucuları Prof. Uğur Şahin ve Dr. Hasret Türeci ile birlikte çalışmayı çok istediklerini de söyledi.
BioNTech’in geliştirdiği mRNA aşılarını mikro iğnelerle de deneyip tesirini gösterebileceklerini söz eden Özdoğanlar, “Biz mRNA aşıları üzerine de çalışmalar yapmaya hazırlanıyoruz. Ancak mRNA’ların yapısı değil lakin, paketlenmesi komplike bir süreç. mRNA’nın etrafına ne halde bir yağ tabanlı kaplama konulduğu kıymetli. Ve BioNTech dünyada bunu en âlâ yapan firmalardan biri. Şayet o süreçteki mRNA’nın paketlenmesi gerçek yapılmazsa, aldığımız sonuçları kasa yapılan aşılarla karşılaştıramayız. BioNTech ile çalışabilirsek, onların aşılarını microneedle’larla yapılması halinde, kasa zerk edilerek uygulananlarla karşılaştırabiliriz” dedi,
Yeni teknolojinin yaygın olarak kullanılması için yatırımların yapılması gerektiğini vurgulayan Özdoğanlar, kelamlarını “Teknolojik olarak temel bir sorun yok aslında, sorun kaynak eksikliği. Bana ‘Bunları ne vakit hayata geçireblirsiniz?’ diye soruyorlar. Ben de, ‘ne kadar kaynak yaratabilirsiniz?’ diyorum. Buna yeteri kadar yatırım yapılırsa, 2 yahut 3 sene içinde bunlar geliştirilebilir. Kaynak bulup, tıp tarihi açısından son derece kıymetli olan bu gelişmeyi daha süratli bir formda hayata geçirmeye çalışıyoruz” diye sürdürdü.
