Sözlük manası “tarz, yol, usül” olan üslup, hayatımızın her anında bize eşlik eden bir kavramdır. Lisan olmadan insan denen varlık nasıl olur da varlığını sürdürebilir? Lisan, niyetlerin somutlaştırılmış halidir. Fikirlerimiz, bir ırmak misali sözlere yuva yaparak dökülür lisanımızdan. Lisan, fikrin oluşmasında, ortaya çıkmasında ve mesaja dönüşmesinde en değerli araçtır. Birebir vakitte lisanın hudutları niyetin hudutlarını da oluşturur. Biz ne kadar niyetlerimizi tartıp buna nazaran hareket edersek, üslubumuzda bu kadar şekillenir. Alışılmış ki bu sonların oluşumunda toplumsal farklılıkların da tesirini göz arkası edemeyiz. Kimi noktalarda bulunduğumuz toplumun biçimini aldığımızdan ötürü bu kaba sığmaya çalışırız. Ki bazen sığamayız da… Aslında bu âlâ midir, makus müdür bilinmez. Lakin kıymetli olan hayat biçiminiz olarak üslubu hayatımıza uyarlamaktır. Ve daha da değerlisi bu noktayı süregiden bir biçimde sürdürebilmektir.
Hayat devam ederken aslında üslup olmadan ne kadar sağlıklı yürütebiliriz bu yolu?
Büyüklerimiz boşuna ‘Tatlı lisan yılanı deliğinden çıkarır’ dememişler. Pekala, bir insanın yılanla ne üzere bir alışverişi olabilir? Yılanın deliğinde kalması hem kendimizin, hem de toplumun öteki üyelerinin beden sıhhati açısından daha faydalı mıdır, değil midir? Yılana küfretsen deliğinden çıkmaz mı güya? İşin bu tarafına baktığımızda, kıymetli bir atasözümüzdür bu da. Ve bizlerde sık sık bu atasözünü kullanırız. Bu atasözünü ‘Ama sokmasını engellemez.’ halinde tamamlamak sizce yanlış olur mu? Yani kimi insan tatlı bir üslup karşısında bile bir duvara çarpacağını düşünür. Sizce de o denli midir? Nedir bu olayın doğruluğu? Ya da yanlışsız olamayan yanı?
Hoş ve verimli bir formda sohbet etmek insanların güzeline sarfiyat. Bilhassa övgü dolu, onurlandıran cümleleri karşı taraf bize karşı kullanıyorsa bu durumda daha da fazla yakınlık beslemeye başlarız. Kullandığımız cümlelere küçük dokunuşlar yaparsak etrafımızdaki beşerler da bizimle daha yakın olmak isteyecektir. Bu durum sonucunda beşerlerle daha kaliteli bir biçimde vakit geçirebiliriz. Ve şunu da unutmamalıyız ki davranışlarımız her şartta çok kıymetli ve bizi yansıtıyor. Biz farkında olmasak bile davranışlarımız benliğimizi ince detaylarıyla temsil ediyor.
Bu atasözüne bir başka pencereden de bakacak olursak; bir insan karşı tarafa nasıl giderse aslında o denli bir karşılık alır. Ne ekilirse o biçilir misali. Bir beşere yaklaşırken üslubunuza dikkat ederseniz karşı tarafta da bu şekil bir yaklaşım bulabilirsiniz. Olağan kimse bunun için size garanti vermeyecektir. Fakat olsun, tekrar de her hususta bahtımızı denemekte yarar vardır, o denli değil mi?
Ne istediğimiz mi kıymetli nasıl istediğimiz mi?
İçinde yaşadığımız çağda ne söylediğiniz değil, nasıl söylediğiniz değerlidir.
Kültürel çalışmaların değerli savlarından biridir: Yalnızca sözcükleri değiştirerek; değil yalnızca kanıları, dünyayı bile değiştirebilirsiniz!
Günlük yaşantımızda olsun, hayatımızın geneline baktığımızda olsun birbirinden farklı isteklerde bulunabiliyoruz. Bu istekler kimi vakit gerçekleşirken, kimi vakit ise bunları kendimize bir gaye olarak belirliyoruz. Kimi istekler hayalde kalırken, kimisi istekte kalmayıp gerçekleşiyor.
Gelin artık sizinle birlikte üslup noktasında bu kritik sorunun yanıtını ayrıntılıca arayalım:
İsteklerimizin gerisindeki ihtiyaçlar bizim harekete geçme noktasındaki motivasyonumuzu beslemektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; bu motivasyon bizimle mi alakalı, yoksa diğerlerinin tatmin etmesini beklediğimiz ihtiyaçlarla mi alakalı? Bu öbürleri tarafından karşılanması ve doyurulması beklenen ihtiyaç pek çok farklı biçimlerde meydana gelebilir: Sevilmek, hissedilmek, duyulmak, anlaşılmak, ilgi görmek, pahalı hissetmek, takdir edilmek, onaylanmak ve hürmet duyulmak… Bu ihtiyaçlar noktasında lisanı kullanış biçimimiz bizim destekçimiz oluyor. Yani, aslında lisanı ne kadar uygun kullanırsak bizim için o kadar düzgün. İşte size lisanı daha düzgün kullanabilmeniz için birkaç püf nokta;
• Lisanımıza sonradan eklenen yabancı sözleri kullanmamaya dikkat edin.
• Lisanımızın özgünlüğünü bozmadan yabancı sözcüklerden etkilenmemeliyiz.
• Lisanımızı yanlışsız kullanmak ve geliştirmek ismine bol kitap okumalıyız.
• Yazılar yazmak ve makaleler okumak bize yarar sağlar.
• Sanat, edebiyat ve bilim alanında ilgili görsel ve işitsel medyayı takip edebilirsiniz.
• Lisanı gerçek kullanmak için seçilen kavramlar ortasında bir alaka bulunmalıdır. Aksi takdirde anlatım içerisinde bir karmaşanın yaşanılması kaçınılmaz olacaktır.
Dili kullanış biçiminin her manasıyla beşere çok yarar sağladığı tartışılmaz bir gerçektir. Bunun için üstte yazılanları uygulamak da size yarar sağlayacaktır.
Başka bir deyişle teknik olarak tabir edecek olursak gerçek sözün ve de noktalama işaretinin hakikat yerde kullanılmasının da tesirinden bahsedebiliriz. Bir cümlenin içinde bile sözlerin yerini değiştirmek aslında çok fazla şeyi tabir eder. Oluşturacağınız cümleyi sert bir üslupla mı söz etmek daha hoş olabilir, yoksa birebir manaya gelen o cümleyi farklı bir pencereden sözlerle oluşturmak mı daha hoş bir tesir eder? Siz de bu noktanın farkını anladığınızda aslında sözlerin ehemmiyetini bir sefer daha anlayabileceksiniz. Özünde tüm kurmak istediğimiz cümlelerin ardında bir muhtaçlık vardır. Bizler hayatımızı olağan akışında yaşarken aslında şuurlu ya da bilinçsiz bir halde bu cümlelerin arkasındaki gereksinimlerimizi doyurmak için birbirinden farklı yollara başvururuz. Örneğin bir çocuk annesinden ilgi görmek hedefiyle bazen fonksiyonel bazen de fonksiyonsuz yollara başvurur. Fakat sonuç olarak annesinin ilgisini de çekmiş olacaktır. Bu sayede de hedefine ulaşmış olur. Bir çocuktan her gereksinimini tabir etmesini bekleyemeyebiliriz ancak bir yetişkinini isteklerinin ardında yatan sebepleri anlamlandırmasını ve gerçeklerden ayrıştırması gerektiğine inanırız. Farkındalık dediğimiz şey; kendi hislerini, muhtaçlıklarını ve niyetlerini her noktadan görebilmeyi sağlıklı bir hale getirir.
Sağlıklı yetişkinler olarak neyi nasıl istediğimizi bilmek ve neden istediğimizi manalandırmak, bize hayatta güç verir. Kendimiz için farkındalık kazanır ve gereksinimlerimizden emin oluruz. Kendi güçlerimizi nasıl kazanacağımıza dair inancımızı her vakit nasıl tazeleyebileceğimizi bilir, ona nazaran davranırız. Olması gereken nokta tam olarak burasıdır.
‘Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio’
