Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi ve birebir vakitte İLAFAR Araştırma Kümesi Sorumlusu Doç. Dr. Gülin Renda, bitkilerin tesirlerini içlerinde bulunan kimyasal hususlar aracılığıyla gösterdiğini ve tıbbi bitkilerin çok sayıda kimyasal maddeyi bir ortada taşıdığını tabir ederek “Bu nedenle ‘bitkisel ise hiç kimyasal taşımaz, zararsızdır’ formundaki yaygın kanı hakikat değildir” dedi.
Bitkilerin ve bitkisel tıbbi eserlerin insan sıhhatinde yani hastalıkların tedavisinde kullanılabilmesi için konvansiyonel ilaçlarda olduğu üzere kalite, aktiflik ve güvenlikle ilgili şartları sağlaması gerektiğine dikkat çeken Renda, “ ‘Şifa bulacağım’ diye sağlığınızdan olmayın” ihtarında bulundu.
”Bitkisel ise hiç kimyasal taşımaz, zararsızdır, formundaki yaygın kanı hakikat değil”
Bitkilerin insanlığın varoluşundan itibaren çeşitli gayelerle ve bilhassa tedavide kullanıldığını hatırlatan Renda “19. yüzyıldan itibaren kimyasal tekniklerin gelişmesiyle bitkilerden ilaç olabilecek hususlar elde edilmiş ve bunların yapıları aydınlatılmıştır. Bugün biliyoruz ki bitkiler tesirlerini içlerinde bulunan kimyasal hususlar aracılığıyla gösterirler ve tıbbi bitkiler çok sayıda kimyasal maddeyi bir ortada taşırlar. Bu nedenle ‘bitkisel ise hiç kimyasal taşımaz, zararsızdır’ halindeki yaygın kanı yanlışsız değildir. Bitkilerin ve bitkisel tıbbi eserlerin insan sıhhatinde yani hastalıkların tedavisinde kullanılabilmesi için konvansiyonel ilaçlarda olduğu üzere kalite, aktiflik ve güvenlikle ilgili şartları sağlaması gerekir. Bitkinin yanlışsız teşhis edilmiş olması, kaynağı, toplanması, kurutulması ve depolanması sırasındaki şartlar kalitesini tesirler. Kronik hastalığa sahip olan bireyler birebir vakitte çok ilaç kullanabilmektedir.”
”Bitkiler eş vakitli kullanıldıkları vakit ilaçların tesirini azaltıp artırabilir”
Doç. Dr. Renda kelamlarına şöyle devam etti:
”Bitkiler eş vakitli kullanıldıkları vakit ilaçların tesirini azaltıp artırabilir. Örneğin sinameki bitkisi halk ortasında çayı hazırlanarak sıklıkla tüketilmektedir ancak haftada 2 defa 1 bardaktan fazla ve 1-2 haftadan daha uzun mühlet kullanılması gerçek değildir. Uzun periyodik kullanımında bağırsak yapısında değişikliklere ve önemli sıhhat problemlerine neden olabilir. Hamilelik ve emzirme periyodunda muhakkak kullanılmamalıdır. Sinameki kullanımı sonucunda oluşan potasyum kaybının artması kalp glikozitlerinin ve kimi antiaritmik ilaçların tesirini değiştirir, potasyum kaybına neden olan ilaç ve bitkilerle kullanılması elektrolit istikrarını bozabilir. Sarı kantaron bitkisinden hazırlanan çaylar ve ekstreler de yaygın olarak kullanılmakta ve bu bitkinin de birçok ilaçla etkileşimi bulunmaktadır. Bu örnekler arttırılabilir. İlaç kullanan bireyler, mümkün etkileşimlerin ve buna bağlı ortaya çıkabilecek önemli sıhhat problemlerinin önüne geçebilmek için bir bitkisel eser kullanmadan evvel kesinlikle tabibe ve eczacıya danışmalıdır” diye konuştu.
“Doğadan rastgele bitki toplamak ve bunları kullanarak istenen tesire ulaşmak mümkün değildir”
Tabiattan rastgele bitki toplamak ve bunları kullanarak istenen tesire ulaşmanın mümkün olmadığını kaydeden Renda, “Tabiattan rastgele bitki toplamak ve bunları kullanarak istenen tesire ulaşmak mümkün değildir. Bitkiler yetiştikleri bölgeye nazaran farklı kimyasal içeriğe sahip olabilirler. Bitki çayı tüketiminde bilhassa yanlışsız bitkiyi kullanmaya ayrıyeten kullanılan bitkilerin kalitesine ve güvenliğine dikkat etmek gerekir. Örneğin kışın papatya çayı çok tercih edilmektedir. Tıbbi papatya ülkemizde Mayıs papatyası ismiyle bilinen Matricaria chamomilla (Matricaria recutita) bitkisidir. Bu bitkiyi öteki misal papatya ismi verilen bitkilerle karıştırmamak gerekir. Karışırsa hem istenen tesir ortaya çıkmaz hem de önemli zehirlenmelere neden olabilir. Mayıs papatyasının çiçekleri küçüktür ve ortasındaki kısmın içi boş ve koni biçimindedir. Etrafındaki beyaz çiçekler bir sıradır ve olgunluk devrine nazaran aşağıya sarkık formda olabilir. Lakin bu çeşit ayırımları yapmak için mevzu ile ilgili ayrıntılı bilgi ve tecrübeye sahip olmak gerekir. Birbirine çok benzeyen bitkiler farklı çeşitler olabilirler ve farklı tesirler gösterirler. Bitkilerin tayini lakin bu bahiste eğitim almış uzman şahıslarca yapılabilir. Bu nedenle tüketicilerin papatya üzere karışabilecek bitkileri alırken eczaneleri ve tıbbi bitki üretimi yapan yerleri tercih etmesi daha inançlı olacaktır” biçiminde konuştu.
“Her bitki tıbbi çay olarak tüketilemez”
Her bitkinin tıbbı çay olarak tüketilmemesi gerektiğine dikkat çeken Renda, şunları söyledi:
“Her bitki tıbbi çay olarak tüketilemez. Siyah çay ve harmanları, aromalı meyve çayları üzere tıbbi olmayan çaylar keyif için belli ölçüde içilebilirler. Ihlamur ve melisa üzere orta ve zayıf tesirli bitkiler tıbbi çay olarak kullanılabilirken ‘Yüksük otu’ üzere kuvvetli tesirli bitkiler çay olarak hazırlanıp tüketilemez. Kullanılmaları durumunda doz aşımına ve zehirlenmelere neden olabilirler. Tıbbi bitkilerden çay hazırlanırken her bitki her karışıma konulmamalıdır, çok sayıda bitki karıştırılarak kullanılmamalıdır. Bitkilerin çay haline getirilirken kullanılan prosedür bitkiden bitkiye değişkenlik gösterir. Hazırlama sistemleri birebir olmadıkça bitkiler karışım halinde birleştirilip kullanılmamalıdır. Çay kullanımdan çabucak evvel hazırlanmalıdır. Lakin hakikat bitki ve uygun metot kullanılırsa bitkilerin tesirlerinden yararlanmak mümkün hale gelir. Eczacılar bitkilerin hakikat bitki olup olmadığını, kullanılan kısımlarının standartlara uygun olup olmadığını, öteki bitkilerle karıştırılıp karıştırılmadığını, etken husus ölçüsünün uygun olup olmadığını tahlillerle belirleyebilecek maharete ve yetkinliğe sahip olacak biçimde eğitim alırlar. Bu nedenle hastalıklara karşı bitkisel eserler kullanılırken, hastalığın teşhisi için kesinlikle tabibe başvurulmalı, bitkisel eserlerle ilgili bahislerde da eczacıya danışılmalıdır.” (İHA)