Çiçek hastalığı, yüzyıllardan beri bilinen, hayli bulaşıcı, öldürücü, spesifik döküntü ve toksemi ile seyreden bir virüs hastalığıdır. Birinci defa 10. yüzyılda Razi tarafından tanımlanan bu hastalığın aşikâr döküntülerinin çiçek üzere olmasından ötürü bu ismin verildiği bilinmektedir. Çiçek aşısı Maymun Çiçeği virüsüne karşı korur mu? Çiçek aşısı nedir?
ÇİÇEK AŞISI MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜNE KARŞI KORUR MU?
Bilim insanları, maymun çiçeği hastalığının Covid-19 üzere bir salgına dönüşmesini beklemezken, çiçek hastalığını yok etmek için kullanılan aşıların maymun çiçeği virüsüne karşı da yüzde 85’e kadar tesirli olduğu bildirildi.
Maymun çiçeği salgını konusunda araştırmalarda bulunan ABD’deki Jackson Laboratuvarı Enstitüsü’nde baş araştırmacı olarak çalışan Prof. Dr. Derya Unutmaz, toplumsal medya hesabından şu paylaşımları yaptı: “ABD ilaç kurumu FDA, çiçek hastalığı için geliştirilmiş bir ilacı maymun çiçeği virüsü için onayladı. Eski çiçek aşıları da çok tesirli. Olayların bulaşması epey garip olmakla birlikte, korkulacak, tasa edecek bir durum yoktur. Bizim de bir ölçü temin etmemiz, her ihtimale karşı yararlı olur.”
Öte yandan Türkiye’de şimdi maymun çiçeği virüsü tespit edilmedi.
ÇİÇEK AŞISI NEDİR?
ÇİÇEK hastalığı Çiçek hastalığı “Variola virüsü” tarafından meydana getirilen beşerden beşere teneffüs yolu ile bulaşan ve bazen öldürücü olan bir hastalıktır. Ateş, tipik ve ilerleyici usulde cilt döküntüleri ile karakterizedir. 1960’lı yıllardaki ağır aşılama kampanyaları ve karantina uygulamaları sonucunda 1980 yılında çiçek hastalığının Dünya’dan eradike edildiği yani kökünün kazındığı Dünya Sıhhat Örgütü tarafından açıklanmıştır. Dünyadaki son olay 1977 yılında Somali’de görülmüş ve o tarihten beri dünyanın hiçbir yerinde çiçek olayı tesbit edilmemiştir. Hastalığın eradikasyonundan sonra hastalığa neden olan virus Dünya Sıhhat Örgütü’nün denetiminde bir kaç laboratuvarda saklanmaktadır.
Çiçek aşısı 1980 yılına kadar çabucak hemen tüm dünyada rutin olarak uygulanırken, eradikasyonun açıklanmasından sonra rutin aşılama durdurulmuş ve bundan sonra 1983 yılına kadar başta ABD olmak üzere kimi ülkelerde sıhhat çalışanına uygulanmış ve bu tarihten sonra sivil şahıslara uygulama büsbütün durdurulmuştur. Bu tarihten sonra aşılama rutin olarak yalnızca Amerikan ordusunda devam etmiş ve 1990 yılı sonuna kadar devam ederek Körfez Savaşına katılan askerler de aşılanmışlardır. Lakin dünyada hiç görülmeyen bir hastalığa karşı yapılan aşılamanın neden olduğu yan tesirler, askerler ortasında huzursuzluk yaratmış ve çiçek aşılaması Körfez savaşından sonra durdurulmuştur. Lakin gündemdeki Irak savaşı nedeniyle ABD ordusunda aşılama tekrar başlamıştır.
Bugünlerde çıkan Çiçek Hastalığı korkusu, yeryüzünden silindiği açıklanan virusun. saklandığı laboratuvarlardan kaçırılarak bioterörizm emeliyle kullanılabileceği varsayımından yola çıkarak geliştirilen senaryolar sonucudur ve bu senaryoların gerçekleşme mümkünlüğü son derece düşüktür. ABD’nin uğradığı terörist ataklar,”şarbon”un bioterörizm hedefiyle kullanılması bu bahisteki paranoyaları güçlendirmiştir. Dünyadan yok edilen Çiçek hastalığına neden olan virusun bioterörizm hedefiyle kullanılması, hala dünyanın her tarafında görülmekte olan şarbon ile karşılaştırılmamalıdır. Çünkü bu maksatla şarbonun kullanılması Çiçek virusuna nazaran son derece kolaydır.
Bugün çiçek aşısı sivil kullanım için yalnızca ABD’de Dryvax ismiyle lisanslıdır. Dryvax, direkt olarak çiçek hastalığı etkeni olan “variola” virusunu içermemektedir. Aşı, bu virusun üyesi olduğu Orthopoxvirus çeşidinin bir prototipi olan “vaccinia virus”ünü içermektedir ve inek lenf sıvısında bulunan virusun yeniden inek deri kültürlerinde üretilmesi ile elde edilmektedir. Çiçek aşısı canlı bir aşıdır. Aşı iki uçlu bir iğne vasıtasıyla derinin çizilmesi yoluyla yapılmaktadır. Aşının uygulandığı yerde 2-5 gün içerisinde bir papul (deriden kabarık şişlik) meydana gelir ve bu papül daha sonra içisıvı dolu vesikül (kesecik) halini alır. Bu vesikül patlayarak (püstül) lezyon 8-10 gün içinde maximum boyutunu alır. Püstül kuruyarak kabuk haline gelir ve 14-21 gün içinde skar oluşturur. Aşılamadan sonra bölgesel lenf nodlarında 3-10 gün içerisinde, 2 ila 4 hafta süren şişlik ve hassasiyet oluşur. Bütün bu belirtiler günümüz aşılarında alıştığımız belirtilerden epey farklıdır. Vaccinia virus aşılarının rekombinant teknoloji ile üretilen formları üzerinde klinik araştırmalar devam etmektedir.
Çiçek aşısı şu an zannedildiği üzere ABD’de herkese uygulanmamaktadır. ABD’de mümkün bir bioteröristik atak sonucu oluşabilecek salgınları denetim altına almak için, çiçek hastalığı kuşkusu olan bireyleri inceleyecek, hastalığa yakalananları tedavi edecek takımlar kurulmuştur. Bugün ABD’de Çiçek Aşısı yalnızca bu takımlarda misyonlu bireylere ve bilhassa hayvan bakımı sanayisi ile ilgili laboratuvarlarda çalışan şahıslara yapılmaktadır. Ayrıyeten hastalığa yakalanan olursa etrafındaki temaslıların aşılıyabilmek için bir ölçü stok yapılmıştır. Yani rastgele bir hücumun olmadığı bu periyotta şimdi rutin bir aşılama uygulaması bulunmamaktadır. Şayet bir atak olursa ve hastalığa yakalanan olursa, hastalar ile temas edilenlere aşı yapılacaktır. Hasta ile temas eden bireye 3 gün içinde aşı yapılırsa gözetici olmaktadır. ABD’nin elinde bulunan aşı stoğu ölçüsü 2,7 milyon dozdur. ABD nüfusunun 300 milyondan fazla olduğu düşünülürse rutin aşılamanın olmadığı zati ortaya çıkmaktadır. Akının olmadığı bu periyotta 18 yaş altındaki çocuk ve adölesanlara aşı önerilmemektedir.
Çiçek aşısı şu an ABD’de dahil olmak üzere hiç bir ülkede satılmamaktadır. ABD’de yapılan bütün sivil aşılamalar CDC eliyle yapılmakta ve aşı yalnızca CDC’den temin edilebilmektedir. Bir öteki deyişle şu an dünya piyasasında bu aşıyı hiç kimsenin istediği anda satın alma bahtı yoktur. Bugünlerde internette gezen birtakım yazılar nedeniyle herkes panik içerisinde çiçek aşısı sormaya başlamıştır. Bu yazılarda ABD’nin virusu ileride lazım olur fikriyle sakladığı ve artık üretmeye başladığı, kimi şahısların yurt dışından bu aşıyı getirtebileceği üzere şeylerden bahsedilmektedir. Bu cins tabirler gerçek değildir. Üstte da belirtildiği üzere, aşı esasen çiçek virusunu içermemekte onun üyesi olduğu Orthopoxvirus kümesinin prototipi olan vaccinia virus içermektedir ve aşı esasen hiçbir vakit ortadan kalkmamış çok yakın vakte kadar ABD ordusunda ve laboratuvar çalışanlarında aşılanmaya devam edilmiştir. Ayrıyeten her isteyen istediği vakit yurtdışından aşıyı satın alma bahtına sahip değildir. Aşının oluşturabileceği yan tesirler nedeniyle hastalığın olmadığı bir ortamda korunma için rutin aşılama yapmak, hele hele çocuklarda aşının yan tesirlerinin daha yüksek olduğu düşünülürse şu an aşısız küme olan çocuklara rutin aşılama yapmak çok mantıklı değildir. Bu hususta toplumsal bir panik yaşamaya ve yaşatmaya gerek yoktur. Lakin mümkünlük çok çok düşük olmakla birlikte rastgele bir bioteröristik hücum için hazırlıklı olmak faydalı olabilir.