Beslenme uzmanları, Covid-19 hastalarının güzelleşmesinde yiyecek ve içeceklerin değerli bir rol oynadığını söylüyor.
Öteki enfeksiyonlarda olduğu üzere Covid’de de beden olağandan daha fazla güce ve sıvıya, hücrelerin ve dokuların tamiratı için de ekstra proteine gereksinim duyar.
Yiyecekler güzelleşmeye nasıl katkıda bulunuyor?
Bağışıklık sistemi organlardan, hücrelerden ve çeşitli yollarla enfeksiyona karşı uğraş veren kimyasallardan oluşan bir bütündür. Kandaki akyuvarlar, antikorlar ve öteki sistemler, bedene giren ziyanlı mikroorganizmaları (patojenler) yok etmeye, hasar gören hücreleri ve dokuları onarmaya koyulur.
Proteinler ve onları oluşturan aminoasitler bu bakımdan büyük değer taşır. Enfeksiyon sırasında bağışıklık sistemi kaslardaki proteinleri çekerek amino asitler halinde parçalanmasını ve yeni proteinlere dönüştürülmesini sağlar.
İngiltere’deki Southampton Üniversitesi’nde tıpta beslenmeye bağlı bağışıklık konusunda çalışma yürüten Profesör Philip Calder, hastayken kilo kaybı ve kasların zayıflamasının bundan kaynaklandığını söylüyor.
Calder, “İyileşme sürecinde protein gerekir. Bedenin işleyişi için temel yapı taşlarını bunlar sağlar… bilhassa hasta yatağında hareketsiz kalanlar açısından” diyor.
Beden olağandan daha ağır çalıştığı için daha fazla güce gereksinim duyar. “Bağışıklık sistemi etkin bir halde patojenlerle uğraşırken çok güç gerekir. Bağışıklık sisteminin yansısı bol ölçüde tamir içerir” diye devam ediyor.
Hastalık nedeniyle iştahın açık olmaması durumunda bile yulaf, ekmek, makarna üzere yüksek karbonhidrat içeren besinler ile güç ağır ve bol protein içeren tam yağlı yoğurt, yumurta ve badem, fındık ceviz üzere kuruyemişler tüketmek güzelleşme sürecine yardımcı olur.
- Molnupiravir: İngiltere’nin kullanımına onay verdiği birinci Covid hapı
Getty Images Covid’den güzelleşme sürecinde hücrelerin ve dokuların tamiratı için beden ekstra proteine gereksinim duyar. Vitaminler, mineraller ve yağ asitleri
Hastalık ve güzelleşme sürecinde gereğince vitamin ve mineral almak da değerlidir.
Prof. Clader, “Bunlar fabrikadaki emekçiler üzeredir; her şeyi onlar yapar ve nitekim önemlidirler” diyor.
Bağışıklık sistemini destekleyen vitamin ve mineraller şunlardır:
- Vitaminler: A, C, D, E, B6, B9 (folik asit), B12
- Mineraller: çinko, bakır, selenyum ve demir
Bu mikro besinler birçok meyve ve zerzevat ile et, yumurta ve süt eserlerinde mevcuttur. Gereğince güneş görmeyen şahısların D vitamini eksikliği riskine karşı, veganların da yalnızca hayvansal eserlerde bulunan B12 vitamini destek halinde alabileceği belirtiliyor.
Zeytinyağı, kolza (kanola) yağı ve yağlı balıklarda bulunan sağlıklı yağlar da güç ve yeni hücre imali için gereklidir. Omega 3 yağları, temel (esansiyel) yağ asitleri de bedenin kendi başına gereğince üretemediği, beslenme yoluyla alınması gereken yağlardır ve bağışıklık sistemi için yararlıdır. Sardalye, somon ve uskumru balıkları en önemli Omega 3 kaynaklarındandır. Hastayken yeme zahmeti çekilmesi halinde omega 3 ile zenginleştirilmiş vitamin desteği alınabilir.
Düzgünleşme sürecini mucizevi bir biçimde hızlandıran bir tek vitamin ya da mineral yoktur; bunların her birinin oynadığı rol farklıdır.
- İngiltere kışı, Avrupa’daki üzere kapanma tedbirleri almadan atlatabilir mi?
- Pfizer: Covid ilacımız hastaneye yatma ve vefat riskini yüzde 89 azaltıyor
Getty ImagesCovid’den düzgünleşme sürecinde beslenme
Prof. Calder’a nazaran, bitkisel yüklü Akdeniz diyeti Covid’den düzgünleşme sürecinde ülkü beslenme tipidir. Enfeksiyonun yarattığı tesirlere karşı bedenin gereksinim duyduğu tüm besinleri içerir. “Bol ölçüde meyve, zerzevat, orman yemişleri, kuruyemişler, baklagiller, yağlı balık ve zeytinyağı üzere sağlıklı yağlar ülküdür.”
Et uygun bir protein kaynağıdır; lakin kinoa, mercimek, kuru fasulye, bezelye üzere baklagiller, badem, ceviz fındık üzere kuruyemişler de çok uygun bitkisel protein ve gereksinim duyulan amino asitler içerir.
Prof. Calder, böylesine çeşitli ve lifli yiyeceklerin bağırsaklarda güzel bakterilerin ve sağlıklı bir zarın varlığı için tesirli olduğunu ve bunun da bağışıklık sistemini düzenlemede kıymetli rol oynadığını belirtiyor.
Aşikâr bir devir az yeme ya da hiç yememe sorunu yaşanmışsa, bağırsakları yormamak için yiyecekleri azar azar tüketmek gerektiğine dikkat çekiyor.
“Yumuşak yiyecekler bağırsaklar için daha kolaydır. Hastaların daha fazla yemeye başlamasıyla birkaç gün içinde bağırsaklar eski haline dönebilir.”
İngiltere’deki Ulusal Sıhhat Servisi’nin tavsiyesine nazaran, fazla zayıf değilseniz ve hastalık sırasında fazla kilo kaybetmediyseniz, Covid-19’dan güzelleşme sürecini hızlandırmak için günlük beslenmede şu yiyeceklerin tüketilmesi faydalı olacaktır.
- Protein: Toplam üç avuç kadar et, balık, yumurta, baklagiller, kuruyemiş ve et alternatifi soya eserleri (daha fazla baklagiller, daha az et ve işlenmiş et ürünleri)
- Meyve ve zerzevat: 5×80 gramlık porsiyonlar halinde (bir tutam) taze, dondurulmuş yahut konserve ve mümkünse birçok renk içeren meyve ve sebzeler
- Süt eserleri ve alternatifleri: Toplam üç başparmak kadar süt, peynir, yoğurt yahut protein bakımından varlıklı ve kalsiyum destekli alternatifler (soya ürünleri)
- Kış yaklaşırken koronavirüsten nasıl korunabiliriz?
Getty ImagesYorgunlukla nasıl baş etmeli?
Hastalık sürecinde iştah kaybı, yorgunluk, halsizlik kelam konusu olmuşsa, güzelleşme sürecini hızlandıracak optimum besinlerin satın alınması, pişirilmesi ve yenmesi de sıkıntı gelebilir.
Diyetisyen Kirsten Jackson’a nazaran, bu durumda kilo kaybını asgaride tutmak, enerjiyi destek etmek ve kas gücünü toplamak öncelikli olmalı.
Kakaolu sıcak süt ve meyveli ve sütlü içecekler, bedenin muhtaçlığı olan sıvıyı ve enerjiyi kısa yoldan destek etmeye yarayabilir. “İştah sorunu olanlar için çoklukla yemek yerine içeceklerden kalorileri almak daha kolaydır.”
Jackson, piyasada satılan içeceklerin bir kısmının diyet içeceği olduğunu belirterek kalori, vitamin ve protein bakımından güçlü içeceklerin tercih edilmesi gerektiğini söylüyor.
Bu süreçte günde üç öğün ağır yemekler hazırlamak yerine az lakin sık yemek de daha kolay gelebilir. Diyetisyenler de iyileşene kadar üç öğün küçük porsiyonlar formunda yemek ve ortalarda sağlıklı atıştırmalıklar ve içeceklerin tercih edilebileceğini söylüyor.
- İngiltere’de Covid sonrası koku kaybının tedavisinde A vitamininin yararlı olup olmayacağı araştırılıyor
- Koku duyusu kaybı ‘öksürük yahut ateşten daha güvenilir’ koronavirüs belirtisi olabilir
Getty ImagesKoku ve tat kaybı
Covid-19 hastalarının yarısı koku ve tat alma duyularını süreksiz olarak kaybediyor. Bunların birçoklarında bu durum iki-üç haftada olağana dönerken, hastaların yüzde 10’unda aylar sürebiliyor.
Uzmanlar koku ve tat kaybının iştahı azaltıcı tesirine işaret ediyor. Bu nedenle başka duyuları harekete geçirecek çıtır, farklı renk ve sıcaklıkta yiyecekler tesirli olabilir.
İngiltere’de koku alma duyusunu yitirmiş şahıslar için çalışmalar yürüten yardım kuruluşu Abscent’ten Sarah Oakley, konsantre olmuş bir biçimde birebir kokuyu günde iki sefer koklayarak burnun yine koku almasını sağlama sürecine katkıda bulunulabileceğini söylüyor. Bunu burun için “fizik tedavisi” olarak isimlendiren Oakley, burundaki hudut hücrelerinin hasar gördüğünü ve koku terapisinin güzelleşme sürecine katkıda bulunduğunu belirtiyor.
Bu süreçte bozuk ve beğenilen olmayan tatlar ve kokular alma (parosmia) da yaygındır. Bu durum yemeyi daha da zorlaştırır. Bireyden şahsa değişse de çoklukla kahve, sarımsak, soğan, ekmek ve kızarmış et üzere yiyecekler tetikleyici olabilir.
Oakley, bu sürecin birinci periyotlarında istikrarlı beslenmeden çok güç düzeyini yüksek tutmanın değerli olduğunu vurguluyor. “Gelişme sağlandıkça zerzevat ve meyvelere başlayabilirsiniz” diyor.
Covid’den güzelleşme sürecinde beslenmenin değerine dikkat çeken Prof. Calder da, “Diyetiniz ne kadar kaliteliyse, o kadar süratli iyileşirsiniz” diyor.
