Demir eksikliği, dünyadaki en yaygın beslenme bozukluklarından biridir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Avrupa’da son derece yaygın olan tek beslenme yetersizliğidir. Dünyada iki milyar insanın demir eksikliği yaşıyor olabileceği tahmin edilmektedir ve bu, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 30’udur.
Demir, vücut için birçok hayati görevde yer alır. Yeterli demir olmadan vücutta birçok işlev bozulabilir. Demirin birincil rolü hücrelere kandaki oksijeni taşımaktır. Demir, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve tüm vücuda oksijen taşıyan protein olan hemoglobinin önemli bir bileşenidir.
Vücutta yeterli demir yoksa, yeterince sağlıklı oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri üretilmez. Demir eksikliği anemiye neden olabilir, bu da vücudunuzda çok az hemoglobin olduğu anlamına gelir.
Çocuk doğurganlık çağındaki kadın, adet sırasında kaybedilen kandan dolayı demir eksikliği açısından daha yüksek risk altındadır. 19 ila 50 yaşındaki kadınlar için genellikle önerilen günlük demir miktarı 18 miligramdır. Hamile kadınlar günde 27 miligram tüketmelidir. Yetişkin erkekler ise günde sadece 8 mg demire ihtiyaç duyar.
İki tür demir vardır: Hayvansal kaynaklardan elde edilen hem demir ve bitki kaynaklarından hem olmayan demir. Hem demir kan tarafından daha kolay emilir. Demir açısından zengin yiyecekler arasında kırmızı et, karaciğer, fasulye ve ıspanak gibi koyu yapraklı yeşillikler bulunur.
Demir eksikliğinin belirtileri şiddetine, yaşınıza ve mevcut sağlık durumunuza bağlı olarak değişebilir. Bazı durumlarda; insanlar hiçbir belirti yaşamaz. Çoğu insan, rutin bir kan testi yaptırana kadar hafif anemisi olduğunu fark etmez.
Yetersiz demir seviyeleri tüm vücuda zarar verebilir. İşte demir eksikliğinizin olabileceğinin işaretleri.
SOLGUN CİLT
İnsanlar size yorgun göründüğünüzü ve biraz dinlenmeye ihtiyacınız olduğunu söylüyor mu? Eğer öyleyse, demir eksikliği yaşıyor olabilirsiniz. Diş etlerinizin, dudaklarınızın ve göz kapaklarınızın altının soluk olduğunu da fark edebilirsiniz.
Hemoglobin cilde pembemsi rengini verir, bu nedenle düşük seviyeler cildin daha açık olmasına neden olur. Kırmızı kan hücrelerinde demir azaldığında, cilt solgunlaşır. Daha açık tenli kişilerde bunu tespit etmek daha kolay olabilir, ancak cilt tonunuz ne olursa olsun, alt göz kapağınızın içindeki alan normalden daha açıksa, bu demir eksikliğinin bir işareti olabilir.
Bunun haricinde dudaklarınızın içi ve diş etleriniz normalden daha az kırmızıysa, suçlu düşük demir seviyeleri olabilir.
GEÇMEYEN YORGUNLUK
Yorgunluk, demir eksikliğinin en yaygın belirtilerinden biridir, çünkü bu, vücudunuzun oksijeni hücrelere taşımada sorun yaşadığı ve dolayısıyla enerji seviyenizi etkilediği anlamına gelir. Demir eksikliği yaşayan insanlar genellikle halsiz, zayıf ve konsantre bozukluğu hissederler. Yorgunluk pek çok durumun işareti olsa da, yeterince dinlenmeyle geçmezse, demir seviyenizi kontrol ettirmeyi düşünebilirsiniz.
Yaşadığınız yorgunluk hissi, vücudunuzun oksijeni hücrelerinize taşımada sorun yaşadığı anlamına gelir, bu nedenle enerji seviyenizi etkiler. Yorgunluk genellikle yoğun, modern bir yaşamın normal bir parçası olarak kabul edildiğinden, demir eksikliğini tek başına bu semptomla teşhis etmek genellikle zordur.
NEFES DARLIĞI
Yeterli kırmızı kan hücresiniz yoksa, akciğerlerinize yeterince oksijen taşınamayabilir. Minimum efor gerektiren bir aktiviteyi yaptıktan sonra bile nefessiz hissedebilirsiniz ve dayanıklılığınızın kötüye gittiğini görebilirsiniz.
Ne kadar derin nefes alırsanız alın, oksijen seviyeniz düşükse, kendinizi nefessiz hissedersiniz. Sonuç olarak, vücudunuz daha fazla oksijen almaya çalıştıkça nefes alma hızınız artacaktır. Normalde sorunsuz yaptığınız şeyleri yaparken nefessiz kaldığınızı fark ederseniz, örneğin bir kat merdiven çıkarken nefessiz kalısanız, bunun nedeni demir eksikliği olabilir.
SIK HASTALANMA
Geçmeyen bir soğuk algınlığınız varmış gibi hissedebilirsiniz. Araştırmalar, demir eksikliği olan kişilerin tipik olarak daha zayıf bağışıklık sistemine sahip olduğunu göstermiştir. Bu nedenle enfeksiyon geliştirmeye daha yatkındırlar.
Demir, sağlıklı bir bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynar. Bu nedenle daha düşük demir seviyeleri, vücudu enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale getirebilir. Kırmızı kan hücreleri, oksijenin dalağa taşınmasına yardımcı olur, bu da enfeksiyonlarla mücadele edilebilecek bir yerdir. Kırmızı kan hücreleri ayrıca enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücrelerini barındıran lenf düğümlerine oksijen taşır. Demir eksikliği durumunda, beyaz kan hücreleri de üretilemez ve daha önce üretilenler de yeterince oksijen almadığı için o güçlü olmaz. Bu da kişiyi enfeksiyonlara karşı daha duyarlı hale getirir.
KIRILGAN TIRNAKLAR
Çok kırılgan tırnaklar bir eksiklik belirtisi olabilir. Demir eksikliğinin daha az yaygın bir belirtisi, koilonychia adı verilen bir durum olan kırılgan veya kaşık şeklindeki tırnaklardır. Bu, genellikle kolayca kırılan tırnaklarla başlar. Demir eksikliğinin ilerleyen aşamalarında, tırnakların orta kısmının ve kenarlarının yuvarlak bir görünüm aldığı kaşık şeklinde tırnaklar oluşabilir. Ancak, bu çok nadir bir belirtidir ve genellikle sadece ağır demir eksikliği anemisi vakalarında görülür.
ÇARPINTI
Dikkat çekici kalp atışları, demir eksikliği anemisinin başka bir belirtisi olabilir. Hemoglobin, vücutta oksijenin taşınmasına yardımcı olan kırmızı kan hücrelerindeki proteindir. Demir eksikliğinde, düşük hemoglobin seviyeleri, kalbin oksijen taşımak için daha fazla çalışması gerektiği anlamına gelir.
Kalbinizin düzensiz bir şekilde attığını veya çarptığını hissedebilirsiniz. Bu, birkaç saniye veya dakika sürebilir. Kalp çarpıntısı yaşamanızın nedeni, kalbin kanı vücutta dolaştırmak için daha çok çalışması gerektiğidir.
Uzun süren demir eksikliği aşırı çalışan bir kalp, düzensiz kalp atışları, kalp hırıltısı, genişleme ve hatta kalp yetmezliğine varabilen sorunlara neden olabilir. Bununla birlikte kalp problemleriniz olduğunu biliyorsanız, demir eksikliği mevcut kalp problemlerinizi daha da kötüleştirebileceğinden demir seviyenizi kontrol ettirmeniz önemlidir.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU
Demir eksikliği olan bazı kişilerde, bacakları hareket ettirmek için güçlü bir dürtüye neden olan huzursuz bacak sendromu gelişir. Dürtü genellikle bacaklarda uyumayı zorlaştıran tatsız, hareket hissi ile gelir.
SAÇ DÖKÜLMESİ
Demir eksikliği, özellikle anemiye dönüştüğünde saç dökülmesine neden olabilir. Saç kökleri yeterince oksijen almadığında, dinlenme aşamasına geçer ve saç dökülür ve anemi iyileşene kadar tekrar büyümez. Günde yaklaşık 100 saç teli dökülmesi normaldir. Ancak saç dökülmenizin aşırı olduğunu ve saçlarınızın tekrar uzamadığını fark ederseniz, bu demir eksikliğinin bir işareti olabilir.
AĞIR BAŞ AĞRILARI
Baş ağrısının pek çok olası nedeni vardır, ancak sık tekrarlayan baş ağrıları ve baş dönmesi demir eksikliğinin bir işareti olabilir. Bu belirti diğerlerinden daha az yaygın gibi görünmektedir ve genellikle baş dönmesi ile birlikte yaşanır. Demir eksikliği olan bir vücut, diğer dokulardan önce beyninize oksijen götürmeye öncelik verecektir. Ancak o zaman bile, beyniniz ideal olarak alması gerekenden daha az oksijen alacaktır ve tepki olarak beynin arterleri şişerek baş ağrısına neden olabilir.
DİL VE AĞIZDA ŞİŞLİK
Şişmiş, iltihaplı, soluk veya garip görünen pürüzsüz bir dil demir eksikliğinin belirtilerindendir. Demir eksikliğindeki düşük hemoglobin, dilin solmasına neden olurken, düşük miyoglobin seviyeleri ağrılı veya pürüzsüz olmasına ve şişmesine neden olabilir. Düşük demir seviyesi ayrıca kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve dili oluşturan kas gibi kas sağlığını destekleyen bir protein olan miyoglobin seviyelerini azaltabilir. Sonuç olarak, demir eksikliği olan birçok insan, ağrılı, iltihaplı ve garip görünen pürüzsüz dilden şikayet eder.
Demir eksikliği ayrıca ağız kuruluğu, ağız kenarlarında çatlaklar veya ağız yaralarına neden olabilir.