2022-2023 yıllarını kapsayan toplu kontrat kapsamında, tabiplerin dışındaki sıhhat çalışanlarının döner sermaye ek ödemeden aldıkları hisse yüzde 20 artırıldı. BBC Türkçe’ye kıymetlendirme yapan sıhhat uzmanlarına nazaran bu değişiklik, tabip dışı sıhhat çalışanları için maaş artışı manasına gelirken, döner sermayeden aldıkları hissenin azalacağını düşünen hekimler için maaşlarının düşmesi riski barındırıyor. Yüzde 20 artırımı toplu iş kontratında masaya getiren Sağlık-Sen’e nazaran ise doktorların gelirinde hiçbir değişiklik olmayacak.
25 Ağustos 2021 tarihli Resmi Gazete’de Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayımlanan “2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Periyot Toplu Sözleşme” kapsamında, hekimlerin dışında kalan sıhhat çalışanlarının hastanelerin döner sermayelerinden aldığı sabit ek ödeme hissesi yüzde 20 artırıldı.
2022 Ocak ayından itibaren “ebe, hemşire, sıhhat memuru, laborant, anestezi, radyoloji, tıbbi sekreter, tekniker, teknisyen, mühendis, VHKİ, hizmetli, sürücü, memur, şef vb. genel idari hizmetler ve yardımcı hizmetler sınıfı çalışanlar ve İsimli Tıp Kurumu çalışanları üzere sıhhat çalışanlarının” yaklaşık 400-420 TL artırım alacağı varsayım ediliyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan sıhhat uzmanlarına nazaran şayet bu artırım hastanelerin döner sermayesinden karşılanırsa, artırım kapsamı dışında tutulan tabiplerin döner sermayeden aldığı hisse azalacak.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Kurul Üyesi Kazım Doğan Eroğulları, “Diğer sıhhat işçilerine verilen yüzde 20 artırım kâfi mi? Alışılmış ki değil. Ancak döner sermayeden karşılanacağı anlaşılan bu artırım, tabiplerin döner sermayeden alacağı pastanın küçülmesi ve maaşlarının azalması manasına geliyor” diyor.
Sıhhat Çalışanları Sendikası Genel Lideri ve bir hastanede mutemet olan Menderes Bingöl‘e nazaran bu değişiklik bir hastanede çalışan hemşirenin 400 TL artırım alması manasına gelirken, tıpkı hastanede çalışan tabibin ise döner sermaye gelirinin 2-3 bin TL azalması manasına gelebilir.
Hükümetle yapılan 2022-2023 toplu iş mukavelesi görüşmeleri sürecinde doktor dışı sıhhat çalışanlarına yönelik yüzde 20 ek ödeme artırımı talebini masaya getiren Sağlık-Sen ise doktorların bu değişiklikten olumsuz etkileneceği değerlendirmelerini reddediyor.
Sağlık-Sen Genel Lideri Semih Durmuş, “Hekim dışı işçiye toplu mukaveleden kaynaklı ek ödeme artırımı, kamuda çalışan hiçbir doktor arkadaşımızın gelirlerinde bir eksilmeye sebep olmayacak” diyor.
BBC Türkçe haberle ilgili olarak Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı ile Sıhhat Bakanlığı’yla bağlantıya geçti. İki bakanlık da haber yayımlanana dek rastgele bir değerlendirmede bulunmadı.
‘Her hekim için en az 2-3 bin TL kayıp manasına gelebilir‘
Hastaneler döner sermaye gelirlerinin yaklaşık yüzde 46’sını işçiye maaş olarak dağıtırken, yüzde 54’ünü ise hastanenin öbür sarfiyatları için harcıyor.
Pekala, sıhhat çalışanları nasıl maaş alıyor ve yapılan artırım hangi kalemi etkiliyor?
Sıhhat çalışanlarının maaşı; merkezi sıhhat bütçesinden karşılanan bir sabit maaş ve çalışılan hastanenin döner sermayesinden karşılanan biri sabit ek ödeme oburu ise performans sistemine bağlı ikinci ödeme olarak üç temel kalemden oluşuyor.
Toplu kontrat kapsamında tabip dışı sıhhat çalışanına yapılan artırım, hastanelerin döner sermaye gelirinden karşılanan sabit ek ödemeyi kapsıyor.
Menderes Bingöl, bu artırımın tabip maaşlarını nasıl etkileyeceği konusunda kendi misyon yaptığı hastaneden yola çıkarak şöyle bir hesaplama sunuyor:
“1000 sıhhat işçisi bulunan bir hastanede yüzde 20 artırım ile birlikte doktor dışı çalışanın maaşı 400 TL civarında artarsa, bu sayı vergisiyle birlikte hastanenin döner sermayesine 600 bin TL eksi olarak yansır. Hastanenin döner sermayesinden azalan 600 bin TL, o döner sermayeden hisse alan her hekim için en az 2-3 bin TL kayıp manasına gelecektir.”
Tabip dışı sıhhat işçisinin kazanacağı ve tabiplerin kaybedeceği para ortasındaki farkın neden bu kadar yüksek olduğunu sorduğumuz Bingöl, hastanelerde tabip dışı sıhhat çalışanı sayısının tabiplere nazaran çok daha fazla olduğunu söylüyor.
Bingöl’e nazaran bu artırım, birtakım hastanelerde doktorların döner sermayeden hiç hisse alamamasına bile yol açabilir:
“Hastanenin gelirinden bağımsız, daha adil bir ek ödeme yönetmeliği gerekiyor. O vakit bu artırım, döner sermayeyi ve tabipleri olumsuz etkilemezdi.”
Sağlık-Sen: Hekimlerin maaşı etkilenmeyecek
BBC Türkçe’ye konuşan Sağlık-Sen Genel Lideri Semih Durmuş’a nazaran ise doktor dışı sıhhat çalışanına yapılan bu artırım, hekimlerin hisse aldığı döner sermaye kaleminden değil, hastanenin “diğer giderlerine” ayrılan bütçesinden karşılanacak:
“Döner sermaye yönetmeliğine baktığımızda, hastanelerin gelirleri ikiye ayrılır. Hastaneler bu gelirlerin yaklaşık yüzde 46’sını çalışanlara döner sermaye olarak dağıtırken, 54’lük kısmından da hastanenin elektrik su üzere masraflarının ödendiği öteki bütün sarfiyatları karşılanır.”
“Doktorların hali hazırda hisse aldığı döner sermaye kalemi, yüzde 46’lık kısımdır. Lakin doktor dışı sıhhat çalışanlarına yapılan bu artırım, doktorların hisse aldığı yüzde 46’lık kısımdan değil, başka hastane sarfiyatlarına ayrılan yüzde 54’lük kısımdan karşılanacak bir paradır.”
Durmuş toplu kontrat görüşmelerinde masaya getirdikleri bu artırım teklifini, tabiplerin maaşı etkilenmeyecek formda hazırladıklarını söylüyor:
“Evet, bu artırım döner sermaye bütçesinden dağıtılacak lakin hali hazırda çalışanlara ayrılan paydan değil, ‘diğer giderler’ kısmından karşılanacak. Hasebiyle, hiçbir çalışanın cebinden bir kuruş paranın eksilmesine neden olmayacak. Öbür türlü tabiplerin cebinden çok önemli manada bir gelir kaybı kelam konusu olurdu.
“Bugün tabiplerin kamuda çok yüksek maaş aldığı algısı var lakin hakikatte bu türlü değil. O yüzden biz bu düzenlemede aslında geliri düşmüş olan uzman doktorların parasını daha da düşürecek bir yol değil, onların gelirlerine hiç dokunmadan başka sıhhat çalışanlarının gelirlerini bir nebze olsun artırabilmenin çabasında olduk.”
Ama, Menderes Bingöl’e nazaran bu artırımın yüzde 54’lük kısmını oluşturan döner sermaye hissesinden karşılanması yasal olarak mümkün değil.
Bingöl, “375 sayılı KHK’ya nazaran ek ödemeler döner sermaye bütçesinin yüzde 46,5 kısmından mahsup edilmektedir. Bunun dışında bir kalemden ya da bütçeden ödenmesini gerektirecek bir yasal düzenleme mevcut değildir” diyor.
Toplu mukavelenin ilgili hususu, ek ödemeye yapılan yüzde 20 artırımın 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye nazaran uygulanacağını söylüyor.
Pekala, bu artırımın hastanelerin döner sermayelerinden değil de merkezi sıhhat bütçesinden karşılanma ihtimali var mı?
(TTB) Merkez Kurul Üyesi Kazım Doğan Eroğulları’na nazaran hükümet bu istikamette bir açıklama yapmadıkça, artırımın döner sermayeden karşılanacağını varsaymak gerekiyor:
“Ek ödemeler, hastanelerin döner sermayesinden ödenir. Münasebetiyle hükümet ‘Hayır, biz bunu merkezi bütçeden ödeyeceğiz’ formunda bir açıklama yapmazsa, doktorların aldıkları ek ödeme düşecek.”
‘Doktor dışı işçi ve tabiplerin maaşları ortasında en az 6-7 kat fark var‘
BBC Türkçe’ye konuşan sıhhat uzmanları, sıhhat çalışanları ortasında adil ve çalışma barışını koruyan bir ödeme sisteminin aslında olmadığını söylüyor.
Her hastanenin büyüklüğü, sıhhat çalışanı sayısı ve münasebetiyle aylık gelirinin birbirinden farklı olduğu düşünüldüğünde; Türkiye’de tıpkı branşa mensup iki sıhhat çalışanının aldığı maaş, ek ödemelerdeki farklılık nedeniyle birbirinden farklı oluyor.
Bir de bu hesaplamaya farklı branşlara mensup sıhhat çalışanlarının döner sermayeden farklı oranlarda hisse aldığı eklendiğinde, birebir hastanede çalışan lakin farklı branşa mensup iki uzman doktorun bile maaşı birebir olmuyor.
Sıhhat çalışanlarının döner sermayeden aldığı hissesi etkileyen bir öbür öge ise performans sistemi.
Doktor dışı sıhhat çalışanlarının ise döner sermayeden o ay alacakları hissesi belirleyen unvan katsayısı, tabiplere nazaran epeyce düşük.
Menderes Bingöl, tabip dışı sıhhat çalışanlarına yapılan bu artırımı olumlu buluyor.
Döner sermayedeki hissenin dağıtımında doktor dışı sıhhat çalışanları açısından önemli bir adaletsizlik olduğunu ve “aslan payının” doktorlara ayrıldığını söyleyen Bingöl, bu artırımın doktorlar ve öbür sıhhat çalışanları ortasındaki maaş farkı makasını daraltacağı görüşünde:
“Hekim dışı sıhhat çalışanlarının döner sermayeden aldığı hissesi belirleyen unvan katsayısı 0,45 iken doktorlarınki 2,5. Yani tabipler, oburlarının neredeyse 7 katı. Bir dilim pastayı 10 şahsa hisse ederken, bunun yüzde 70’ini tabiplere ayırdığınızı düşünün. Hastanelerdeki döner sermaye, ortalama yüzde 75-80 düzeyinde doktorlara ayrılıyordu.
“Kendi hastanemden örnek vermem gerekirse acil serviste misyon yapan bir hemşire 700-800 TL ek ödeme alırken, baktığı hasta sayısına nazaran o ay güzel puan yapan bir dahiliye doktoru 12 bin TL ek ödeme alabiliyor. Hasebiyle, ek ödemelerde doktor dışı işçi ve doktorlar ortasında en az 6-7 kat fark olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.”
“Performansa dayalı ek ödeme değil, tek ve sabit bir ödeme istiyoruz”
Türkiye’de yeni mezun bir doktor, ortalama 7 bin TL maaşla işe başlıyor.
Uzmanlara nazaran döner sermayeden alınan hisselerin değişkenliği düşünüldüğünde, tabipler o ay alacakları maaşın toplamda ne kadar olacağını ekseriyetle bilmiyor.
Pandemi periyodunda tabiplerin maaşının fiili olarak epey düştüğünü söyleyen Eroğulları, sıhhatte daha emniyetli bir maaş sisteminin getirilmesi gerektiğini savunuyor:
“Pandemi devrinde hastaneler eskisi üzere ameliyat yapamadığı için gelirleri düştü, bu yüzden tabiplerin bir birçok döner sermayeden ek ödeme alamadı. Bu beşerler bu gelirlere güvenerek çeşitli taksitlere girdi lakin gelinen noktada bu geliri daima kaybediyorlar.
“Eşit işe eşit fiyat uygulaması yok. Sabit ek ödeme emekliliğe yansımıyor. Aldığımız maaşı tek ödeme biçiminde sabit bir gelir olarak alsak, emeklilikte daha avantajlı olacağız lakin devlet resmen kendi memurundan nasıl kısarım biçiminde bir siyaset uyguluyor.
“Döner sermayenin dağıtımı da hastane yönetiminin keyfine bağlı. Örneğin hastane ‘bu ay benim çok borcum var, çalışanıma döner sermaye dağıtamayacağım’ diyebilir. Epey karmaşık, kaotik, insan onuruna yakışmayan ve doktorun emeğini ucuzlatan bir uygulama bu.”
Eroğulları, “Biz performansa dayalı ve ödenip ödenmeyeceği belirli olmayan ek ödeme değil, emekliliğe yansıyan ve insanca yaşamayı sağlayan tek bir ödeme istiyoruz” diyor.
