NEFES borusu darlığı nedeniyle ağız ve burun yoluyla nefes alamayacak duruma gelen hastaların nefes alabilmeleri için takılan ‘trakeostomi kanülleri’, faydanın yanı sıra istenmeyen sıhhat sıkıntılarına da neden olabiliyor. Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Sina Ercan, bu durumdan kurtulmanın mümkün olmasına rağmen birçok hastanın hakikat değerlendirilmediği için hayatını bu biçimde sürdürdüğünü söyledi. Hastaların ‘trakeostomi kanülleri’ ile yaşamaya mahküm olmadıklarını belirten Ercan, tedavi teknikleri hakkında kıymetli bilgiler paylaştı.
Teneffüs yetmezliği nedeniyle nefes borusuna tüp takılıp teneffüs aletine bağlanan hastalarda, teneffüs dayanağı muhtaçlığı 15 gün sonra hala devam ediyorsa, boğazdan delik açılarak trakeostomi tüpü takılıyor. Lakin, nefes darlığı çeken, bilhassa ağır bakımdaki teneffüs takviyesine muhtaçlığı olan hastalara uygulanan trakeostomi bir müddet sonra kişinin hayat kalitesini olumsuz etkileyebiliyor. Hastaların birçoklarının trakeostomi kanülleriyle yaşamak zorunda olmadıklarını hatırlatan Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve Göğüs Cerrahisi Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Sina Ercan, hakikat tedavinin kıymetine dikkat çekti.
“10’DA BİRİNİN BOĞAZINDA DELİK AÇILIYOR”
Ağır bakımda teneffüs aletine bağlanıp 3 günden sonra teneffüs takviyesi gereksinimi devam eden her 10 hastadan birine trakeostomi uygulandığını hatırlatan Prof. Dr. Sina Ercan, “Biz ağız yoluyla nefes borusuna takılan tüpü 10-15 günden daha uzun mühlet yerinde tutmak istemiyoruz. Zira bu durumun hastada geri dönüşü olmayan hasarlara neden olabildiğini biliyoruz” dedi. Trakeostomi açılan hastaların değerli bir kısmının ağır bakım süreci bittikten sonra kanül çekilerek iyileşebildiğini söyleyen Prof. Dr. Sina Ercan, kelamlarına şöyle devam etti:
“Ancak hastaların bir kısmı oluşan bu hasar ve trakea denilen nefes borusunda daralmanın yol açtığı direnç nedeniyle nefes almakta çok zorlanıyor. Hasta adeta bir pipetin içinden solur üzere nefes alıp vermek zorunda kalıyor. Bu hastalarda kanülü olağanda olması gerektiği üzere çıkarıp almak mümkün olmuyor. Zira bu durumda ön taraftaki delik de kapanıyor ve hasta nefes borusundaki darlık sebebiyle ağız ve burundan nefes alamaz hale geliyor.”
ÖNEMLİ KOMPLİKASYONLAR GÖRÜLEBİLİYOR
Bu hastaların yaşadığı problemlerin başında konuşma zorluğu ve ses çıkaramamanın geldiğini anlatan Prof. Dr. Ercan, “Trakeostominin üst tarafındaki nefes borusunun olağan kısmı hasar görüp büsbütün kapanabiliyor. Hastalar üstten nefes alamadığı için hava akışı sağlanamıyor ve konuşamıyor. Bu durumda hastaların teneffüs muhtaçlığı bitse dahi trakeostomiye bağımlı kalıyor, hasta etrafıyla da bağlantı kuramaz hale geliyor. Yanı sıra, vakit içinde önemli kanama, tekrarlayan zatürre enfeksiyonları üzere trakeostominin çok daha önemli komplikasyonları görülebiliyor. Lakin, hastaların bu durumla yaşamaya mahküm olmadığını, uygun bir muayene ve cerrahi müdahale sonrası bundan kurtulabileceklerini bilmeleri gerekiyor” sözlerini kullandı.
“SES TELLERİNE ZİYAN VERİP KONUŞMAYI ENGELLİYOR”
Trakeostominin yaratacağı hasarın ciddiyetinin ses tellerine yakınlığına nazaran artabileceğini söyleyen Prof. Dr. Sina Ercan, “Ne kadar uzun bir kısım hasar görmüşse ve ses tellerine ne kadar yakınsa, bu işin cerrahi tedavisi o kadar kompleks hale geliyor. Bu bölgede ses tellerinin hareketlerine kumanda eden çok ince iki kıymetli hudut bulunuyor. Cerrahi müdahalenin bu hudutlar hasar görmeden birinci seferde ve gerçek biçimde yapılması çok kıymetli. Zira bu hastaların başarısız bir birinci cerrahiden sonra ikinci müdahaleyle sıhhatlerine kavuşma ihtimalleri besbelli formda azalıyor. Hasebiyle cerrahi, önemli bir teknik alt yapı, yetkinlik ve grup çalışması gerektiriyor” sözlerini kullandı.
Göğüs Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Sina Ercan, hastası Zülfü Orhan’a uyguladıkları formülü örnek göstererek cerrahi tedavi hakkında şunları söyledi:
“Zülfü Bey’in ses tellerinin çabucak altında yer alan büsbütün kapanmış bölgeyi çıkarttık ve içerisine düzgünleşme mühletince takviye vazifesi görecek silikondan yapılmış T-tüp dediğimiz bir aparatı yerleştirdik. T-tüp üç ay kadar stent vazifesi gördü ve hasta meselesiz güzelleşti. Daha sonra T-tüpü de çıkardık. Büsbütün olağan halde soluk borusunu eski haline getirmiş olduk. Bundan sonra da yeniden Kulak Burun Boğaz & Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Zeynep Alkan yardımıyla hastamıza yutma terapisiyle tekrar yutmayı öğrettik.”
BOĞAZINDAKİ DELİK KAPATILDI, AYLAR SONRA YİNE KONUŞTU
Geçirdiği felç sonrası 45 gün ağır bakımda kalan ve teneffüs yetmezliği nedeniyle boğazında bir delik açılan Zülfü Orhan ise bir yıl boyunca ‘Trakeostomi’ ile ömrünü sürdürdü. ‘Ameliyat olursa yaşamaz’ denilen hasta, geçirdiği cerrahi operasyon ve T-tüp uygulamasıyla yine konuşmanın memnunluğunu yaşadı. Aylarca konuşamayan Zülfü Orhan, yaşadığı zorlukların kendisini çok yıprattığını belirterek, “Derdimi yazıyla anlatıyordum. ‘Bana su getirin’ derken bile bunu yazmam gerekiyordu. Artık boğazımda iz dahi yok. O kadar memnunum ki, güya tekrar doğmuş üzereyim. Tekrar yaşama bağlandım” dedi.
“TRAKEOSTOMİYİ ALIRSAK ‘YAŞAMAZ’ DEDİLER”
Zülfü Orhan’ın, sıkıntı günlerinde yanında olan oğlu Ali Orhan ise yaşadıklarını şu sözlerle anlattı:
“Babam ağır bakım süreci sonrası teneffüs yetmezliği sorunu yaşadı. Nefes borusuna delik açılması gerekti. Biz aşikâr bir müddet sonra oranın zaten güzelleşeceğini düşündük. Süreç bizim istediğimiz üzere ilerlemedi. Boğazına 12 milimetrelik bir kanül takıldı. ‘Kapatırsak teneffüsü kesilip hayatını kaybeder’ dediler. Bir yıla yakın bir mühlet bu türlü yaşadı. Sonunda yapılan ameliyat sonrasında babamız değil, güya biz tekrar doğduk. Babam artık istediği üzere konuşabiliyor. Şu an kimseye bağımlı olmadan yaşıyor.”
YUTMAYI TEKRAR ÖĞRENDİ
Kulak Burun Boğaz & Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Zeynep Alkan, operasyon sonrası terapileri uyguladı. Orhan’a yutmayı yine öğrettiklerini belirten Doç. Dr. Zeynep Alkan, “Yutma terapisinde en kıymetlisi besinin akciğere kaçmaması. Besin akciğere kaçtığı vakit akciğerimizde zatürreye yol açabiliyor. O nedenle hastaya yutmayı öğretiyoruz. Öksürmek hava yolunu koruyan en düzgün reflekstir. Bu refleks kimi hastalarda kaybolabiliyor. Tekrardan öksürmeyi, baş konumlarını ayarlamayı, lokmaları bölmeyi, besinin lokmalara nazaran kıvamlandırılmasını öğrenmede terapiler hastaya yardımcı oluyor. Hastanın öğrendiği noktada terapiler sonlandırılıyor” diye konuştu. – İstanbul
