İlk defa 1817 yılında James Parkinson tarafından tanımlanan parkinson hastalığı, yavaş ilerleyen bir nörodejeneratif hastalıktır. Beyin hücrelerinde kayıplarla seyreden hastalığın klasik ön belirtileri ortasında titreme, kol ve bacak hareketlerinde tutukluk, yavaşlama yer alır. Sinsi bir hastalık olarak tabir edilen parkinson; yorgunluk, miniklerde yoksullaşma, depresyon, anksiyete, kol, boyun ve omuz ağrıları, el ve parmak titremeleriyle de başlayabilir. Bu nedenle hakikat teşhis koymakta zorlanılabilen bir hastalıktır. Pekala, parkinson nedir? Parkinson hastalığı neden olur? Parkinson hastalığının evreleri nelerdir?
İşte, parkinson hastalığının ortaya çıkış süreci ve insan hayatına tesirleri…
Önemli not: Bu içerik rastgele bir teklif niteliği taşımamaktadır. Her birey için parkinson hastalığı teşhis ve tedavi sürecinin farklı olabileceğini göz önünde bulundurun ve muhtemel bir sıhhat probleminizde kesinlikle bir tabibe danışın.
Parkinson Nedir?
Parkinson hastalığı, birinci defa 1817 yılında James Parkinson tarafından tanımlanmış ve ‘titrek felç’ olarak literatüre girmiştir. Parkinson hastalığı, bayanlara oranla erkeklerde daha fazla görülmektedir. Ekseriyetle ileri yaşlarda görülen hastalığın görüldüğü en sık yaş aralığı 40 ila 70 yaştır.
Beyin hücrelerinde kayıp ile seyreden hastalığın yüzde 5’lik bölümünde Parkinson, 20 ile 40 yaş ortasında ortaya çıkabilir. 65 yaz üzerinde görülme sıklığı ise yüzde 1’dir.
Parkinson Hastalığı Nedir?
Parkinson hastalığı, beyinde hücrelerin birbiriyle haberleşmesini sağlayan ‘dopamin’ ismi verilen maddeyi üreten hücrelerin bozulması sonucunda görülür. Dopamin; beynin, bedenin hareketlerini denetim etmesini sağlayan ‘stritatum’ isimli bölgeleriyle ortasındaki irtibatını sağlar. Bu nedenle dopamin hücreleri yüksek oranda azaldığında, dopamin üretimi de yetersiz kalır ve parkinson hastalığı meydana gelir.
Dopamin üreten hücrelerin ağır olarak bulunduğu bölgeye ‘substabsiya nigra’ ismi verilir.
Parkinson Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
İlk olarak Parkinson hastalığı, yavaş ilerleyen bir nörodejeneratif bir hastalıktır. Beyin sapında dopamin üreten bölgedeki hücre sayısı kaybı sebebiyle dopaminin azalması sonusucu oluşur. Parkinson hastalığının belirtirleri ortasında hastanın hareketlerine ait bulgular ön plandadır, ancak hastaların bu bulguların yanında farklı rahatsızlıkları da olabilir.
Parkinson hastalığının klasik bulguları: Titreme, katılık, hareketlerde yavaşlama, yürürken bir bacakta tutukluk, ayakta sürüme, adım aralıklarında küçülme ve ayaktayken gözlenen duruş bozukluğudur.
Yorgunluk, mimiklerde yoksullaşma, bilişsel işlevlerde azalma, depresyon, anksiyete, davranış bozulukları, görme bozuklukları, kilo kaybı, uyku anormallikleri, omuz, boyun ve kol ağrıları da hastalığın belirtileri ortasındadır.
Parkinson hastalığının en sık karşılaşılan ve başlangıç belirtisi olarak tanımlanan belirtisi: İstirahat halinde tek el ve parmaklarda titreme ile aynı tarafta yürüyüşe eşlik eden kol salınımının olmamasıdır. Titreme nadiren de olsa ayakta, çenede yahut lisanda başlayabilir.
Hastalığın ileri evrelerinde birinci evrede tıpkı tarafta ortaya çıkan belirtilerin diğer tarafa da yayılması görülebilir. Bu yayılmanın el, kol, ayak, bacak, yüz, konuşma ve yutma sırasını izlediği görülür.
Parkinson Hastalığının Evreleri
Parkinson hastalığının 5 evresi bulunur. Hastalığın tüm semptomları tıpkı anda yaşanmaz ve her hastada şikayetler birebir sıra ya da yoğunlukta olmaz. Fakat Parkinson hastalığının evreler halinde tanımlanan tipik ilerleme kalıpları bulunmaktadır.
1. Evre: Genellikle hastalığa teşhis konulan birinci evredir. Hastalık bu evrede kişinin hayatını etkileyecek boyutta değildir. Sıklıkla el, kol yahut parmaklarda titreme bulunur. Bu evrede mimiklerde yoksullaşma, duruş ve yürüyüşte bozulmalar şimdi hastanın yakınları tarafından fark edilecek düzeydedir.
2. Evre: Titremeler yabancı kimseler tarafından fark edilecek düzey ulaşır. Devamlı olmayan yürüme zahmeti gelişebilir, beden katılığı oluşabilir, duruş ve yürüyüş etkilenmeye başlar. Hastanın özgürlüğü kısıtlanmaya başlar.
3. Evre: Bu evrede de hastalar hâlâ yardımsız yaşayabilirler, lakin yeme, içme ve giyinme üzere rutinleri yapmak konusunda zoruluklar çekmeye başlarlar. Kişinin gövde hareketleri besbelli bir formda yavaşlar, istikrar bozukluğu ve düşme de görülebilir.
4. Evre: Belirtilerin şiddetlendiği evdedir. Hasta güç da olsa yürüyebilir, ama yardımsız tek başına yaşayamaz. Hareketlerde yavaşlama ve katılık görülürken, titreme başka evrelere nazaran artık daha az olabilir.
5. Evre: Hasta bu evrede yatağa ve tekerlekli sandalyeye bağımlı hale gelir. Bu evrede hasta daima bakıma muhtaçlık duyar.
Parkinson Hastalığı Neden Olur?
Parkinson hastalığını genel sınırları ile incelediğimizde; beynin dopamin üreten bölgesindeki hücre kaybı nedeniyle, dopaminin azalması sonucu oluştuğunu biliyoruz. Hücre kaybı ile ortaya çıkan bu hastalığa genetik faktörlerin sebep olduğu düşünülmektedir.
Genetiğin Parkinson hastalığında rol oynadığı düşünülse de gözlemlenen birden fazla durumda hastalık ailelerden geçmiyor üzere görünmektedir. Artık birçok araştırmacı, Parkinson hastalığının belli toksinlere maruz kalma üzere genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığına inanmaktadır.
Parkinson Hastalığı Risk Faktörleri Nelerdir?
Nörodejeneratif bir hastalık olan Parkinson’un çevresel faktörlerle tetiklendiğini bilinmektedir. Bu nedenle ailede parkinson hikayesi bulunan bireylerin yanında tarım ilaçlarına maruz kalmış bireyler de risk kümesinde yer almaktadır. İşte, parkinson hastalığı risk faktörleri:
-
Kırsal hayat ve kuyu suyu kullanımı (Tarım ilaçlarına maruz kalma riski)
-
İleri yaş
-
Erkek cinsiyet
-
Kafa travması
-
Obezite
-
Hayvansal yağ tüketimi
-
Demir ve manganezin yüksek ölçüde alınması
-
Ailede parkinson hikayesi bulunması
-
Tarım ilaçları
Parkinson Hastalığında Hami Faktörler
-
Kahve ve kafein tüketimi
-
Düzenli ve fazla fizikî aktiviteler
-
Bazı ilaç kullanımları
-
Alkol
-
Nikotin
ÖNEMLİ NOT: Parkinson hastalığı tedavisinde sigaranın yeri muhakkak yoktur! Bu hususun kullanımı nikotin alımına bağlı dopamin hücrelerinin korunması nedeniyle parkinsona gözetici tesir etse de içeriğindeki zehirli hususlar münasebetiyle sıhhati çabucak her manada tehdit eden ziyanlı bir husustur.
Parkinson Hastalarının Hayatını Kolaylaştırmak için Neler Yapılır?
-
Elde rahat tutulan ve kırılmayan gereçlerden yapılma mutfak eşyaları tercih etmek
-
Banyo ve tuvalet duvarlarına tutacakların takılması
-
Sıvı tüketiminde pipet kullanımı
-
Halı, kilim, paspas üzere ayağa takılan yer döşemelerinin kaldırılması
-
Kapı eşiği üzere adım atılarak çıkılması gereken kısımları ortadan kaldırmak
-
Konuşma pratiği ve konuşamayan hastalar için söz ve fotoğraf kartları
-
Fizyoterapi ve doktor denetiminde egzersiz
Parkinson Hastalığı Teşhis ve Tedavisi
Parkinson hastalığının teşhis ve tedavi süreci için doktorunuza başvurmalısınız. Uzman bir görüş ile ilaç tedavisi, beyin pili üzere uygulamalar hastalığın her evresi için hastaya özel olarak belirlenmelidir. Şahsa özel tedavi yolu ve doktor tavsiyesine nazaran yapılacak fizikî aktivitelerle hasta takibi hayati değer arz etmektedir.