Türkiye’nin önde gelen, dünyada da tanınan beyin cerrahlarından T24 muharriri Prof. Dr. Talat Kırış, “Beyin cerrahisi Everest’e çıkmak gibi” dedi.
Kırış, Diken’den Mesude Erşan’ın sorularını yanıtladı. Kırış, “Her hastam bana bir şey kattı. Ben onları acıdan kurtarmaya, daha uzun ve kaliteli bir ömür sürmeleri için yardımcı olmaya çalışırken, onlar da beni uygun bir tabip, yeterli bir cerrah olma yolunda motive ettiler. Hastalarım sayesinde, insanı, ülkemi, dünyayı tanıdım. Hepsine büyük bir teşekkür borçluyum.” diye konuştu.
-Herkesin merak ettiğini ben de sormak istiyorum. Beyin cerrahisi nasıl bir şey?
Biz sırat köprüsü üzerinde, sırtımızda yolcu taşırız. Hani o kıldan ince, kılıçtan sertçe olan köprü. Sabah işe gelir, birini alır öbür tarafa geçiririz. Sonraki gün öteki birini ve bu böylelikle sürer. Düşürürsek bedeli ağır olur. Düşürmeye hakkımız yoktur. Onun için diğer işlerde vasatlık tahminen kabul edilebilir lakin bizim işimizde olmaz. Harika olmak zorundayız. Şayet bir doktor kusur yaparsa ve kusur bir hastasının sakat kalması yahut ölmesiyle sonuçlanırsa, hiçbir ceza vicdanının ona vereceği cezadan daha ağır olamaz diye anlatırdım öğrencilerime. Onun için çok çalışmalı, hele beyin cerrahisi üzere minicik bir yanılgının, ihmalin bile çok makus sonuçlar doğuracağı bir branşta, iki katı dikkatli, iki katı ihtimamlı olmalı. Türkiye’de beyin cerrahisinin çok ileride olduğunu söyleyebilirim.
-Göründüğü kadar güç mu?
Everest’e çıkmak üzere. Ancak biz Sherpayız. Yani Everest Dağı’na insanları çıkaran, bakkala masraf üzere 8 bin metreye çıkıp inen Nepalli rehber dağcılarız. O dağı avucunun içi üzere bilen, neredeyse gözü kapalı dünyanın en yüksek dağına her gün tırmanan dağcılarız biz. Nasıl çıkacağımı, nasıl ineceğimizi biliyoruz. Beyin cerrahisinin dünyanın en sıkıntı işlerinden biri olduğunu teslim etmekle birlikte, tıpta her branşın ve tıp dışında da her mesleğin çok değerli ve kıymetli olduğuna inanıyorum. Toplumlar da organizmalar üzere bir ahenk içinde yaşarlar. Nasıl böbreklerin çalışmadığı bir vücutta beyin ve kalbin harika çalışması kâfi olmazsa, bu toplumlar için de geçerlidir.
-36 saat süren ameliyatları anlatıyorsunuz. Hala bu kadar uzun mu? Beyinde ulaşılmayan, ameliyat edilemeyen yer kaldı mı?
Tıp teknolojisinde gelişmeler ameliyat müddetlerini de kısalttı. 7-8 saatten uzun süren ameliyat ender oluyor, ortalama 4-5 saat sürüyor. Beynin ulaşamadığımız, ameliyat yapmadığımız hiçbir yeri yok. Hassas, cerrahi riskin daha yüksek olduğu bölgeler var. Lakin tümörü boyayarak beyinden ayırt edebiliyoruz. Ameliyatlarda navigasyon, MR, ultarasonografi kullanıyoruz. İntraoperatif nöromonitörizasyon sistemleriyle beyni ameliyat boyunca izliyoruz. Beyin sapı en riskli yerdir, ameliyat yapıyoruz. Tabii ki her beyin cerrahı bu ameliyatları yapmıyor. Bu işe kendini veren, uğraşanlar yapıyor.
-Beyin cerrahisini genç doktorlar giderek daha az tercih ediyor. Bu korku verici değil mi?
Evet, telaş verici. Tıpta uzmanlık imtihanından en düşük puanı alarak, hiçbir yere yerleşemeyenler beyin cerrahisine gelmeye başladı. Zira daha az tercih edilen bir uzmanlık oldu. Yalnızca beyin cerrahisi değil, genel cerrahi, kalp ve damar cerrahisi, bayan hastalıkları ve doğumda da bu türlü bir sorun var. Daha az nöbet tutulan, nöbetlerde yoğunluk olmayan, şiddete maruz kalma riskinin en az olduğu branşlar tercih ediliyor. Beyin cerrahisini son tercih olarak yazmış bir uzmanlık öğrencisinden randıman almak zordur. Güç bir iş ve seçen çileli bir hayat yaşamayı göze almalı. Nöbetleri ağır, ameliyatları uzun. Örneğin ABD’de beyin cerrahisine en üst seviyeden asistan tabipler alınıyor. Tıp fakültesinin birinci yüzde 5’inden alıyor.
-Asistan hekimlik süreci de sıkıntı. Kliniklerdeki asistan doktorlara yönelik gelenek ve uygulamalar değişmeli mi artık?
Usta çırak bağını kabul ediyorum ancak ahilik devrinde değil, 21’inci yüzyılı yaşıyoruz. Bunlar öbür jenerasyonlar, öteki şeylerle yetiştiler. Bir klavyenin ucunda, bir ekranda bütün dünyayı görebiliyorlar. Otorite natürel ki gerekiyor fakat bir insanın, bir beşere bağırmasını kabul etmiyorum. Otorite sağlamanın yolu bağırmaktan geçmez. Altınızdaki insan size hürmet duyacak, o saygıyı uyandıracak seviyede olacaksınız, yanlış yaptığında göstereceksiniz. Yılda bin genç tabip yurtdışına gidiyor. Bunu düşünmemiz gerekiyor.
-Branşınızın tercih edilmemesinde doktorlara yönelik şiddet, malpraktis davalarının tesiri de var mı?
Tabibe şiddet konusunda en büyük badireyi çeken gurup beyin cerrahları. Hakikaten yılmış durumdalar. En ufak bir durumda şikayet geliyor. O şikayetlere karşılık vermekle uğraşıyoruz. Doğal ki insan sıhhati her şeyin üstünde. Alışılmış ki en iyiyi yapmalıyız. Fakat daima düşman üzere görünmek çok rahatsız edici. Bu haliyle çalışmak yanılgıyı da getirebiliyor. Her yaptığımız iş hayat memat problemi. Hastalarımızın gözünde kurtarıcı olduğumuz üzere bir anda tam aksisi bir algıyla akına da uğrayabiliriz. Malpraktis davaları, defansif (çekinik) tıp uygulamalarına yol açabiliyor. Örneğin tümörü çıkarırken, riski azaltmak ismine, ‘Azını çıkarayım’ diyor. Büyük bir tümörün, kesimini alırsanız hastaya bir şey olmaz. Tamamı alındığında, risk biraz daha artıyor. ‘Malpraktis davası açılırsa ben biterim’ deniyor. O kadar astronomik sayılar çıkıyor ki, kimsenin karşılaması mümkün değil. Sonuçta bu toplum sıhhatini etkileyecek bir hale gelecek.
-Emeklilik hayalleri kuruyor musunuz?
Uzun vakittir mesleğim dışında iki alanda da uğraş veriyorum. Biri denizcilik, oburu müelliflik. Denizcilik, hayatımın en kıymetli uğraşlarından biri. Çocukluğumdan beri hayalini kurduğum kaşiflerden, maceracılardan biri olmak için sabırsızlanıyorum. Büyük hayallerim var. Everest’i bırakıp, K2’ye tırmanmak, yelkenliyle dünyanın uç noktalarına gitmek istiyorum. Kuzey Kutbu’nun etrafını teknemle dönmek, Antarktika’ya kendi yelkenlimle gitmek de hayalim. Uzun vakittir bu türlü bir maceraya hazırlanıyorum. Hem mesleğimi sürdürüp hem de kısa ortalarla bu keşif seyahatlerine çıkabilmenin planlarını yapıyorum. Bir gün bana sordular, en büyük hayalin ne diye. Üstte söylediklerimi sayıp, “Bunları başarırsam, bir kent sınırları vapuruna ismimin verilmesini isterim” dedim. Kim bilir kısmet… Başka uğraş alanım müelliflik. Yaklaşık dokuz yıldır, Yacht Türkiye mecmuasında yazıyorum. Yaklaşık iki yıldır da T24 haber sitesinde köşe müellifliği yapıyorum. Yazmak, tıpkı denizcilik ve cerrahlık üzere hayatımın değerli bir modülü. Biryandan da bir ütopya ve hikayeler kitabı yazıyorum.
TIKLAYIN | Beyne Giden Yol | Prof. Talat Kırış’ın ‘beyin cerrahının anıları’ kitabı, iki ayda üç baskı yaptı
Beyin cerrahı, yelkenci, müellif; Prof. Dr. Talat Kırış kimdir?
Talat Kırış, 1961 yılında İstanbul’da Süleymaniye Doğumevi’nde dünyaya geldi. Sırasıyla Ataköy İlkokulu, İstanbul Erkek Lisesi ve İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’ni bitirdi.
Öğrenciliği sırasında yurtiçi ve yurtdışında kaza cerrahisi ve beyin cerrahisi kliniklerinde staj yaptı. Prof. Dr. Türkan Saylan’la birlikte Van’da lepra hastalığı üzerine saha çalışmalarına katıldı. Konya Devlet Hastanesi Acil Bölümü’nde mecburi hizmetini; 1986-1992 yılları ortasında İstanbul Tıp Fakültesi Nöroşirurji Anabilim Dalı’nda ihtisasını tamamladı. Uzmanlık tez çalışmasıyla Beyin Araştırmaları Derneği ve Japon Nörotravma Derneği’nden ödül aldı.
Uzmanlık sonrası Kartal Eğitim Araştırma ve Bakırköy Ruh ve Hudut Hastalıkları hastanelerinde çalıştı.
1995-1996 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri, Arizona, Phoenix’te bulunan Barrow Nöroloji Enstitüsü’nde burslu olarak, baş kuralı tümörleri ve beyin damar hastalıkları üzerine üst ihtisas yaptı. İstanbul Tıp Fakültesi Nöroşirurji Anabilim Dalı’nda 1999 yılında doçent, 2006 yılında profesör oldu.
2006 yılında 9. Milletlerarası Serebral Vazospazm Kongresi’nin başkanlığını yaptı. Türk Nöroşirurji Derneği Yeterlik Konseyi kurucu üyeliği, Nörovasküler Eğitim Öğretim Kümesi başkanlığı, Nöroonkoloji Eğitim Öğretim Kümesi başkanlığı, Temel Kurslar eşbaşkanlığı, idare heyeti üyelikleri, Türk Nöroşirurji Mecmuası ve Turkish Neurosurgery mecmuaları başeditörlüğü, Nöroonkoloji Derneği ikinci başkanlığı ve Türk Nöroflirurji Derneği başkanlığı yaptı. Avrupa Nöroşirurji Dernekleri Birliği Araştırma Komitesi üyeliği misyonunda bulundu.
Hala Dünya Nöroşirurji Dernekleri Federasyonu Beyin Damar Hastalıkları Komitesi Başkanlığı ve Akdeniz Beyin Cerrahları Derneği Eğitim Komitesi Eşbaşkanlığı misyonlarını yürüten Prof. Dr. Talat Kırış, meslek hayatını Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi ve Koç Üniversitesi Hastanesi Beyin Cerrahisi kısımlarında sürdürüyor.
Kırış’ın editörleri ortasında bulunduğu İngilizce iki kitabı, 100’den fazla kitap kısmı, ulusal ve milletlerarası mecmualarda makaleleri yayımlandı; çok sayıda ülkede beyin cerrahisinin çeşitli alanlarında eğitim kursları ve konferanslar verdi, yurtiçi ve yurtdışında eğitim emeliyle çok sayıda beyin cerrahının izlediği canlı ameliyatlar yaptı.
Gençlik yıllarından itibaren yazın dünyasıyla ilgilendi, 1984 yılında Düşün mecmuası masal müsabakasında mansiyon kazandı. Argos sanat mecmuasında hikaye ve denemeleri, Cumhuriyet ve Radikal gazetelerinde yazıları yayımlandı. 2012 yılından beri YACHT Türkiye mecmuasında, 2019 yılından beri de T24’te nizamlı yazılar yazıyor.
TEDx ve farklı toplumsal platformlarda konuşmaları yayımlanan Kırış, Güney Amerika’dan Antarktika’ya kadar uzanan yelkenli seyahatler yaptı, Grönland’da kanoyla Kuzey Kutup dairesi geçiş yaptı.