Anoreksiya nervoza, çoklukla ergen ve genç erişkin bayanlarda görülen kilo alma korkusu yüzünden zayıflama ve zayıf kalma gayretleri ile giden bir yeme bozukluğudur. Anoreksik bireylerde zayıflığa karşı önüne geçilemez bir istek ve şişmanlığa karşı hastalık derecesine varan bir endişe mevcuttur. Ayrıyeten hastalığa şiddetli açlıktan kaynaklanan tıbbi belirti ve bulgular eşlik etmektedir.
Anoreksiya nervozanın en çok 15-24 yaşlarındaki kızlarda görüldüğü bildirilmiş olup son yıllarda erkek hastalardaki artış da dikkat çekmektedir. Endüstrileşme, beslenme alışkanlıklarının değişmesi, kent hayatı, medya tesiri ve kültürler ortası etkileşimlerin yaygınlaşması anoreksiya nervoza yaygınlığındaki artışın temeli olarak yorumlanmaktadır.
Anoreksiya nervoza nedenleri nelerdir?
Sorunlu erken devir aile alakaları, ailede yeme bozukluğu olması, kilo ve yemek ile ilgili uğraşılar, ergenlik sorunları, sosyo-kültürel normlar, cinsel travma/lar, biyolojik ve genetik etmenler anoreksiya nevroza nedenleri ortasında yer almaktadır.
“Ruhsal acıyı bedensel acıyla dindirme çabası”
Anoreksik bireylerin erken devir anne çocuk münasebetine baktığımızda annenin çocuğun her türlü ihtiyacına onu besleyerek karşılık verdiği, çocuğun asıl ihtiyaçlarının ise yeteri kadar karşılanmadığı bilinmektedir. Öbür yandan bu annelerin “mükemmel anne” olma dileğiyle çok müdahaleci ve denetimci bir yapıyla çocuğu gölge üzere izledikleri ve çocuğu bağımsızlık istikametinde desteklemedikleri görülmektedir. Annenin çok hami tavrı tesirinde kalan çocuk otonomi sağlayamaz ve gelişimsel düzeyine uygun hünerler geliştiremez.
Ergenlik devrine geldiğinde ise akranlarıyla bir küme içerisinde yer almak isterken, aile üyelerinin birbirine çok bağlılığı nedeniyle ayrılma bireyleşme zahmetleri yaşar. Ruhsal çatışmasının giderek artması ile yeme davranışı üzerinden yaşadığı düşünceyi ve gerilimi vücuduna yöneltir. Yani ruhsal acıyı bedensel acıyla dindirmeye çalışır. Böylelikle hem iç dünyasındaki kaostan ve hüzünden yapay da olsa uzaklaşır hem de erken çocukluk devrinde vücut duyumlarına (açlık ya da tokluk gibi) duyulmayan saygıyı yeme davranışını kendi denetimi altına alarak yine kazanmaya çalışır.
Yaşamı tehdit eden kilo alma korkusu
Anoreksiya nervozanın klinik görünümüne baktığımızda, besbelli kilo kaybıyla birlikte kilo almayla ilgili ağır bir korku mevcuttur. Hasta kilosunun çok fazla olduğuyla ilgili değiştirilmesi güç bir inanca sahiptir. Anoreksik hasta, kilo kaybı vakit içerisinde hayatı tehdit edecek boyutlara ulaşsa dahi kilo alma korkusu nedeniyle tedaviye ahenk göstermez, tedavi sürecinde ise kendilerini zayıf bulduklarını, kilo almak istediklerini lakin yemek yeme ile birlikte duydukları bulantı ve huzursuzluk hissi nedeniyle yemek yiyemediklerini belirtirler. Anoreksiya nervozalı olgular düşük kalorili yiyeceklere yönelme, yemek esnasında yiyecekleri çok küçük kesimlere ayırma, yediği besinlerin kalorisini hesaplama, diğerleriyle yemek yemekten kaçınma, yiyeceklerinden saklayarak kurtulma üzere besin ile ilgili çok uğraşılar içindedirler. Hastaların yaklaşık yarısı besin alımını çok derecede azaltarak bisiklete binme, yürüme, koşma üzere ağır idman uygulamaları ile kilolarını denetim altında tutmaya çalışmaktadırlar. Tıkanırcasına yeme/ çıkartma tipinde olan hastaların ise kısa bir müddette, olağan kişinin alabileceği ölçünün çok üzerinde olan yeme nöbetleri vardır. Çıkartma ise kendi kendini kusturma, müshil kullanma ve kusturucu ilaçların kullanımıyla gerçekleştirilmektedir.
Anoreksiya nervoza hastalarında depresyon, anksiyete, obsesif belirtiler, mükemmeliyetçilik, arkadaş tarafından onaylanma ve kabul görme, etraf tarafından beğenilme dileği sık görülmektedir. Bu bireyler çoklukla dertli bağlanma tarzına sahip olup bağlantılarında epey takıntılı olduklarından yaşadıkları rastgele bir kilo artışında ya da vücut memnuniyetsizliğinde karşı tarafı mutlu edememe tasası yaşarlar ve bu durum kendileri ile ilgili olumsuz kanılarını ve kendilerine olan özgüvenlerini daha da sarsar. Anoreksik hastalarda psikososyal cinsel gelişim gecikmiştir. Amenore (adet görememe) çoklukla eşlik etmektedir, beslenme tertibe girdikten sonra bir müddet daha devam eder. Anoreksiya nervozada birçok fizikî ve metabolik değişiklik olmakla birlikte bunlar açlık ve çıkarma davranışlarına bağlı olup çoklukla geri dönüşümlü olarak ortaya çıkmaktadır. Tıbbi komplikasyon riski nedeniyle her hasta için detaylı tıbbi inceleme yapılması gerekmektedir.
“Anoreksiya nervoza ruhsal bozukluklar içinde en ölümcülüdür.”
Anoreksiya nervoza ömrü tehdit edebilecek derecede ağırlaşabilen bir hastalıktır. Fakat bireyler ekseriyetle tedaviden kaçma eğilimi gösterirler. Kliniğin ağırlaştığı ekseriyetle hasta olağan kilosunu %20-25 kaybettikten sonra anlaşılır. Ağır kilo kaybı olmayan hastalar ayaktan tedavi edilebilmektedirler.
Ancak ömrü tehlikeye sokan durumlarda hastaneye yatırılarak tedavi düzenlenmesi uygundur. Tedavide hastanın şişmanlamayacağına inandığı bir beslenme programı düzenlenmeli ve takiplerde hastanın yediği ölçüden çok kilo takibi kıymetlidir. Anoreksiya nervoza tedavisinin olmazsa olmazı psikoterapi ve aile tedavisidir. Anoreksiya nervoza ekseriyetle sinsi seyretmektedir. Hastalık yinelemeler gösterebilir ya da öbür bir yeme bozukluğuna dönüşebilir. Bu nedenle teşhis konulduktan sonra uzun müddetli bir psikoterapi süreci planlanmalıdır.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar büsbütün muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
