“Hiç kimse hem sorumluluk hem de ümitsizlik hissine birebir anda kapılamaz.”
Antoine de Saint Exupery
Bir çocuk oynarken ayağı bir şeye takılıp fikir, annesi çabucak o şeyi döver ve “Seni gidi seni, sen niçin orada duruyorsun?” diye söylenir. Çocuk, o şey orada durmasa ayağı takılıp düşmeyeceğini sanır ve büyüdükçe her takılıp düştüğünde yahut yaptığı her küsurda hatası yükleyecek birini yahut bir şeyi kesinlikle bulur. Zira çocuk yaşadıklarının sorumluluğunu almayı değil, suçlamayı öğrenmiştir.
Karakterin en kıymetli öğelerinden biri olan “sorumluluk” duygusu, kişinin kendi davranışlarını yahut kendi yetki alanına giren rastgele bir olayın sonuçlarını üstlenmesi manasına gelir.
Sorumluluk duygusu olan kişi, kendine ve diğerlerine karşı yerine getirmesi gereken yükümlülüklerini vaktinde ve gerektiği üzere yapmak zorunda olduğunu bilir. Sorumluluk sahibi olmak, kişin kendi varoluşunu yaşamasıdır, kendi hayatının denetimini elinde tutmasıdır, öteki insanların hürmetini, inancını ve sevgisini kazanmasının en değerli gereklerinden biridir. Hayatın zorluklarına sorumluluk şuuru ile yaklaşmak bireye, olayları değiştirme gücünü kazandırır.
Sorumsuz insan, daima diğerleri tarafından güdülen insandır, kendi bahtını yazmayan insandır. Sorumsuz beşerler devamlı mazeretler ortasında dolanır, diğerlerini ve içinde bulundukları kuralları suçlarlar, kendilerini sevmezler, çok az iş üretir, işlerin yürümesini pürüzler, anlamamış görünür ve yardıma muhtaç insanı oynarlar. Yani bu şahıslar hareket etmekte çok yavaş lakin şikâyet etmekte çok hızlıdırlar. Sorumlu insan ise, yapılması gereken bir işi vaktinde yapabilmek için inisiyatifi ele alıp resen harekete geçebilen insandır, kendi mukadderatını yaptığı seçimlerle yazan insandır.
Hiç kimseye hesap vermek zorunda olmasanız bile, kendi vicdanınıza karşı hesap verme mecburiliği duyarsınız. Zira hayat yalnızca seçimlerden oluşur, bu seçimler her saniye yapılır fakat tahminen en değerlisi “Hayatı ne kadar manalı yaşamak istiyoruz?” seçimidir. Sizi yürüdüğünüz yoldan farklı caddelere çıkartan tesadüfler her vakit olabilir, bu durumda elinizin kolunuzun bağlanıp edilgenliğe mahkûm edildiğinizi hissedebilirsiniz. İster şuurlu olsun, ister bilinçdışı ve otomatik olsun, tüm seçimlerle kendi yazgınızı kendiniz yazarsınız.
Her seçim bir vazgeçiştir. Her seçim, farkında olarak ya da olmayarak, bir şeylerin reddedilmesi demektir. Atılan her adım, ister kritik bir karar kademesinde olsun, ister sıradan bir günün rutin havasında olsun, atılmamış lakin istense atılabilecek olan onlarca öteki adımı ve tahminen de fırsatı reddetmiş olmak demektir. Pek çok seçimde avantaj ve dezavantajlar vardır. Bu açıdan her seçim bir kaybediştir lakin ne kaybettiğini bilme, ne kaybedeceğini bile bile o seçeneği eleme sorumluluğu kişinin kendisindedir. Seçimini şuurlu yapan kişi vazgeçişlerini ve bedellerini bilir, sonuçlarına katlanır, öfke duymaz, “Başkasının hayatını yaşıyorum.” hissine kapılmaz.
Bir adam bilgeyi ziyarete masraf. Bilge adama “Ne içersin?” diye sorar.
Adam, “Fark etmez!” der.
Bilge, “Peki o vakit, çay mı, kahve mi desem?” diye sorar.
Adam, “Bana hepsi uyar, sen bir şeyler getir de bir arada içeriz.” der.
Bilge, adama ders verecek bir içecek hazırlamak ister. Kekik ve anasonu kaynatmaya başlar. Çay hazır olunca adama ikram eder.
Sarımtırak rengiyle garip duran bardağı gören adam, “Bu da ne çayı?” demekten kendini alamaz.
Bilge “Madem senin için hiçbir şey fark etmiyor, buyur iç o zaman!” diye karşılık verir.
Adam çaydan bir yudum alır. Çayı yudumlamasıyla püskürtmesi bir olur ve “Bu da ne?” diye şaşırır. Bilge’nin yüzünde bir tebessümle “Ben buna fark etmez çayı diyorum, zira fark etmez çayı yüzde fark edilir bir değişime sebep olur!” der.
Yukarıdaki öykünün de anlattığı üzere, hayatınızda birçok defa seçme talihine sahip olursunuz, bu talihlerinizi bilinçsizce harcarsanız hayatınızın pahasını bilmez ve kendi yazgınızı yazamazsınız.
Hatta bilinçdışı olarak her şeyi ve her işi “Fark etmez” noktasına taşıyabilirsiniz. Bu durumda “Fark etmez” seçimini yaptığınız için hayatın size sunduğu seçeneği kabullenmek zorunda kalırsınız. Zira seçme hakkını kullanmamakla da bir seçim yapmış ve hayatınızın sorumluluğunu oburlarının eline teslim etmiş olursunuz. Hatası kendinizde aramak yerine herkesi suçlamaya başlar ve kendinizi mutsuzluğa mahkûm edersiniz.
Hayatınızda fark edilir değişmeler yaratmak istiyorsanız farkı fark etmeniz, hakikat seçimler yapmanız, sorumluluk almanız ve hayat gemisinin dümenine geçmeniz gerekir. Zira yaptığınız her seçimle bir “kelebek etkisi” yaratırsınız. Kelebek tesiri küçük bir durumun beklenmeyen, hesaplanmayan, evvelce bilinmeyen sonuçlara yol açmasıdır. Bu kavramın yaratıcısı Edward Norton Lorenz, kaos teorisinde şu ifadeyi kullanır: “Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD’de fırtına kopmasına neden olabilir. Başka bir tabirle, bir kelebeğin kanat çırpması, dünyanın yarısını dolaşabilecek bir kasırganın oluşmasına neden olabilir.”
Seçimlerini hoyratça yahut bilinçsizce yapan bir kişi, aldığı kararların onu nasıl etkilediğini bilmeden yaşar. Kişinin beyni hayata dair önyargı ve tariflerle o kadar doludur ki kendi isteklerini ve en derin dileklerini bile birden fazla vakit bugüne kadar ona öğretilmiş kurallar, gelenekler, yapılması ve olunması gereken şeylerle karıştırır. Kendi benliğini öldürüp toplumun onu kıymetli göreceği halde yaşamaya çalışır. Hayatı âlâ bir maaş, güzel bir mesken, uygun bir otomobil, saygınlık, ün ve zenginlik peşinde koşmakla geçer.
“Herkes ne düşünüyorsa düşünsün, kendime lakin ben bir bedel biçebilirim ve oburlarının bana verdiği paha yalnızca onların bugüne kadarki koşullandırılmalarının bir sonucudur!” diyebilen kişi kendini özgürleştirebilir. Zira kişi kendi ömrünün yegâne sorumlusudur. Bu niyetin doğruluğu kolay kolay kabul edilse bile, özümsemek, yani bütün hayatının yaratıcısı olduğunu fark etmek önemli bir gerilim kaynağıdır. Zira seçim yapmak, yanlış bir seçim yapma riskini de almak demektir.
Hayatın yalnızca seçimlerden oluştuğunu fark etmek, bilinmezliklerle dolu bir dünyada kaybolmak yerine, gerçekte ne yapmak istediğini bilmek demektir. Varlığı tahminen yıllar sonra fark edilebilecek bir kumbarada daha az keşke biriktirmek demektir. Seçim yapmak, sorumluluk almak demektir. Sorumluluk almaksa, bütün sonuçlarıyla o seçimin tartışmasız yaratıcısı olduğunu kabullenmektir.
Sorumluluğu sahiplenmek, yenilen yemeğin hesabını ödemeye benzeri. Zira olaylar kişinin başına gelmez, makûs şeyler daima kişiyi bulmaz, berbat şeylere yol açan seçimleri kişi kendisi yapar. Hiç seçim yapmamak, beklemek, olayları akışına bırakmak da seçimdir, seçim yapmamayı seçmektir.
Sonuç olarak, sorumluluğu kabul etmeden, kendinizi geliştirip ileri gidemezsiniz, kendinizi uygun edemezsiniz, kendi varoluşunuzu yaşayamazsınız ve kendinizi çaresizliğe mahkûm edersiniz.
Hayata dahil olabilmek için 5 altın kural
Hayat bazen sıkıntı, bazen üzücü, bazen sıkıcı olsa da hoştur aslında… Değerli olan hayatın bizim için hoş olabileceğini kabul edebilmektir. Güzeliyle kötüsüyle hayat, insanlara sunulanlar ve insanların kabul ettiklerinden oluşur. Hayatı yaşayarak, tecrübelerimizle öğreniriz ve öğrendiklerimiz hayatın bize sunduğu pastadan aldığımız bir dilim hisse kadardır, daha fazlası değil… Hayatın özü, bu pasta dilimine ulaşmak için verdiğimiz gayrettir. Bu çabada başarılı olabilmemiz, sağlıklı ve memnun kalabilmemiz aşağıdaki 5 altın kurala bağlıdır:
1. Geçmişle barışın: Hayat yolunda yürürken bazen kendimizi ismini koyamadığımız lakin düşünmeden de edemediğimiz olumsuz hisler içinde derin bir kuyunun tabanında hissederiz. Bizi bu endişe, ümitsizlik ve mutsuzluk kuyusuna itenin ne olduğunu görmemiz ve bulmamız kolay olmaz. Halbuki kuyudan çıkmak için yapmamız gereken şey, geçmişe dair niyetlerimizi değiştirmektir. Zira geçmişte yaşadıklarımız ne kadar makus ve olumsuz olursa olsun, geçmişimizle barışmadığımız sürece bugünümüzü ve geleceğimizi o kuyunun tabanında yaşamak zorunda kalırız.
2. İnsanların sizinle ilgili fikirlerine takılmayın: Çevremizdeki bireylerin bizimle ilgili niyetleri bir öteki değerlidir bizim için. Bazen başarılarımızı, münasebetlerimizi, çıkarımızı, mesleğimizi, hatta hislerimizi bile diğerlerinin gözünden görmeye ve onların onayını almaya çalışırız. Meğer oburlarının sizin hakkınızdaki niyetleri bir virüs gibidir… Bu virüs hayatı istediğiniz üzere yaşamanızı engelleyeceği üzere, diğerlerine nazaran yaşamayı saplantı haline getirmenize yol açabilir. Diğerlerinin sizin hakkınızdaki niyetleri sizi, düşlerinizin peşinde koşmaktan ve kendi hayatınızı yaşamaktan alıkoyar. Hak ettiğiniz hayat, diğerlerinin size uygun gördüğü değil, kendinize güvenerek, kararlı bir halde hedeflerinizin peşinden gidip kendi yolunuzu çizdiğiniz, “sizin olan” hayattır.
3. Kendine vakit tanıyın: Hayat, iş, aile sistemi, arkadaşlar, akrabalar, toplumsal etraf içinde sürüp giden bir döngüdür. Pekala, siz hayatınızın neresindesiniz? Kendinize gereken vakti ayırıyor musunuz? Vakit kaybettiğimizde yerine koyamayacağımız bir hazinedir. Hayatımızdaki herkese ve her şeye kendimize ayıracağımız vakitten ödün vermeden gerektiği anlarda ve gerektiği kadar vakit ayırmak, bu hazineyi müdafaanın en uygun yoludur.
4. Keyifli edilmeyi beklemeyin: Herkes keyifli olmak ve hoş bir hayat sürmek ister. Fakat birden fazla kişi mutluluğun diğerinden gelmesini bekler. “Mutlu edilme bekleyişi” insanı bitmek tükenmek bilmez bir mutsuzluğa sürükler. Meğer memnunluk kişinin kendi içinden doğar. Kişinin memnunluğu, memnun olmayı istemesiyle değil, keyifli olmayı becerebilmesiyle mümkündür.
5. Hayatınızı diğerlerinin hayatlarıyla karşılaştırmayın: Kendi hayatımızı diğerlerinin hayatlarıyla karşılaştırmak gereksiz güç tüketiminden öteki bir şey değildir. Zira herkes kendi hayatını kendi şartları içinde yaşar. Kişinin kendi hayatını diğerlerinin hayatlarıyla karşılaştırması, kendi şartları içinde diğerinin hayatını yaşamaya çalışarak mutsuz olmasına neden olur. Asıl yapılması gereken kişinin kendi şartlarını kendisi için en uygun biçimde değiştirmeye çalışmasıdır.
Web
YouTube
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
