Türkiye’nin aşılama oranı Ağustos ayına nazaran neredeyse beşte bir düzeyine düştü. Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, yaklaşık 3 milyon kişinin, vakti gelen üçüncü doz aşısını şimdi yaptırmadığını açıkladı. Pekala, doktorlara nazaran Türkiye’nin aşılama oranında neden “dramatik bir düşüş” yaşanıyor?
Sıhhat Bakanlığı datalarına nazaran geçtiğimiz on ayda toplamda 55 milyon birinci doz, 48 milyon ikinci doz ve 11 milyon üçüncü doz aşı yapıldı.
Türkiye’nin günlük aşılama oranında dramatik bir düşüş yaşandığını söyleyen uzmanlar, resmi bilgilere nazaran şu anda Türkiye’de günde yaklaşık 200 bin doz aşı yapıldığını söz ediyor.
Bu sayının Ağustos ayında bir milyon dozdan fazla olduğu göz önüne alındığında, Türkiye’nin aşılama oranında neredeyse beşte bir düzeyine gerilediği anlaşılıyor.
Gerçekten Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın 31 Ekim’de yaptığı açıklamaya nazaran, Türkiye’de yaklaşık 3 milyon kişi vakti gelen üçüncü doz aşısını şimdi yaptırmadı.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Aile Hekimliği Kolu Sekreteri Dr. Sibel Uyan, çalıştığı aile sıhhati merkezinde artık günde bir flakon (6 kişilik aşı paketi) bile aşı yapmadıklarını anlatıyor:
“Günde ortalama 12-13 flakon aşı yaparken, bugün bir flakon yapabilir miyiz kaygı ediyoruz. Geçen gün altı kişiyi yan yana getiremedik, bekleyenleri gönderdik. Zira altı kişi bir ortaya gelmeden bu aşıları yapamıyoruz.”
TTB Merkez Kurulu üyesi Dr. Kazım Doğan Eroğulları’na nazaran, toplum bağışıklığının sağlanabilmesi için, en geç 3-4 ay içerisinde toplumun yüzde 70’inin aşılanabilmesi gerekiyordu lakin Türkiye, bu amaçtan çok uzakta kaldı:
“Ocak ayında başlayan aşılama çalışmalarında yaklaşık 10 ayı geride bıraktık ve biz hala muhakkak bir düzeye ulaşamadık. Birinci dozunu Ocak’ta olanlar hala aşılı sayılıyor. Aşılamada tam bir kaotik durum var.”
‘Toplum bağışıklığı sağlanamadı‘
Koronavirüs salgını karşısında toplum bağışıklığının sağlanması, salgınla başa çıkabilmek için en kıymetli gayelerden biri olarak görülüyor.
Fakat hem uzmanlar hem de Sıhhat Bakanlığı’na nazaran, Türkiye’de şimdi toplum bağışıklığı sağlanamadı.
BBC Türkçe’ye konuşan sağlıkçılar, Mayıs-Haziran aylarından evvel iki doz Sinovac aşısı olmuş lakin üçüncü dozu şimdi olmamış şahısların artık koronavirüse karşı ‘aşısız’ sayılması gerektiğini söylüyor.
Prof. Murat Akova, “Türkiye’de yapılan iki doz aşı sayısı içerisinde, iki doz Sinovac aşısı olan nüfus da bulunuyor. Ancak iki doz Sinovac aşısının pratik olarak bir tesiri kalmadı. Münasebetiyle şu anda Türkiye aşılama oranı açısından epeyce gerilerde” diyor.
Koca dün TBMM’de gazetecilerin sorularını yanıtlarken, Türkiye’de iki doz aşısını yaptırmış bireylerin oranının yüzde 59 olduğunu söyledi:
“En az yüzde 70-80 oranında toplum bağışıklığını sağlamamız gerekiyor. Pekala şu anda neredeyiz? Nüfusun iki doz aşısını yaptırmış olan bireylerin oranı yüzde 59’a, en az bir dozunu yaptırmışların oranı da yüzde 67’ye ulaştı.”
“Dolayısıyla bu oranı daha üst çekmemiz gerektiği ortada. Zira toplumsal bağışıklık elde edilmedikçe bu salgının üstesinden gelmemiz kolay olmayacak.”
‘Yalnızca iki doz Sinovac aşısı olanlar artık aşısız sayılmalı‘
Türkiye’de hali hazırda iki doz aşı yaptırmış 48 milyon kişi varken, üçüncü dozunu yaptırmış 11 milyon kişi bulunuyor.
Bilim beşerlerine nazaran, koronavirüs aşılarının sadece muhakkak bir mühlet koruyuculuğu bulunuyor.
Prof. Akova, iki doz aşı olmanın koronavirüse karşı korunmak için kâfi olmadığını ve aşıların aşikâr aralıklarla yine uygulanması gerektiğini anlatıyor:
“Sinovac’ın tesiri, ikinci dozdan sonra on dördüncü haftadan itibaren giderek azalıyor. İki doz Biontech aşısından sonra beşinci ayda hafif orta şiddetteki hastalığa karşı koruyuculuk yüzde yirmi iki seviyesine düşüyor. Bu çok dramatik bir azalma.”
“Buna karşılık beşinci ayda üçüncü doz yapılmış şahıslarda bu koruyuculuk aniden yüzde doksan üçe çıkıyor. Yani o denli gözüküyor ki Biontech aşısında 4-6 ayda bir hatırlatma dozu gerekecek. Sinovac’ta bu mühlet daha da kısa.”
“Belki Sinovac’ın ya da buna benzeri inaktive aşılara iki dozla değil, üç dozla başlanması gerekecek. Yani hangi aşı olursa olsun, beşinci altıncı ay civarında tesirleri besbelli derecede azalıyor.”
Uzmanlar, Mayıs-Haziran ayından evvel Sinovac ikinci dozunu olmuş bireylerin artık “aşısız” sayılması gerektiğini söz ediyor.
Dr. Uyan, “Sağlık Bakanlığı bu bireyleri de hala kâğıt üzerine aşılı kabul ediyor lakin bu bilimsel değil, zira o aşılar artık koruyuculuğunu yitirdi” diyor.
Dr. Eroğulları da iki doz Sinovac aşısı olan şahısların artık üçüncü doz aşısını olması gerektiğini söz ediyor:
“Şu ana dek yapılan 11 milyon üçüncü dozun ne kadarını Sinovac ne kadarını Biontech aşısının oluşturduğu verisi paylaşılmıyor. Fakat iki doz Sinovac olanların antikor düzeyleri düştü, kesinlikle üçüncü bir hatırlatma dozuna muhtaçlık var.”
Türkiye’de aşıya ilgi neden azalıyor?
Prof. Akova’ya nazaran toplumda yüzde 10-15 civarında olduğu varsayım edilen aşı terslerinin yanı sıra, genel olarak aşıya ilgide azalma yaşanıyor.
Dr. Uyan, toplumda ‘iki doz aşılanmak yeterli’ algısının hâkim olduğunu ve üçüncü doz aşı olmak konusunda baş karışıklığı bulunduğunu pahalandırıyor:
“Aile hekimliğimize gelen çift doz Biontech aşılı şahıslara, ‘Üçüncü doza şimdi gereksiniminiz yok’ diyoruz. O da gidiyor, meskendeki nenesine söylüyor. Sinovac olmuş nenesi, ‘Ben de iki aşı oldum, demek ki benim de aşı olmama gerek yok’ diye düşünüyor.”
Tabipler, aşılar ortasındaki bu farkın kamuoyuna gereğince anlatılamadığını düşünüyor.
Prof. Akova, yalnızca Sıhhat Bakanı tarafından muhakkak saatlerde yapılan Twitter paylaşımlarının kâfi olmadığını pahalandırıyor.
Dr. Eroğulları da “Aşı noktaları oluşturulup insanların aşıya teşvik edilmesi ve meslek örgütleriyle iş birliği yapılması gerekirdi. Yalnızca tweet atarak, halkı aşıya ikna edemiyorsunuz” diyor:
“Sosyal medyada ve televizyonlarda aşı tersliğini artıran bilgi kirliliğiyle ilgili de hiçbir düzenleme yapılmadı. Olağanda bir ortaya gelebilmek için gerekli olan HES sorgulaması ve PCR testi zaruriliği, aşı terslerinin mitinglerinde uygulanmadı. Bu beşerler toplumun gözünün içine baka baka aşı tersliğini yaydı.”
Öte yandan, Biontech aşısının yan tesirlerine karşı duyulan kaygının da aşılama suratını yavaşlatan bir etken olduğu bedellendiriliyor.
Dr. Uyan, “Salgının başında Biontech temin edemeyen bakanlık, Sinovac’ı yere göğe sığdıramadı ve daima yan tesirlerinin daha az olduğunu vurguladı. Şu anda kimse Biontech aşısını şu anda kimse üçüncü yahut dördüncü aşı olarak yaptırmak istemiyor. Zira korktular” diyor.
Getty ImagesAşı randevusu sisteminde de kimi aksaklıklar yaşandığını söyleyen Dr. Uyan, tüm bu sebeplerin insanları aşıda uzaklaştırdığını savunuyor:
“İki doz Sinovac olan herkese üçüncü doz Sinovac tanımlandı lakin üçüncü dozunda Biontech olmak isteyenler için evvel 3 ay geçmesi kâfi dediler, sonra ellerinde aşı olmadığı için 6 aya çıkardılar, geçen hafta tekrar 3 aya düşürdüler. Uygulamadaki farklılıklar da insanları yıldırdı.”
“Orta okul ve lise öğrencilerinin aşılanması kaide ancak bunların aşılanması için velinin akıllı telefonu olması ve e-nabız uygulamasını kullanması gerekiyor. Bunlar bu yolu zorlaştıran, bu yoldaki meşakkat arttıran şeyler. Halbuki çocuklarımızı sıhhat merkezlerine götürüp, aşı yaptırmak istediğimizi beyan etmemiz kâfi olmalı.”
Hala aşılanmayanlar ortasında hangi kümeler var?
Türkiye koronavirüs aşı hakkını 18 yaş üzeri yurttaşlar için direkt tanımlarken, 12-17 yaş ortası çocukların aşılanmasını ise ailelerin tercihine bıraktı.
12 yaş altı çocuklar için ise aile tercihine bakılmaksızın, rastgele bir aşılama planlanmadığı açıklandı.
12-17 yaş ortası çocukların aşılanma oranının düşük olduğunu zira ailelerin tereddüt yaşadığını söyleyen Prof. Akova, “Çocukların da aşı olması gerektiği konusunda ailelere gereğince bilgilendirme yapılmıyor” diyor.
Öteki yandan Sıhhat Bakanı Koca 29 Ekim’de Twitter’dan yaptığı paylaşımla, hamile ölümlerinin 2020’de salgın öncesi yıla nazaran %52 arttığını, bu yıl ise geçen yıla oranla %50 daha fazla anne adayının Covid-19 sebebiyle hayatını kaybettiğini açıkladı.
Koca, koronavirüs nedeniyle hayatını kaybeden hamilelerin yüzde 99’unun aşısız olduğunu söyleyerek, hamilelerde aşılanma oranının “çok düşük” olduğunu açıkladı.
Dr. Aslı Davas, “Gebeler doğaldır ki tedirginler. Aşılamaya direnç var. Hem hamilelere hem de hamilelere bakan hekimlere daha çok bilgilendirme yapılması gerekiyor. Zira bağışıklık sistemleri gebelik nedeniyle baskılanmış olduğundan çok savunmasızlar” diyor.
Koca ayrıyeten, ağır bakımlarda vefat edenlerin hala yüzde 80 oranında 60 yaş üzeri olduğunu söylüyor:
“Toplum olarak, toplumsal bağışıklık noktasına erişmeyi hedeflemeliyiz. Kapanmayı yahut diğer önlemleri düşünme noktasında olmamalıyız.”
Biontech aşısı olanlara 3. doz ne vakit tanımlanacak?
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, dün TBMM’de gazetecilerin sorularını yanıtlarken, Biontech aşılarına ne vakit üçüncü dozun tanımlanacağı sorusuyla ilgili olarak bu akşamki Bilim Şurası toplantısını işaret etti.
Koca, “Biontech sonrası üçüncü doz gerekli mi, gerekiyorsa ne vakit yapılır ve kimlere yapılmalı? Yarın Bilim Heyeti toplantımızın gündeminde bu olacak” dedi.
Uzmanlar ise Biontech aşısı olanlar için en erken 2022 Ocak ayında üçüncü dozun tanımlanacağını kestirim ediyor.
Biontech’in muhafaza müddetinin görece daha uzun olarak kabul edildiğini söyleyen Dr. Uyan, iki doz Biontech aşısı olanların daha fazla beklemek zorunda kalabileceğini pahalandırıyor:
“Sinovac’ta altı ay antikor yüksekliği devam ediyor diye bilirdik, sonraki çalışmalarda altı ay olmadığı ispatlandı. Biontech’i ise 9 ay diye biliyorduk fakat artık altı ay olduğu tabir ediliyor.”
“Ülkemize Biontech aşısı Nisan-Mayıs üzere geldi. Hasebiyle en erken Haziran ayında, ikinci doz Biontech aşısı yapmaya başladık. Üzerine 6 ay eklersek, en erken 2022 Ocak ayında üçüncü dozun tanımlanacağını varsayım ediyoruz.”