Yeni Akit müellifi Abdurrahman Dilipak, bugünkü “Su, kıtlık, terör ve savaş” başlıklı yazısında, üretimine 1970’lerde başlanan ve bir türlü bitirilemeyen Güneydoğu Anadolu Projesi’ni (GAP) kıymetlendirdi. GAP’ın sosyo ekonomik dalgalanmalara ve göçe sebep olduğunu söz eden Dilipak, projenin başladığı periyotta aktif olan şahıslarla ilgili “O günleri bize anlatacak fazla kimse kalmadı. Apo keşke anılarını yazsa. Hasan Celal Hoş, Muhsin Yazıcıoğlu ortamızda değil artık. Erbakan, Ecevit, Özal, Demirel de ortamızda değil. Fehim Adak da o denli. İnşallah Recai Kutan anılarını yazıyordur” dedi.
GAP’ın bir türlü bitirilemediğini ve Dicle ve Fırat üzerine baraj ve liman yapma fikri Osmanlı’ya kadar uzadığını yazan Dilipak, “Osmanlı devrinde Siverek’ten Fırat üzerinden Basra körfezine yük taşınan ırmak gemileri vardı ve Siverek bu manada bir liman kenti idi. (Şimdi birileri çıkıp, ‘Dilipak Urfa’ya liman yaptı’ diyebilir.)” diye yazdı.
1930’lara gelirken ırmaklardan güç üretimi için nasıl kullanılabileceği konuşulmaya başladı.
1936 yılında ırmaklardan güç üretimi için Elektrik Etütleri Yönetimi kurulduğunu yazan Dilipak, ‘Keban Barajı Projesi’nin bu formda doğduğunu eski Cumhurbaşkanları Turgut Özal ile Süleyman Demirel ve Fehim Adak, Recai Kutan bu proje içinde isim yaptığını yazdı.
GAP’ın 1970’lerde başladığını 1980’lerde Özal’la birlikte ABD’nin de desteklediği, çok dallı sosyo-ekonomik bir kalkınma programına dönüştürüldüğünü söz eden Dilipak, özetle yazısına şöyle devam etti:
“Türkiye’de baraj üretimi ve karayolları projeleri birebir devirde, Caterpillar, Komatsu ve Alman Hanomag ortasında önemli bir rekabete sebeb olmuş ve Hanomag vakit içinde devre dışı kalmıştır. Sabancı-Karamehmetler rekabetinden, Sabancı cinayetine uzayan enteresan bir süreç bu proje ile de bir formda ilgiliydi.
1970 sonrası GAP Barajı tartışılırken, bahsin Suriye ve Irak da su ıstırabına sebep olup olmayacağı, ya da bunun siyaset ve toplum hayatı, tarım, hayvancılık ve ekolojiye tesirleri de tartışılmaya başlamıştı. 2000’li yıllara gelirken, Millenium devri kehanetleri ve geleceğe ait ihtimaller ortasında su savaşları da konuşuluyordu.
Bu ‘kehanetler’ ortasında su kaynaklarının ziyan görmesi, su kaynağı dağlardaki buzulların erimesi, su pazarının yabancıların eline geçmesi ve su kaynaklarının, denizlerin barajların, göllerin kirlenmesi, ziyan görmesi üzere bahisler da var.
Aslında GAP Türkiye içinde de sosyo ekonomik dalgalanmalara, göçlere sebep oldu. Su altında kalan toprak sahipleri başta İstanbul olmak üzere büyük kentlere göç ettiler, burada inşaat ve ticaret alanında şirketleştiler. Buradaki köy sakini marabalar da, ya mevsimlik emekçi ya da vasıfsız emekçi olarak büyük kentlerin yolunu tuttular. Kimileri da hayvancılık ve ziraat çalışanı, ya da küçük toprak sahibi olarak kırsaldan bölge merkezlerine göç ettiler. Bunun dini, mezhebi, etnik açıdan sonuçları da oldu. Alevi-Sünni, Kürt-Türk ayrışması, vakit içinde ideolojik ve politik ayrışmalara da sebep oldu.
Ankara, mevzuyu daha çok mühendislik, teknik imkân ve ekonomik açıdan kıymetlendirdi. İşin sosyoloji, kentleşmenin sonuçları üzerinde çok fazla durulmadı. Komkar ve Rızgari’nin tam da bu vakitte, 1968 üzere bölgede aksiyonlara başlaması bir raslantı değil. Çabucak akabinde derin güçlerin PKK’yı alana sürmesi de bir tesadüf değildi. O günleri bilmeden bugün olanları anlamak mümkün değil bu açıdan. Su, kıtlık, kuraklık, terör ve savaşı bugün tekrar birlikte düşünmemiz gerek. Tehditleri ve bunun yanında fırsatları da yine kıymetlendirmemiz gerek.
O günleri bize anlatacak fazla kimse kalmadı. Apo keşke anılarını yazsa. Hasan Celal Hoş, Muhsin Yazıcıoğlu ortamızda değil artık. Erbakan, Ecevit, Özal, Demirel de ortamızda değil. Fehim Adak da o denli. İnşallah Recai Kutan anılarını yazıyordur.”
Yazının tamamını okumak için