Türkiye medyasının en kıdemli isimlerinden müellifimiz Aydın Engin’i bugün (25 Mart 2022 Cuma) son seyahatine uğurlanıyor.
Aydın Engin, kendi isteği ve pandemi nedeniyle merasim yapılmadan, bugün saat 13.00’te Çengelköy Mezarlığı’nda son seyahatine uğurlanıyor.
53 yıldır gazetecilik yapan, kendisine has üslubu, tiyatro yıllarından gelen birikimi, politik sürgünlüğü, haberleri, röportajları, kitapları ve kişiliği ile basın tarihinde iz bırakan Aydın Engin’i, 12 Şubat’ta girdiği 82 yaşında kaybettik.
Aydın Engin, safra kesesi sorunu nedeniyle 8 Mart Salı günü ameliyata alındı. Ameliyat sonrasında gözlenen sızma nedeniyle 9 Mart Çarşamba günü ikinci bir operasyon geçiren Aydın Engin, kısa vadeli ortalar dışında 16 gündür “yoğun bakım” servisinde tedavi görüyordu.
Aydın Engin, 11 Şubat Cuma günü T24’te yayımlanan son yazısında, “kişisel bir not” olarak şu satırları paylaşmıştı:
Aydın Engin’i bir müddet nadasa bırakmak uygun olacak.
Nadas’ın ne olduğunu bilmeyen kentli okurlar için bilgi notu: Nadas tarlanın sürülüp, sulanıp ekime hazırlanması lakin o yıl ekilmemesidir.
Ben de beni nadasa bırakıyorum.
Ne kadar sürer bu nadas?
Bilmiyorum. Umarım kısa sürer.
Şey…
Bugün benim 81 yaşımdaki son günüm.”
Aydın Engin: Egeli bir mizah, Türkiyeli bir mahpus, dünyalı bir kalem
Ödemiş’ten İstanbul Hukuk Fakültesi ve tiyatroculuğa, gazetecilikten sürgüne uzanan 82 yıllık bir kıssa… “Ben kıdemli bir basın sanığıyım” demişti Aydın Engin. 1970’li yıllarda farklı vakitlerde 7 defa tutuklandı. Hakkında açılan davalar nedeniyle yaklaşık 12 yıl Almanya’da yaşadı, ülkesine dönemedi, lakin sürgün yıllarında da yazmayı sürdürdü.
1 Eylül 2009’da kurulduğu günden itibaren T24’te yazılar kaleme alan Aydın Engin 12 Şubat 1941’de İzmir’in Ödemiş ilçesinde, terzi Sadık Engin ile Adalet Engin‘in oğlu olarak dünyaya geldi. Ortaöğrenimini 1957’de Ödemiş Lisesi’nde tamamladı. Akabinde girdiği ve bir mühlet tahsil gördüğü İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bırakarak, etkin siyaset, gazetecilik ve tiyatro dünyasına adım attı.
Öğrencilik yıllarında Adalet Cimcoz, Tahir Alangu üzere birtakım muharrir ve tercümanların yazılarını daktiloya çekerek geçimini sağlamaya çalıştı ve müelliflik mesleği ile tanıştı. Üniversite tahsili sırasında bir yandan da Gençlik Tiyatrosu’nda amatör tiyatroya başladı. Sonrasında hukuk tahsilini bırakıp tiyatroculuğu meslek olarak seçti.
Aydın Engin en son, 31 Ekim 2016’da meskenine yapılan baskınla gözaltına alındı. Gözaltı operasyonunun desteği olan Cumhuriyet gazetesi davası Yargıtay etabında.
Tiyatroculuğu ve Yılmaz Güney’li yılları
Yedek subay öğretmenliği sırasında birinci oyunu olan “Muhalif“yı yazdı. Oyun, Gülriz Sururi–Engin Cezzar Tiyatrosu‘nda sahnelendi. Aydın Engin, bu toplulukta dramaturg ve oyuncu olarak işe başladı. Birebir yıl, Yılmaz Güney‘in özel senaristi olarak çalışmaya başladı. Yeşilçam için pek çok senaryo yazdı lakin imzasını koymadı. Aydın Engin o vakitleri “Yeşilçam sinemasına çok sayıda senaryo yazdım. Derken Yılmaz Güney’in ‘Ghost writter’i oldum. Yani senaryoyu ben yazdım, afişte ya takma isim kullandık ya da Yılmaz Güney imzasını” diye anlattı daha sonra.
1967’de Tuncel Kurtiz, Tuncer Necmioğlu, Umur Bugay ve Müjdat Gezen‘le birlikte Halk Oyuncuları‘nı kurdu. “Devranı Süleyman” isimli oyunu yazdı ve yönetti. Yasaklamalara karşın yüzlerce kere sahnelenen oyun, Türkiye’de tiyatro tarihine girecek ölçüde büyük ilgi gördü.
Mustafa Alabora ve Umur Bugay’la. Aydın Engin, en sağda. (1968)
Gençlik Tiyatrosu oyuncuları ve grubu: Giray Güçlü, Yurdaer Erşan, Halit Akçatepe, Tülin Önengüt,
Birsen İnkaya, Güner Tanınmış, Aydın Engin, Onur Uysal, Güneş Uğurlu
Fatih Tiyatrosu. Gülriz Sururi – Engin Cezzar’la. Takımda Tuncel Kurtiz, Aydın Engin, İdeal Tamer,
Müjdat Gezen, Güner Ünlü, Sevda Karaca, Semiramis Pekkan… Oyun Aydın Engin: Alışılmamış – Refik Erduran: Kelepçe. Sağdan ikinci, Aydın Engin. (Fotoğraf: Ali Poyrazoğlu)
Gazeteciliği
1969’da tiyatroculuğu bırakarak gazeteciliğe başladı. Haftalık Yeni Ortam dergisinde Yazı İşleri Müdürlüğü yaptı. 12 Mart 1971 darbesi sırasında tutuklandı. Tahliye olduktan sonra artık günlük bir gazeteye dönüşen Yeni Ortam‘da Yazı İşleri Müdürü oldu ve birebir gazetede köşe yazıları yazdı.
Yeni Ortam‘da -24 Ocak 2993 Pazar günü meskeninin önünde uğradığı bombalı suikastte katledilen, basın tarihinin önde gelen gazetecilerinden- Uğur Mumcu ile birlikte çalıştı. Yeni Ortam günlerini yıllar sonra şu sözlerle andı:
“Uğur Mumcu ile biz Yeni Ortam Gazetesi’nde birlikte çalıştık. O Ankara Ofis Şefi’ydi. Ofis dediysem, ofiste yalnızca o vardı. Ben ise Yazı İşleri Müdürü’ydüm. Ancak hiç memurum yoktu. Şişhane’de kargoya belediye otobüsü ile gidip, kargo alıp haber yapardık. Bu şartlarda haber yapardık. Biz haberciyiz, temel olarak mesleğimizin içinde habercileriz. Uygun haberci olmaya çaba ederiz, Yetenekli Kaynak‘ın bir MİT casusu olduğunu Yeni Ortam Mecmuası Ankara Ofisi Şefi muhabir Uğur Mumcu ortaya çıkardı. Yazı İşleri Müdür Aydın Engin bu haberi kapak yaptı. Biz o yıl ödül aldık. Ben hala bununla övünürüm.“
12 Mart sonrasında kurulan birinci sosyalist parti olan Türkiye Sosyalist Emekçi Partisi’nin kurucuları ortasına katıldı. Partinin kurucularından, akademisyen/edebiyatçı ve aktivist Oya Baydar ile evlendi. Bu evlilikten oğlu Ekim dünyaya geldi.
Oya Baydar ile…
1974 yılında eşi Oya Baydar ve Yusuf Bahadınlı ile Unsur dergisini kurdu. 1976’da Siyaset Gazetesi Genel Yayın Müdürü oldu. Bu gazetede, T24’te de sürdürdüğü “Tırmık” isimli sütununda köşe yazıları yayımlamaya başladı; yazılarından ötürü hakkında çok sayıda dava açıldı.
1980’de tutuklu olduğu sırada bir öteki davadan dolayı 7,5 yıl mahpusa mahkûm oldu, lakin bir yanlışlık sonucu tahliye edilince Haziran 1980’de yurt dışına gitti. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra 12 yıl boyunca Türkiye’ye dönemedi; hayatını siyasi mülteci olarak Almanya’da sürdürdü. Bu ortada hakkında gıyaben açılan davalarda ağır mahpus cezalarına çarptırıldı.
Almanya’da 1982-1884 yıllar ortasında Avrupa’daki Türk göçmenlere seslenen “Türkiye Postası“isimli yayının başında yer alan Aydın Engin sonraki yıllarda bu periyodu şöyle anlatacaktı:
“Türkiye’deki cuntanın yaptığı idamlar azapları protesto eden bir yayın çıkardık. Onun başında ben vardım. Pratik olarak ben vardım daha doğrusu. Zira pikaj-montaj- mizanpaj üzere gazetecilikle ilgili işlerden anlayan kimse yoktu. Bu yayınlar 1985’e kada sürdü. Bu ortada Komünist Partisi ile benim aramda bir aralık oluştu. Yalnız benim değil bir küme arkadaşın da. Başından beri ben geçimimi parti üstünden ya da örgütler üstünden sürdürmeyi reddetmiştim. Yanlışsız da yapmışım, sonra bunu daha güzel anladım. Zira bu bir bağımlılık doğuruyordu.“*
Aydın Engin Frankfurt’ta sonraki altı yıl boyunca geçimini taksi sürücülüğü yaparak sürdürdü.
1991’de çıkan kısmi aftan yararlanarak Türkiye’ye döndü; kısa mühlet Sağmalcılar Cezaevi’nde mahpus yattı. Sürgündeki Almanya yıllarını “Ben Frankfurt’ta Şoförken” ismiyle kitap yaptı. 1992-2002 ortasında Cumhuriyet Gazetesi’nde habercilik, köşe müellifliği ve yazı işleri müdürlüğü yaptı.
Cumhuriyet gazetesinde, kedisini Tan Oral‘ın çizdiği Tırmık ismiyle açtığı köşede yazmaya başlamasını “Beni Metin Göktepe köşe müellifi yaptı” yazısında şu sözlerle anlattı:
|
“Polis, barikatın ağzında kimlik sordu. Sarı basın kartımı gösterip geçtim. Metin Göktepe’nin sarı basın kartı yoktu. Geçemedi. İtiraz edince yaka paça götürülmüş. Haberi biz habercilere ulaştığında artık çok geçti. Sonraki günü öğrendik. Götürüldüğü yerde öldürülmüş. * * * Başta Üniversal‘deki arkadaşları olmak üzere mesleğimizin genç gazetecileri bu cinayetin savcılığın tozlu belgelerinde unutulmaya terk edilmesini önlemeye, devlet memuru katillerin yakasını bırakmamaya ant içmiş üzereydiler. Merkez medyada yuvalanmış, birçok bir köşe kapmış, bazıları karar verici pozisyonlarda yer tutmuş ağır toplar ise Metin Göktepe cinayetiyle ilgilenmeyi adeta reddediyorlardı. Duruşma haberleri birinci sayfada çabucak hiç yer bulamıyor, iç sayfalarda da pek az gösteriliyordu. Bir gün medyamızın amiral gemisi sayılan gazeteden bir kaç ağır top mesleğimize onur kazandıran büyüklerimizden Nail Güreli ağabeyimin başında bulunduğu Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin (TGC) Cağaloğlu’ndaki binasında düzenlediği bir toplantıya lûtfedip katılmışlar; akabinde da birkaç adım uzaktaki Cumhuriyet’e uğramış, çay içip sohbet ediyorlardı. Kelam Metin Göktepe cinayetine geldi. Ağır toplardan biri hızında yılışık bir gülücükle bir inci saçtı: – Yav o çocuk tam gazeteci miydi sizce? Onun sarı basın kartı yoktu ki… Kan zirveme sıçradı. Bilgisayarın başına çöktüm, o öfkeyle bir yazı döktürdüm, Başlığı pek yalındı: Gazeteleri sarı basın kartı değil gazeteciler çıkarır… Yazıyı -galiba- en art sayfaya lakin uygun görülebilir bir yere koyduk. Öfkemi paylaşan yazı işleri ve haber merkezi “ameleleri” yazıyı daha basılmadan okudular; birer birer gelip sarıldılar, gazetenin mutfağındaki kızlar gelip şapır şupur öptüler. (Merhaba Deniz Teztel, merhaba Şenay Kalkan, merhaba Sevim Ertemur, merhaba Berat Günçıkan.) Sonraki gün İlhan Selçuk yukarıya çağırdı. Gittim. Kıs kıs güldü, kısa bir cümleyle bildiri etti. – Bana bak komünist, seni köşe müellifi yaptım… |
2002’de Cumhuriyet’ten ayrıldı. Birgün gazetesinin kuruluşunda yönetici olarak misyon aldı ve bir mühlet Tırmık köşesini yazdı. Daha sonra Agos’ta köşe yazıları yazmaya başladı.
Aydın Engin, T24’ün Taksim Sıraselviler Caddesi’ndeki birinci ofisinin terasında
1 Eylül 2009’da yayına başlayan bağımsız internet gazetesi T24’ün kuruluşuna katıldı. Aydın Engin, “Medyadaki çürümeye karşı büyük bir meydan okuma” olarak nitelendirdiği T24’ün serüvenine katılışını “T24 yaşlılık günlerime denk geldi. Doğan Akın ‘Var mısın abi’ dediğinde gençleşip delikanlı oldum” diye yazdı daha sonra.**
***
2015 Ağustos’unda yine Cumhuriyet gazetesine döndü. Cumhuriyet müellif ve yöneticilerinin “FETÖ ve PKK terör örgütlerine üye olmamakla birlikte örgüt ismine cürüm işlemek” iddiasıyla tutuklandığı soruşturmada gözaltına alındı, yurt dışına çıkışını yasaklayan “adli kontrol” kaidesiyle özgür bırakıldı.
“Ben kıdemli bir basın sanığıyım. Hayatımda bu kadar ahlaksız bir evrak görmedim. Saçma demiyorum, ahlaksız diyorum” dediği ve Yargıtay basamağında bulunan davada 7,5 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Cumhuriyet davasında Aydın Engin savunma yaparken…
Çizim: Berrin Simavlıoğlu
Gazetenin sahibi pozisyonundaki Cumhuriyet Vakfı’nda, gazete muharrir ve yöneticilerinin tutuklu yargılandığı davada tartışmalara neden olan aleyhte tanıklık yapan ve Cumhurbaşkanlığı’na şikâyet dilekçesi de yazdığı ortaya çıkan Alev Coşkun‘un idareye gelmesinin akabinde Cumhuriyet’ten ayrılarak T24’teki köşesine döndü.
Aydın Engin, son gününe kadar T24’teki köşesi Tırmık‘ta yeni sıkıntılar hakkındaki yazıları ve cumartesi günlerine özel mavraları ile okurla buluştu.
Safra kesesi ameliyatı için yattığı hastanede 16 gün boyunca ağır bakım servisinde kalan Aydın Engin 24 Mart 2022 Perşembe günü saat 15 sıralarında, 12 Şubat’ta girdiği 82 yaşında hayatını kaybetti.
Pandemiden evvel T24 ofisinde Aydın Engin’in 80. yaş gününü kutlarken…
Türkiye’nin önde gelen çizerlerinden Tan Oral, Aydın Engin’in 80. yaş günü için çizmişti
Kitapları
– Ben Frankfurt’ta Şoförken Kendimle Röportajlar (1991)
12 Eylül darbesine Almanya’da, bir otel odasında yakalanan, tam 12 yıl boyunca Türkiye’ye dönemeyen ve siyasal sürgün olarak yaşadığı bu devrin altı yılını, geçini sağlayabilmek maksadıyla, Frankfurt’ta taksi sürücülüğü yaparak geçiren Aydın Engin, sürgün devrinin bitiminde, Türkiye’ye dönüşte, unutulmaz günlerini acı-tatlı anılarıyla kitaplaştırdı. Mizahının altında buruk bir üzüntü de barındıran anılar, bulunduğu ortama ahenk göstermeye çalışırken, dünyaya “iyimser” gözlükle bakmayı unutmayan bir aydının hayatından renkli bir kesit.
– Solda Arayışlar Komünist Partilerin Ardılları, Özelleştirme, Toplumsal Demokratların Çıkmazı (1996)
Kitabın tanıtımından: “Zümrüdüanka bir masal kuşu. Eski Yunan’da Phonix diye anılır. Firavunlar çağı Mısır’ında ona Anka denmiş. Persler Simurg, Mezopotamya kavimleri Ruh demişler. Zümrüdüanka uzun, oldukça uzun yaşar. Sonu yaklaştığında yuvasını hoş kokulu kollarla süsler. Sonra bu yuvayı tutuşturur ve içinde yanar. Küllerinden yeni bir Zümrüdüanka doğar. Genç, umut dolu bir Zümrüdüanka… 1989 Sonbaharında komünist partiler, ‘güzel kokulu dallarla’ süsledikleri yuvalarının alevlerinde kül oldular. Evvel duvar yıkıldı. Akabinde sosyalist sistemin kuleleri birer teğe dağıldı. Sovyetler Birliği’nin çözülmesiyle tarih yeni bir dönemece girdi. Kapitalizm ‘nihai zaferi’ni ilan etti. Tarihin sonuna gelindiği söylendi. Anka kuşu küllerinde yanmış, yok olmuş, tarih sahnesinden bir daha dönmemecesine çekilmişti.”
– Tango’dan Taliban’a Seyahat Yazıları (2001)
Aydın Engin’in Arjantin’den Bağdat çöllerine, Kudüs’ten Balkanlar’a, Batı Avrupa’nın ırmak uzunluklarından Sava ile Tuna’nın buluştuğu topraklara, Baltık kıyılarından Afganistan’a uzanan seyahatlerinin kitabı.
– Heykel Oburu Mehmet Aksoy Kitabı (2002)
Türkiye’nin önde gelen sanatkarlarından heykeltraş Mehmet Aksoy ile ırmak söyleşi. Aksoy, insanı, kendini, sanatı, sanatını anlattı Aydın Engin’e.
– Tırmık’a Tırmık (2002)
Aydın Engin Tırmık’a Tırmık adlı bu kitabında bu sefer kendi yazdıklarını eleştiriyor, kelamın kısası bu kere kendine, kendi Tırmık’larına Tırmık atıyor.
– Halit Kıvanç Kitabı / Bir Koltukta Kaç Karpuz (2003)
Bilhassa TRT yıllarının unutulmaz televizyoncusu ve spor yorumcusu, yazar Halit Kıvanç ırmak söyleşide hayatının daha önce yazıya, mikrofona ve ekrana yansımayan yanlarını Aydın Engin refakatinde gün ışığına çıkarıyor.
– Kitabın İsmi Budur – Tan Oral Kitabı (2006)
Türkiye’nin dünyada da tanınan ve hala T24’te çizen çizerlerinden Tan Oral, Aydın Engin’e hayat öyküsünü anlatıyor.
– Homeros’un Düşü (2018)
“Homeros’un Düşü“, değerli isimlerden “Röportaj nedir, ne değildir?” sorusunun karşılığını verecek metinlerle okura uzanıyor.
Mükafatları
Tiyatroculuk ve gazetecilik yıllarında aldığı mükafatlar ortasında; çok sevdiği ustası Mustafa Ekmekçi ismine “Çağdaş Gazeteciler Derneği Yılın Gazetecisi” (2001) mükafatı de bulunuyor.
Tekrar 2001 yılında Sertel Gazetecilik Mükafatları kapsamında “Savaş aykırısı tavrı ve basın özgürlüğünü savunan yazıları” ile Aydın Engin mükafata layık görüldü.
|
Aydın Engin’in 80. yaş günü için yazmışlardı Hasan Cemal: Sevgili Çıtır Çocuk 80 yaşında! Murat Sabuncu: Aydın Abi uzaktan kumandayı versene… Akın Atalay: Aydın Engin’in parayla satın alınamayacak, bedeli layıkıyla ödenmiş konforu Gençay Gürsoy: 80’lik olmak o kadar da sıkıntı değil! Ahmet Şık: Aydın Ağabey, artık karşı karşıya olsak… Fikret Birinciyiz: Profesyonel sanık Tan Oral Aydın Engin’in 80. yaş günü için çizdi… |
*Aydın Engin hayatını anlatıyor
** Vira Demir’den 6 yıl sonra
AYDIN ENGİN YAZILARI
Kendi sesinden Aydın Engin’in ömür hikayesi, Nilay Örnek’le söyleşisinden
Aydın Engin’in akabinde: Mücadeleciliği ve daima dik duruşuyla hatırlayacağız…
Aydın Engin’i kaybettik!