Dünya genelinde son 27 yılda savaş ve çatışma bölgelerinde vazife yaparken yahut organize cürüm örgütlerinin faaliyetlerini araştırırken 1814 gazeteci ve medya çalışanı öldürüldü.
Gazeteci Hasan Fehmi Bey’in öldürüldüğü 6 Nisan gününe ithafen kabul edilen “Öldürülen gazeteciler günü” hasebiyle AA muhabirinin, Gazetecileri Müdafaa Komitesi (CPJ), Cenevre merkezli Basın Amblem Kampanyası (PEC), Almanya merkezli araştırma şirketi Statista, Memleketler arası Basın Enstitüsü (IPI), Hudut Tanımayan Gazeteciler (RSF), Milletlerarası Gazeteciler Federasyonu (IFJ), Filistin Gazeteciler Sendikası raporlarından derlediği bilgilere nazaran, 1995-2022 yıllarında 1814 gazeteci katledildi.
İstatistiklere nazaran, haftada yaklaşık 2 muhabir, kameraman, foto muhabiri yahut yardımcı medya işçisinin misyonu başında öldürüldüğü 2012-2021 yıllarında 905 gazeteci mevti kayıtlara geçti.
2001-2021 yıllarında öldürülen 278 gazeteci davasından yalnızca 52’sine ceza çıkarken 226 dava ise sonuçsuz kaldı. Bu süreçte her 10 hadiseden 8’inde zanlılar özgür kaldı.
Raporlara nazaran, öldürülen gazetecilerin yüzde 50’den fazlası, savaş, çatışma, organize hata çeteleri ve terör örgütlerinin ağır olduğu bölgelerde katledildi.
PEC şubat ayında yaptığı yazılı açıklamada, bu yılın birinci aylarında rekor sayıda gazetecinin öldürüldüğünü ve buna nazaran, dünya genelinde 12 gazetecinin hayatını kaybettiği kaydedildi.
Araştırma şirketi Statista’nın raporuna nazaran, 1995’te 64, 1996’da 36, 1997’de 28, 1998’de 23, 1999’da 38, 2000’de 32, 2001’de 31, 2002’de 25, 2003’te 43, 2004’te 63, 2005’te 64, 2006’da 85, 2007’de 88, 2008’de 60, 2009’da 75, 2010’da 58, 2011’de 78, 2012’de 147, 2013’te 143, 2014’te 110, 2015’te 114, 2016’da 81, 2017’de 74, 2018’de 87, 2019’da 53, 2020’de 50, 2021’de 46 gazeteci öldürüldü.
Rusya-Ukrayna savaşında bugüne kadar 6 yabancı asıllı gazeteci öldürüldü
Ukrayna’da, Rusya’nın hücumlarının başladığı 24 Şubat’tan bu yana ülkede vazife yapan 6 yabancı asıllı gazeteci çeşitli taarruzlar sonucu hayatını kaybetti.
Amerikalı gazeteci Brent Renaud 13 Mart’ta Kiev’in yakınlarında yer alan Irpin kentinde vurularak öldürülürken Rus gazeteci Oksana Baulina, 24 Mart’ta Kiev bombardımanı sırasında ömrünü yitirdi.
2 Nisan’da da bir devir Türk basını için de fotoğraf çeken 41 yaşındaki Ukraynalı fotoğrafçı Maks Levin’in Kiev kentinde cansız vücuduna ulaşıldı.
30 yılda en fazla gazeteci Irak’ta öldürüldü
IFJ’nin 2020 raporuna nazaran, 1990’dan itibaren en fazla gazetecinin öldürüldüğü 10 ülke sıralamasının başında 339 ile Irak geliyor.
Onu sırasıyla 175 gazeteci ile Meksika, 159 gazeteci ile Filipinler, 138 gazeteci ile Pakistan, 116 gazeteci ile Hindistan, 110 gazeteci ile Rusya, 106 ile Cezayir, 96 gazeteci ile Suriye, 93 gazeteci ile Somali ve 93 gazeteci ile Afganistan izliyor.
Asya Pasifik bölgesi 681 öldürülen gazeteciyle birinci sırada yer alırken onu, 571 ile Latin Amerika, 558 ile Orta Doğu, 466 ile Afrika ve 373 ile Avrupa takip ediyor.
Irak savaşında 2006-2007 yıllarında 155 gazeteci öldürüldü
ABD’nin Mart 2003’te Irak’ı işgali gazeteciler için “en kanlı” periyot oldu. En fazla gazeteci bu periyotta öldürüldü. İşgalin en ağır devam ettiği 2006-2007 yıllarında yaklaşık 155 gazeteci öldürüldü. Irak savaşında her yıl 65 ile 69 ortasında gazeteci hayatını kaybetti.
Irak savaşına emsal halde Afganistan işgalinden sonra da gazeteci vefatları arttı. ABD’nin 2001’de Afganistan’a girmesiyle gazeteciler için ölümcül süreç başladı. 20 yıllık işgal sürecinde ülkede 72 gazeteci hayatını kaybetti.
1993 ile 1996 yılları ortasında yaşanan Cezayir iç savaşında ise 106 gazeteci hayatını kaybetti.
2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaşın yalnızca son 9 yılında 96 gazeteci öldürüldü.
Suriye’deki savaşta Anadolu Ajansı için çalışan 4 medya mensubu hücumlar sonucunda hayatını kaybetti. 9 Ekim 2015’te, Halep kırsalındaki Hıreytan ilçesinde AA Halep muhabiri Salih Mahmud Leyla, terör örgütü DEAŞ’ın bomba yüklü araç saldırısı sonucu hayatını kaybetti. Özgür haberci Vesim el Adil ise 23 Eylül 2015’te Rus uçakları tarafından düzenlenen taarruzda bedenine şarapnel modüllerinin isabet etmesi sonucu öldü.
Meksika liste başı
Organize hata örgütlerinin faaliyet gösterdiği Latin Amerika ülkesi Meksika, medya çalışanları için dünyanın “en tehlikeli” ülkesi sıralamasında birinci sırada yer alıyor.
Bu ülkede 1970’ler ve 80’lerden bu yana gazeteciler açık amaç haline gelmiş durumda.
Gazeteci cinayetlerinde “en tehlikeli” ülke pozisyonunda olan Meksika’da, 2000-2021 yıllarında 11’i bayan olmak üzere 143 gazeteci öldürüldü.
Narkopolitik mevzularla ilgilendiği bilinen özgür gazeteci Fredy Lopez Arevalo, 28 Ekim 2021’de meskeninin önünde kimliği belgisiz bir kişi tarafından boynundan vurularak öldürüldü.
Meksika’da öldürülen gazetecilerle ilgili en çarpıcı açıklamayı gazeteci ve üretimci Temoris Grecko yaptı. Grecko, “Dünyanın öteki bir yerinde çatışmaya, bombalamaya yakalanırsanız ya da teröristlerin eline düşerseniz ölürsünüz. Meksika’da ise sizi öldürmek için meskeninize gelirler.” kelamlarıyla ülkedeki durumu özetlemişti.
Meksika’da yaşanan gazeteci cinayetleri ekseriyetle ülkedeki uyuşturucu kartelleriyle ilişkilendiriliyor. Meksika hükümetine yönelik suçlamalar da kelam konusu. Hükümetin çeteler ve uyuşturucu kartellerine karşı gereğince güçlü bir duruş sergilememesinin gazetecilerin öldürülmesinde değerli bir etken olduğu tabir ediliyor.
Meksika’da 2017’de 14, 2018’de ise 10 gazeteci öldürüldü.
20 yılda 46 Filistinli gazeteci öldürüldü
Filistin Gazeteciler Sendikası tarafından yapılan açıklamada da İsrail’in 2000-2020 yıllarında 46 gazeteciyi öldürdüğü belirtildi. Gazze’ye insani yardım taşıyan 6 gemiye Akdeniz’de, İsrail’den 70-80 mil (130-150 kilometre) açıktaki milletlerarası sularda 31 Mayıs 2010’da İsrail askerlerinin yaptığı müdahalede hayatını kaybeden 10 kişi ortasında gazeteci Cevdet Kılıçlar da yer aldı.
Rusya’da 29 yılda 58 gazeteci öldürüldü
IFJ’nin istatistiklerine nazaran, Rusya’da 1992-2021 yıllarında yolsuzluk ve insan hakları ihlalleri konusunda haber yapan 58 gazeteci öldürüldü. Gazetecilerin en fazla gaye alındığı yahut öldürüldüğü bölge, Kuzey Kafkasya oldu.
Rus medyasının gazetecilerinden Anna Politkovskaya 2006 yılında öldürüldü. Novoya Gazeta çalışanı Politkovskaya, “Kirli Savaş” olarak tanımladığı İkinci Çeçenistan Savaşı’nda savaş tersi haberler yapmıştı.
Faili meçhul gazeteci cinayetlerinde dünyanın “en tehlikeli” ülkesi Filipinler
CPJ’nin yayımladığı 2021 Global Cezasızlık Endeksi raporuna nazaran, Filipinler, failli meçhul cinayetler bağlamında gazeteciler için dünyanın “en tehlikeli” ülkesi.
Filipinler’de yalnızca 2020 yılında Virgilio Maganes, Jobert Bercasio ve Renante Cortes isminde 3 gazeteci öldürüldü.
Suikast sonucu öldürülen gazeteciler ise şöyle:
Daphne Caruana Galizia, 16 Ekim 2017, Malta
Malta Başbakanı Joseph Muscat’ın Panama dokümanlarına ait skandalla ortasındaki bağları araştıran gazeteci Galizia, otomobiline yerleştirilen bombanın patlatılmasıyla öldürüldü.
Jan Kuciak, 26 Şubat 2018, Slovakya
Gazeteci Jan Kuciak ve sevgilisi Martina Kusnirova meskenlerinde meyyit bulundu. Katil zanlısının eski bir polis olduğu açıklandı. Cinayet sonrası yaşanan şovlar başbakanın istifasına yol açtı. Kuciak vefatından evvel Slovak hükümeti ile İtalyan mafyası ortasındaki iş birliğini araştırıyordu.
Marlon de Carvolho Araujo, 23 Ağustos 2018, Brezilya
Radyo muhabiri Marlon de Carvalho Araujo, seçim yolsuzluğuyla ilgili yaptığı haberler sonrası meskenini basan silahlı saldırganlar tarafından katledildi.
Mario Gomez, 22 Eylül 2018, Meksika
Devlet vazifelilerinin yolsuzluklarıyla ilgili araştırma yapan Mario Gomez, konutundan çıktığı sırada vuruldu.
Cemal Kaşıkçı, 2 Ekim 2018, İstanbul
Suudi Arabistan idaresine muhalifliğiyle tanınan Kaşıkçı, Washington Post gazetesinde köşe müellifliği yapıyordu. Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda Suudi timi tarafından öldürüldü, cesedi bulunamadı.
Viktoria Marinova, 6 Ekim 2018, Bulgaristan
Avrupa Birliği fonlarında yapılan yolsuzluklar konusunda araştırma yapan televizyon sunucusu ve gazeteci Marinova, Ruse kentinde öldürüldü. Marinova, birebir yıl Avrupa’da öldürülen 4. gazeteci oldu. (AA)
