Mehmet Altan*
Harvard’da sanat tarihi derslerinde bir sanat yapıtına hangi uzaklıktan bakılması gerektiğini öğrettiklerini duymuştum…
Örneğin, bir tabloya hangi uzaklıktan bakarsanız hem resmi hem de ressamı daha derinlemesine kavrarsınız?
Çok yakın değil, çok uzak değil, sanat yapıtının objektif değerlendirilmesini sağlayacak uzaklıkta.
***
Birebir ölçü galiba yakın tarihe bakarken de geçerli…
Geçmişe hangi vakit aralığından bakalım ki sağlıklı bir kıymetlendirme mümkün olsun?
Oldukça vakittir basın tarihi ile haşır neşir olduğum için bu ölçünün çeyrek asır civarında olması gerektiğine olan inancım pekişmekte…
Basın tarihinde geldiğimiz 1998 yılını ve sonrasını tekrar değerlendirirken bu kanaatim güç kazandı…
***
Yalnızca vakit uzaklığı değil, olaylara bakarken dikkatin nereye odaklanması gerektiği de ikinci bir soru olarak önüme düştü…
Biraz da eğlenmek için arama motoruna “1998 yılının en kıymetli olayı neydi?” diye yazdım…
“Web’den öne çıkan snippet” başlığı altında önüme şöyle bir karşılık düştü:
- Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi’nin kapatılmasına karar verdi.
- 19 Avrupa ülkesi, insan klonlanmasının yasaklanması konusunda anlaştılar.
- Bir Afganistan kargo uçağı güneybatı Pakistan’da bir dağa düştü: 50 kişi öldü.
- Refah Partisi’nin Anayasa Mahkemesi’nce kapatılmasıyla Necmettin Erbakan siyasi yasaklı duruma düştü.
Arama motorunun okuması bu yöndeydi…
***
Arama motorunun değerlendirmesini bir yana koyup, 1998 yılının birinci iki ayında kayda geçen olaylara baktım, Ocak ayı dökümü şöyleydi:
- 5 Ocak 1998: İnönü Üniversitesi öğrencisi Ümit Cihan Tarho öldürüldü.
- 10 Ocak 1998: Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi’nin kapatılmasına karar verdi.
- 12 Ocak 1998: On dokuz Avrupa ülkesi, insan klonlanmasının yasaklanması konusunda anlaştılar.
- 14 Ocak 1998: Bir Afganistan kargo uçağı güneybatı Pakistan’da bir dağa düştü: 50 kişi öldü.
- 16 Ocak 1998: Refah Partisi’nin Anayasa Mahkemesi’nce kapatılmasıyla Necmettin Erbakan siyasi yasaklı duruma düştü.
- 19 Ocak 1998: Kenan Şeranoğlu adlı bir kişi, Titan Saadet Zinciri adı altında 30 bin şahıstan 8,6 trilyon Lira topladı. 15 Haziran’da, Şeranoğlu ile ortalarında babasının da bulunduğu 7 sanık dolandırıcılık cürmüyle çeşitli mahpus cezalarına mahkûm edildi.
- 26 Ocak 1998: Compaq, Digital Equipment Corporation şirketini satın aldı.
- 26 Ocak 1998: Lewinsky skandalı: Amerika Birleşik Devletleri başkanı Bill Clinton, eski Beyaz Saray stajyeri Monica Lewinsky ile ilgisi olduğunu reddetti.
Olayları siyaseten okuyunca Refah Partisi ve Erbakan, cami-kışla savaşlarındaki yeni istikrarları göstermesi açısından önemliydi…
Bill Clinton’ın zorda olması memleketler arası sistem açısından bir göstergeydi…
Bilimsel ve teknolojik gelişme açısından klonlamanın yasaklanması, çağın ikilemlerini okumak için çarpıcıydı…
Şubat ayına geçtim…
***
Şubat’ta da karşılaştığım tablo aşağıdaki üzereydi:
- 4 Şubat 1998: Afganistan’da 6.1 şiddetinde deprem: 5.000’den fazla kişi öldü.
- 5 Şubat 1998: 2007’nin sonları itibariyle en tanınan web arama motoru olan Google, Stanford’da doktora yapan iki öğrenci Larry Page ve Sergey Brin tarafından kuruldu.
- 6 Şubat 1998: Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından yapılan açıklamada, Türkiye’nin nüfusunun 62 milyon 610 bin 252 olduğu bildirildi.
- 10 Şubat 1998: Fransa’da sinema kısmında düzenlenen Sadoul Ödülü’nü, yönetmenliğini Zeki Demirkubuz’un yaptığı Masumiyet adlı sinema kazandı.
- 11 Şubat 1998: Türkiye’de 12 kentte bulunan 78 kumarhane kapatıldı. Kapatma kararı “Turizm Teşvik Yasası’nda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Yasa” uyarınca alındı.
- 19 Şubat 1998: Rusya’dan Türkiye’ye boru sınırı ile doğalgaz getirecek Mavi Akım Projesi için müteahhit firmalar ortasında mutabakat imzalandı.
- 23 Şubat 1998: Usame bin Ladin, bir fetva yayımlayarak bütün Yahudi ve haçlılara karşı cihad ilan etti.
- 23 Şubat 1998: İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü, sakallı, türbanlı ve kimliksiz öğrencilerin yerleşke ve binalara girişini yasakladı.
- 23 Şubat 1998: Anayasa Mahkemesi’nin Refah Partisi’nin kapatılmasına ait gerekçeli kararı Resmi Gazete’de yayımlandı.
- 25 Şubat 1998: Fazilet Partisi (FP) kuruldu.
Günlük gelişmeler ve şimdiki siyaset açısından Şubat ayı üniversitelere hangi öğrencilerin gireceğinden Refah Partisi Davası münasebetine kadar bir evvelki aydaki siyasal dengelerin devamıydı…
Alışılmış ki en dayanılmaz haber, sonraki hayatımızın ayrılmaz modülü haline gelen Google’ın kurulmasıydı. İnsanlık tarihi açısından kayda geçen bir tarihi gelişmeydi…
***
Siyaseti orta vadede derinden etkileyecek olan hangisiydi pekala?
Bu klasik bir gazete okuması tarafından anlaşılabilir miydi?
Yahut 25 yıl ortadan sonra bizim tespit ettiğimiz olay o vakit anlaşılabilmiş miydi?
Siyaseti orta vadede etkileyecek olan, tartışmasız Rusya ve Türkiye arasındaki Mavi Akım Projesi’nin 19 Şubat günkü yeni adımıydı.
Üstelik öncesi ve sonrası vardı. 15 Aralık 1997’de Rusya ile Türkiye ortasında proje imzalanmış, 4 Nisan 1998’de de Meclis’te onaylanmıştı.
Mavi Akım Projesi iç ve dış siyasette sarsıntı yarattı. Bunları birinci ağızlardan dinlemişliğim vardır…
Mesut Yılmaz iktidarı kaybetti. Güç Bakanı Büyük Divan’da yargılandı.
***
Günlük siyasette köşebaşı dedikoduları yaparken bir bakıyorsunuz tüm siyaseti bir boru çizgisi şekillendirebiliyor…
Okuduğumuz gazetelerde yazılan iç gelişmeler bizi oyalarken, geleceğimizi galiba dış olaylar şekillendirmekte…
Fakat bunu kavrayabilmek için de sanırım haberlere muhakkak bir uzaklıktan bakmak gerekiyor.
* P24’ten alınmıştır.