Bugünkü Resmî Gazete‘nin büyük babası olan Takvîm-i Vekâyi için bir yazımda şöyle yazdım:
“Bu bizim coğrafya, dünyada müzik değişse de ritmini bir anda süratlice değiştiremiyor… Dünyanın ritmi bir yanda, buranın değişmeyen yeknesak ve köhnemiş salınması öteki yanda kalıyor.
Batı dünyasında günlük gazeteler, 1600 ile 1650 yılları ortasında endüstrileşmenin çiçek açmaya başlamasıyla birlikte pıtrak üzere ortalığı sarıvermiş.
Osmanlı’da ise, Batı’da gazetelerin doğumundan iki asır sonraya, 1850’lere gelindiğinde bile şimdi yalnızca iki gazete yayınlanmakta…
Bunlardan biri devletin resmî gazetesi Takvîm-i Vekâyi, oburu Ceride-i Havadis…
Bir de Vakayi-i Tıbbiye Mecmuası.
Tüm matbuat budur.”
* * *
Bir başka yazımda bu bilgileri daha da detaylandırmıştım:
“Takvim-i Vekâyî yayınlandığında reformcu bir padişah olan 2. Mahmut tahttaydı.
Osmanlı’da birinci Türkçe gazete olan Takvîm-i Vekâyi, endüstrileşme çalkantıları içinde ve burjuva sınıfının önderliğinde yol alan Batı’dan neredeyse iki yüz yıl sonra çıktı. Üstelik de toplumsal bir ihtiyaca yanıt olarak değil, deva arayan Islahat Meclisi’nin önerisi olarak.
‘Dağılma dönemine’ girilmişti, çağdaşlaşma hareketleriyle bu dağılmaya deva aranıyordu. Batı, endüstrileşmede, yenileşmede çok önde koşmaya başlamış, Osmanlı teknolojik bir değişimi başaramadığı için savaşları ve toprakları kaybetmeye koyulmuştu.
Islahat yaparak, ıslahatın yaya kaldığı süreçlerde de durumu dünya istikrarlarına nazaran yönetim etmeye çalışarak varlığını sürdürme çabasına düşmüştü.
Birinci yayınlanan gazete olan Takvîm-i Vekâyi devlet dayanağıyla yayınlandığı için basın tarihi içinde sayılmaz.
Bu nedenle Agâh Efendi tarafından 1860 yılında çıkarılan Tercüman-ı Ahval ‘milat’ olarak kabul edilir.”
* * *
Türkiye’nin en yaygın izlenen “gece yarısı” gazetesi Resmî Gazete‘nin basın tarihi ile yakın bağı var…
Şahsî tarihimde de yeri olacağını doğrusu pek düşünemezdim.
29 Ekim 2016 gecesi, Silivri’deki hücrede plastik masanın üzerindeki küçük televizyondan geçen alt yazıdan Resmî Gazete‘de yayınlanan 675 sayılı Kanun Kararında Kararname ile 30 yıldır hocası olduğum İstanbul Üniversitesi’nden Bakanlar Heyeti kararı ile atıldığımı okudum.
KHK ile atılmam yalnızca Anayasa’nın 130. Hususuna muhalif bir süreç olarak kalmadı.
Daha sonra açtığım mahkeme sürecinde, İstanbul Üniversitesi tarafından hakkımda hiçbir soruşturma açılmadığı İstanbul Üniversitesi’nin yazılı beyanı ile atıldığım anlaşıldı.
KHK ile ihraç sürecine onay veren OHAL Komitesi üyelerinin de “hakkımda idari soruşturma olduğu” yolunda palavra söylediği kayıt altına alınmış oldu.
Ankara 21. Yönetim Mahkemesi’nin üç üyesinin bu rezaleti görmezden gelmesi de bir diğer rezaletti.
* * *
Meğer Resmî Gazete‘nin ferdî tarihimde yer almasının tek örneği bu olmayacakmış…
Daha sonra karakola bile çağrılmamam gerekirken tutuklanmamın hak ihlali olduğunu söyleyen AYM Genel Heyeti kararı da “karar Resmî Gazete‘de yayınlanmadı” gerekçesiyle İstanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesinin lideri ve bir üyesi tarafından uygulanmadı.
Beğenilen, yayınlanınca da uygulanmadı. HSK da o yargıçları hâlâ korumakta…
* * *
Basın tarihi açısından bahse geri dönersek…
II. Abdülhamid zamanının büyük bir kısmında Takvîm-i Vekâyi yayımlanmadı.
Birinci yayın kesintisi 1878 yılında oldu ve 1891’e kadar sürdü.
1891’de yine çıkmaya başlayan Takvîm-i Vekâyi‘nin basımı, 1892’de yine durduruldu. 1908 Jön Türkler sonrasında yine yayın hayatına geçti.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra Takvîm-i Vekâyi‘nin görevini Resmî Gazete devraldı. Günümüzde de galiba Türkiye’nin en yakından izlenen ve okunan gazetesi oldu.
Herhalde ileride Resmî Gazete‘nin en dikkatle izlenen gazete olmasının medya açısından ne manaya geldiği daha derinliğine incelenecek.
