Eray GÖRGÜLÜ
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) 2021 yılı dataları, para cezalarının büyük bir kısmının muhalif yayın yapan televizyon kanallarına uygulanırken iktidara yakın televizyon kanallarına ise neredeyse hiç cezai müeyyide uygulanmadığını ortaya koydu. RTÜK, bu yıl genel yayın ve haber kategorilerinde toplam 18 televizyon kanalına yaklaşık 27 milyon TL para cezası uyguladı. FOX TV, 12.7 milyon TL’lik ceza fiyatı ile en çok para cezasının uygulandığı kanal oldu. En çok şikayet alan kanallardan A Haber’e ise sadece bir sefer, mahkeme kararı gereği para cezası uygulandı. ATV, Kanal 7 üzere kanallara ise hiç ceza uygulanmadı. RTÜK Üyesi Okan Konuralp, mevcut tabloyu “Kamuoyu oluşturabilen kanallara baskı kurulmak isteniyor. Siyasi iradeye yakın medyanın başarısızlığının üstünü örtme çabası” olarak kıymetlendirdi.
Cezaların yüzde 52’si FOX TV’ye
RTÜK’ün 2021 bilgileri, bu yıl da en çok para cezasının muhalif yayın yapan televizyon kanallarına uygulandığını ortaya koydu. Buna nazaran genel yayın çeşidi ve haber kanalları kategorisinde toplam 92 kere cezai müeyyide uygulanırken, toplam ceza ölçüsü yaklaşık 27 milyon TL’yi buldu. “Prime time”da yani genel yayın cinsinde yayın yapan kanallarda toplam 35 sefer idari para cezası uygulanırken bu cezaların 12’si FOX TV’ye, 5’i Show TV’ye, 4’ü Kanal D’ye, 3’ü TV 8’e, 2’si TR 35’e, 2’si FM TV’ye, 4’ü radyolara uygulandı. Star TV, Kanal Z ve Kudüs TV’ye birer defa para cezası verilmesi kararlaştırıldı. Genel yayın çeşidinde yayın yapan kuruluşlara kesilen para cezalarının toplamı 24.5 milyon TL’yi bulurken cezaların yaklaşık yüzde 52’sine karşılık gelen 12.7 milyon TL’si FOX TV’ye kesildi. TV8’e 4.1 milyon TL, Kanal D’ye 3.5 milyon TL, Show TV’ye 3.2 milyon TL, Star TV’ye ise 786 bin TL para cezası uygulandı. Bu kategoride olan ve en çok şikayet alan kanallardan biri olan ATV’ye ise para cezası uygulanmadı.
A Haber’e tek ceza mahkeme kararı ile verildi
Bir yıl boyunca haber kanallarına ise 57 sefer müeyyide uygulanırken, kesilen cezanın toplam meblağı yaklaşık 2.3 milyon TL’yi buldu. Bu cezaların 19’u Halk TV‘ye, 18’i Tele 1′e, 8’i KRT TV‘ye, 4’ü Habertürk’e, 4’ü TV 100‘e uygulanırken Haber Küresel, TGRT Haber, Bloomberg ve A Haber kanallarına da birer sefer ceza uygulandı. A Haber’e kesilen idari para cezası ise mahkeme kararı gereği uygulandı. 2013 yılında A Haber’de yayınlanan ve Seyahat aksiyonları sırasında Taksim Divan Otel’de yaşananların ele alındığı yayın nedeni ile şikayet konusu olan Gündem Özel programına ait mahkeme kararında , “kişi ya da kuruluşları tenkit sonları ötesinde küçük düşürücü, aşağılayıcı yahut iftira niteliğinde sözler içermez” unsurunun ihlal edildiği belirtildi. RTÜK Lideri Ebubekir Şahin’in mahkeme kararına karşın karşı oy kullandığı RTÜK kararı ile A Haber’e 29 bin TL para cezası uygulandı. Haber kanallarında kesilen ceza sayısının yüzde 33’ü Halk TV’ye, yüzde 31’i de Tele 1’e uygulanırken, kesilen idari para cezası meblağının ise yüzde 26’lık kısmına denk gelen 588 bin TL’si Habertürk TV’ye, yüzde 25’lik oran ile de 581 bin TL’si Halk TV’ye kesildi.
Kamuoyu oluşturabilen kanallara baskı kurulmak isteniyor
RTÜK’ün 2021 yılı bilgilerine ait T24’ün sorularını yanıtlayan RTÜK Üyesi Okan Konuralp, mevcut tabloyu “Siyasi iradeye yakın medyanın başarısızlığının üstünü örtme çabası” olarak kıymetlendirdi ve şunları söyledi: “Milyarlarca doları bulan direkt ve dolaylı takviyeye karşın, iktidarı kayıtsız kuralsız destekleyen basın kuruluşlarının kamuoyu oluşturma gücü neredeyse hiç kalmadı. Bu açıdan baktığımızda, ortada işe yaramayan bir medya yapılanması var. Bu yalnızca siyasi iktidar için değil, basınımız için de acınası bir durum. Hal bu türlü olunca, izlenen, kamuoyu oluşturabilen ve çok daha kıymetlisi gazeteciliği ve yayıncılığı olabildiğince kozmik standartlarda yapabilen ya da yapmaya çalışan kuruluşlar üzerinde baskı kurulmak isteniyor. Futboldaki ilkel ‘oynayamıyorsan oynatma’ taktiği misali; izlenmiyorsan, okunmuyorsan, kamuoyu oluşturamıyorsan, izlenilen, okunan, kamuoyu oluşturabilen kuruluşları bir yolla sustur. İrtibat Başkanlığı ve Basın İlan Kurumu’yla birlikte RTÜK de ‘oynatmama’ taktiğinin aracına dönüşmüş durumda. Siyasi iradeye yakın medyanın başarısızlığının üstünü örtme gayreti. 2021 yılı cezalarının kurumlar ve yayıncılık çizgisi açısından dağılımına baktığımızda önümüzde duran gerçek bu. Aşikâr haber kanalları cezalandırılıyor. Emel ses kesmek; meğer kesebilmeleri de mümkün değil.
Gündüz neslindeki açık ihlallere rağmen yaptırım uygulanmıyor
Neyi yaparlarsa yapsınlar haber, haberin taşıdığı hakikat bir yolunu bulur ve muhatabına ulaşır. Gogol’un, ‘Bir Mecnunun Hatıra Defteri’ isimli yapıtındaki ‘Cezayir beyefendisinin burnunun altında kocaman bir ben varmış’ cümlesinden mülhem, kimse burnun altındaki benin bilinmesini engelleyemez. Öte yandan, haber kanalları dışındaki kanallar ortasında da ayrımcılık var. Örneğin gündüz jenerasyonu programlarındaki yahut dizilerdeki açık ihlallere karşın birtakım kanallara yaptırım uygulanmıyor. O kanalların rakibi kuruluşlar ise tıpkı münasebetlerle cezalandırılıyor.”
Biri ne kadar berbatsa, başkası de o kadar makus
Konuralp, “iktidara yakın medyanın tesirini yitirme sebepleri”ne ait soru üzerine de şu değerlendirmede bulundu: “Pek çok neden sıralanabilir fakat şöyle özetlemeye çalışayım. Vakit zaman şura toplantılarında; ‘Bu kanallar RTÜK kanununa, Yargıtay, Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatlarına uygun yayıncılık yapıyorlarsa, örneğin yıllardır tarafsızlık unsuruna uygun, insan onuruna ve özel hayatın saklılığına saygılı yayın yapıyorlarsa; siyasi fikir ve gibisi nedenlerle ayrımcılık yahut kişi ve kuruluşları küçük düşürücü yayınlar yapmıyorlarsa, bu kanallara saygın ulusal ve milletlerarası kuruluşlardan ödül verilmesine aracılık edelim’ diyorum. Mümkün mü? Mümkün değil, kendileri de biliyor bunu. Bu kanallara ödül verecek ulusal ve memleketler arası saygınlığı olan tek bir meslek örgütü bulamazlar. Şunu unutmayın; medya ile siyasi iktidar ortasında bağımlılık ilgisi oluşturduğunuzda, doğrular söylenmez, gerçekler görünmez olur. Bağımlı olduğunuza benzersiniz. Birbirlerine benzediler, özetle. Biri ne kadar berbatsa, başkası de o kadar berbat. İktidara yakın medyanın irtifa kaybetmesinin nedeni özetle budur; gerçeklerden kopmuş, liyakatsiz ve kibirli bir medya tertibi.
RTÜK nizamı de kökten değişmeli
Konuralp, önümüzdeki süreçle ilgili öngörülerine yönelik soruyu ise şöyle yanıtladı: “Tüm medya için söyleyeyim, sürdürülebilir değil bu tertip. Herkesin sesisin duyulduğu ve herkesin sesinin herkese ulaşabildiği yeni ve örgütlü bir medya nizamına muhtaçlık var. RTÜK sisteminin de kökten değişmesine. Yayıncı kuruluşlar da yandaş yahut muhalif olmamalı. Kozmik kurallara uysunlar kâfi. Bu çerçevede gazeteciler de gazetecilik yapsın. Doğrusu budur; gazetecinin misyonu halkın haber alma hakkı gereği, gerçekleri objektif bir biçimde, sansürlemeden aktarmaktır. Bir başka öncelikli misyonu de fikir ve söz özgürlüğünün, kişi hak ve özgürlüklerinin, basın özgürlüğünün kozmik kriterlerine, insan haklarına, bayan, çocuk ve hayvan haklarına uygun yayın yapmaktır.”