Gündemimizde tüm sorularımızı cevaplarken, bir yandan da korkutan yapay zeka teknolojisi var. Madem her şeyi biliyorsun dedik; ‘Türkiye’de enflasyonu düşürmek için Merkez Bankası ne yapmalı?’ diye sorduk. Bakalım ChatGPT bize nasıl yol göstermiş?👇
Türkiye’de son yıllarda artan enflasyon, büyümeye odaklı ekonomik modelde bir yan tesir sayılarak, baz tesirinden medet umarak düşürülmeye çalışılırken, bunun vadesi seçim olarak görülüyor.
14 Mayıs’ta yapılması planlanan seçimlerden sonrası için durum daha karışık. Öncelikle anketlerde durum çok bilinmeyen görülürken, 20 yıldır iktidarda olan hükümetin son yıllarda iktisatta yaşadığı problemler aşikar.
Bir de son 1,5 yıldır ısrarla kararlı olunduğu vurgulanan bir iktisat modeli bulunuyor ki başarısı çok sorgulanıyor.
Modelin sorgulanmasının nedenleri ise ‘enflasyona karşın düşük faiz, üretim, ihracat ve büyüme’ hedeflenirken, ‘enflasyonla yalnızca TCMB’nin düşük faizi, piyasalarda önlemler ve düzenlemelerle düşürülmeye çalışılan bir faiz ortamı, ihracata rağmen çok daha fazla artan ithalat, istenilen ivme yaratılamayan büyüme ve üretim bulunuyor. Sonuç; rezervlerle denetim edilmeye çalışılan döviz kuru, son 1 yıl içinde bakıldığında gerileyen fakat genel seviyede artan enflasyon ve rekorlar kıran cari açık.
Tablo şu yani daha çok kazanmak için daha çok harcayan bir aile, fiyatlar yükseldikçe daha az alım yapabiliyor ve fatura yüksek gelmesin diye vanadan kıstıkları çeşmeyi sonuna kadar açtıkları için bir müddet sonra borularda yaşayacakları bir patlama riski.
Tüm bunları neden anlattık? Merkez Bankası Lideri Kavcıoğlu, 2021 sonlarında bu modeli dayanaklar biçimde siyasetlerini kurguladıklarını anlatmış, sonrasında da kendi içinde dengeli bir biçimde daima bu doğrultuda hareket etmişti.
Ancak bir Merkez Bankası’nın birinci vazifesi, “Fiyat istikrarını sağlamaktır.” Diyelim ki bu Merkez Bankası’nı, bir yapay zeka yönetiyor. Nasıl enflasyon düşürdüğünü bize anlatsın istedik ve sorduk: “Türkiye’de enflasyonu düşürmek için Merkez Bankası ne yapmalı?” İşte ChatGPT’nin cevapları👇
“Enflasyon, bir ülkedeki fiyatlar genel seviyesindeki daima artıştır ve ekonomik istikrarsızlık, tüketici harcamalarındaki düşüş, işsizlik ve gelir dağılımı eşitsizliği üzere birçok olumsuz tesire sahiptir. Türkiye’deki yüksek enflasyon oranlarının azaltılması için Merkez Bankası’nın aşağıdaki adımları atması gerekmektedir.👇”
“Merkez Bankası, enflasyonu düşürmek için para siyaseti araçlarını kullanabilir. Faiz oranlarını yükselterek, para arzını azaltarak ve bankaların mecburî karşılıklarını artırarak enflasyonu düşürebilir.”
“Merkez Bankası, hükümetle işbirliği yaparak maliye siyasetleri aracılığıyla enflasyonu düşürmeye çalışabilir. Örneğin, hükümet, bütçe açıklarını azaltarak ve vergi artışları yaparak enflasyonu düşürmeye çalışabilir.”
“Merkez Bankası, mali sıkılaştırma siyasetleri uygulayarak enflasyonu düşürebilir. Bu, kamu harcamalarını kısarak, bütçe açıklarını azaltarak ve devlet borçlarını azaltarak gerçekleştirilebilir.”
“Merkez Bankası, ülke para ünitesinin kıymetinin denetim altında tutulmasını sağlayarak enflasyonu düşürebilir. Döviz kurlarının çok dalgalanmasını önlemek için para siyasetleri uygulayabilir.”
“Merkez Bankası, istikrarlı bir siyaset uygulayarak enflasyonun denetim altında tutulmasını sağlayabilir. Sistemli aralıklarla faiz oranlarını belirleyerek, para arzını düzenleyerek ve bankaların mecburî karşılıklarını takip ederek istikrarlı bir siyaset izlemelidir.”
“Bu adımların yanı sıra, Merkez Bankası’nın bağımsızlığına hürmet gösterilmesi, şeffaf bir idare ve irtibat stratejisi benimsemesi ve güçlü bir para siyaseti çerçevesi oluşturması da enflasyonla çabada kıymetlidir.”
