Mark Zuckerberg’in insanların Facebook paylaşımlarına yaptığı yorumları okuduğundan şüpheliyim.
Okusaydı, geçen hafta platformların çöküşünden ötürü özür diledikten sonra kendisine bırakılan yorumları hiç uyumadan okuması yaklaşık 145 gününü alacaktı.
Facebook’un kurucusu ve CEO’su; Facebook, WhatsApp ve Instagram’ın yaklaşık altı saat çevrimdışı olmasının akabinde “Bugün yaşanan aksaklık için özür dilerim” bildirisini yayımladı.
Facebook, kesinti için rutin bir bakım işini suçladı – mühendisleri ezkaza Facebook data merkezlerin internetten temasını kesen bir komut yayınladı.
Zuckerberg’in özrüne yaklaşık 827.000 kişi cevap verdi.
İtalyan bir kullanıcının esprili bir biçimde, “Korkunçtu, ailemle konuşmak zorunda kaldım” kelamları de bildiriler ortasındaydı, başı karışmış bir Namibyalının “Telefonumun bozulduğunu düşünerek tamirciye götürdüm” sözleri de.
Ve elbette, çok üzgün ve öfkeli olanlar da vardı: “Her şeyi birebir anda kapatamazsınız. Eşi gibisi görülmedi” diyordu bir Nijeryalı iş insanı. Hindistan’dan bir oburu, işlerindeki aksama için tazminat istedi.
Şu anda açıklığa kavuşan şey, şayet şimdiye kadar gereğince açık değildiyse, milyarlarca insanın bu hizmetlere ne kadar bağımlı hale geldiği – yalnızca cümbüş için değil, birebir vakitte bağlantı ve ticaret için de.
Açık olan bir başka şey şu ki, bu, tek seferlik bir durum olmaktan uzaktı. Uzmanlar, yaygın kesintilerin daha sık ve daha işleri aksatır bir hale geldiğini öne sürüyor.
İnternet hizmetlerindeki ve sitelerindeki kesintileri izleyen Down Detector’ın Baş Teknik Sorumlusu Luke Deryckx, “Son birkaç yılda gördüğümüz şeylerden biri, internet içeriğinin büyük bir kısmını sunmaları için az sayıda ağ ve şirkete artan bir formda bel bağladığımızdır” diyor ve ekliyor:
“Bunlardan birinin yahut birden fazlasının bir sorunu olduğunda, yalnızca onları değil, yüzbinlerce öbür hizmeti de etkiliyor.”
Örneğin Facebook, artık bir dizi farklı hizmet ve akıllı televizyonlar üzere bir dizi farklı aygıtta oturum açmak için kullanılıyor.
Bu platformlara erişimin vakit zaman kesildiğini hatırlatan Deryckx, “Bir şeyler oluyor [ve] hepimiz birbirimize ‘Peki, artık ne yapacağız?’ der üzere bakıyoruz” diyor.
Deryckx, büyük çaplı hizmetleri etkileyen yaygın kesintilerin daha sık ve daha önemli hale geldiğini söylüyor:
“Facebook’ta bir sorun olduğunda, bu, interneti olduğu kadar ekonomiyi de tesirler, toplumu da o denli. Milyonlarca yahut potansiyel olarak yüz milyonlarca insan oturup, California’daki küçük bir grubun bir şeyi düzeltmesini bekliyor. Bu son birkaç yılda gelişen farklı bir olgu.”
Kıymetli kesintiler:
- Ekim 2021: Bir “sistem yenilenmesi sırasında meydana gelen arıza” Facebook, Instagram ve WhatsApp’ı yaklaşık 6 saat boyunca devre dışı bıraktı. Twitter üzere başka siteler de platformlarına yönelik ilginin artması nedeniyle kesintiye uğradı.
- Temmuz 2021: Ortalarında Airbnb, Expedia, Home Depot ve Salesforce’un da bulunduğu 48’den fazla hizmete, içerik dağıtım şirketi Akamai’de Alan İsimleri Sistemi’nde (DNS) meydana gelen bir yanılgının akabinde yaklaşık bir saat mühletle erişilemedi. Bundan bir ay evvel de şirkette emsal bir sorun meydana gelmişti.
- Haziran 2021: Amazon, Reddit, Twitch, Github, Shopify, Spotify ve birkaç haber sitesi, bulut bilişim hizmeti sağlayıcısı Fastly’deki bir müşteri tarafından daha evvel bilinmeyen bir yanılgının kazara tetiklenmesinden sonra yaklaşık bir saat boyunca ulaşılamaz oldu.
- Aralık 2020: Gmail, YouTube, Google Drive ve öteki Google hizmetleri, şirketin “dahili depolama kotası sorunu” ile karşılaştığını söylemesinin akabinde yaklaşık 90 dakika boyunca tıpkı anda çöktü.
- Kasım 2020: Amazon İnternet Hizmetleri’nin ABD’nin Virginia eyaletindeki tesislerinden biriyle ilgili çıkan bir teknik sorun, birden fazla Kuzey Amerika’da olmak üzere binlerce üçüncü taraf çevrimiçi hizmeti birkaç saat boyunca etkiledi.
- Mart 2019: Facebook, Instagram ve WhatsApp, bir “sunucu yapılandırma değişikliğinden” sonra yaklaşık 14 saat boyunca çöktü yahut önemli halde kesintiye uğradı. Oturum açmak için Facebook’u kullanan Tinder ve Spotify dahil öbür birtakım siteler de problemden etkilendi.
Büyük bir hizmet kesintisinin bir evresinde kaçınılmaz olarak beşerler, kesintinin nedeninin bir cins siber akın olduğunu düşünebiliyorlar.
Lakin uzmanlar birçok vakit kesintilerin, internetin miadını doldurmuş ve ince marifet gerektiren bir dizi karmaşık sistemle bir ortada tutulmasıyla birlikte daha sıradan bir insan yanlışına bağlı olduğunu öne sürüyorlar.
Facebook kesintisi sırasında, uzmanlar toplumsal medya platformu Twitter’da birtakım kesinti problemlerinin nedenlerinin “Spice Girls’ten daha yaşlı” ve “peçetenin ardına yazılarak tasarlanmış” olduğu esprilerini yaptı.
İnternet bilimcisi Profesör Bill Buchanan, bu tanımlamaya katılıyor: “İnternet, internetin yepyeni mimarları olan DARPA’nın (ABD Savunma Gelişmiş Araştırma Projeleri Ajansı) yaratmaya çalıştığı, nükleer bir hücuma dayanabilecek büyük ölçekli dağıtılmış bir ağ değil” diyor.
“Kullandığı protokoller, temel olarak, ana bilgisayara programlanmaz/programlanmayan uçbirimlerden bağlandığımızda hazırlanan protokollerdir. Çekirdek altyapısındaki tek bir aksaklık, her şeyin çökmesine neden olabilir.”
Profesör Buchanan, interneti daha sağlam hale getirmek için iyileştirmeler yapılabileceğini, lakin ağın temellerinin birçoklarının güzel ya da makûs de olsa bizimle birlikte olmaya devam edeceğini söylüyor.
“Genel olarak, sistemler çalışıyor ve onları yine oluşturmaya çalışmak için internetin muhakkak protokollerini bir günlüğüne ‘kapatamazsınız’.”
Profesör Buchanan, internetin sistemlerini ve yapısını tekrar inşa etmeye çalışmak yerine, bilgileri depolamak ve paylaşmak için interneti kullanma biçimimizi güzelleştirmemiz yahut gelecekte daha fazla toplu kesinti riskini göze almamız gerektiğini düşünüyor.
İnternetin çok merkezileştiğini, örneğin tek bir kaynaktan çok fazla datanın geldiğini savunuyor. Bu eğilimin birden fazla devreye sahip sistemlerde aksine çevrilmesi gerektiğini söylüyor, böylelikle hiç bir kusur bir hizmetin çalışmasını engelleyemez.
Burada işin bir diğer tarafı daha var. Kıymetli internet kesintileri, kullanıcıların hayatlarını ve işlerini etkilese de, nihayetinde internetin ve buna bağlı hizmetlerinin dayanıklılığını artırmaya da yardımcı olabilirler.
Örneğin, Forbes, reklam verenlerin sitedeki faaliyetlerini askıya alınması yahut siteden çıkması nedeniyle Facebook’un altı saatlik kesinti sırasında 66 milyon dolar kaybettiğini kestirim ediyor. Bu büyüklükte bir kayıp üst seviye yöneticileri, bunun tekrar olmasını önlemek için çalışmaya itecektir.
Deryckx’e nazaran, “O gün yalnızca pay senedi fiyatlarında değil, operasyonel gelirlerinde de büyük ölçüde para kaybettiler.” “Ve Fastly ve Cloudflare üzere içerik dağıtım ağlarının neden olduğu kesintilere bakarsanız, rakiplerine de çok sayıda müşteri kaptırdılar. Münasebetiyle, bu teknisyenlerin hizmetleri çevrimiçi tutmak için ellerinden gelen her şeyi yaptığını düşünüyorum.”