Koronavirüs pandemisinde mRNA adı verilen molekül oldukça kritik bir rol oynadı. Her ne kadar, mRNA Pfizer ve Moderna aşılarının ana bileşeni olsa da yeni bir buluş değil. İşte mRNA nedir sorunun detaylı yanıtı…
Milyarlarca yıl önce bile vücudumuzdaki her hücrede bulunan bu molekülün ne olduğuna gelin daha yakından bakalım.
Muhtemelen DNA’nın A, T, G ve T olmak üzere dört harfli bir kodla yazılan ve tüm genlerinizi içeren bir molekül olduğunu biliyorsunuz.
DNA, her canlının hücrelerinin içinde bulunur, hücrenin çekirdek adı verilen bir bölümünde korunur.
Ancak genlerinizden gelen bilgiler; çekirdekteki DNA’dan, proteinlerin bir araya getirildiği hücrenin ana kısmına, yani sitoplazmaya gitmelidir.
Hücreler, vücudun çalışması için gerekli olan birçok işlemi gerçekleştirmek için proteinlere güvenir. İşte burada haberci RNA veya kısaca mRNA devreye girer.
DNA kodunun bölümleri, protein yapmak için talimatlar olan kısaltılmış mesajlara dönüştürülür. Bu mesajlar, mRNA ile hücrenin ana kısmına taşınır ve hücre, bu mesajlardan belirli proteinleri üretebilir.
mRNA nedir? DNA ve RNA farkları
RNA’nın yapısı DNA’ya benzer, ancak bazı önemli farklılıkları vardır. RNA, tek bir kod harf dizisidir (nükleotid), DNA ise çift ipliklidir.
RNA kodu, timin yerine urasil (U) içerir. Hem RNA hem de DNA yapıları, şeker ve fosfat moleküllerinden oluşan bir omurgaya sahiptir, ancak RNA’nın şekeri riboz ve DNA’nınki deoksiribozdur.
DNA’nın aynı kopyaları, bir akciğer hücresinden bir kas hücresine ve bir nörona kadar bir organizmanın her bir hücresinde bulunur.
RNA ise dinamik hücresel ortama ve vücudun acil ihtiyaçlarına yanıt olarak gerektiği gibi üretilir.
mRNA kendi kendini yok etmeye programlanıyor
mRNA, hücrede önemli bir güvenlik mekanizmasıdır. İstilacıların yabancı proteinler üretmek için hücreleri ele geçirmesini önler. Çünkü hücrenin dışındaki herhangi bir RNA, RNaz adı verilen enzimler tarafından anında yok edilmek üzere programlanmıştır.
Bu enzimler RNA kodundaki yapıyı ve urasili (U) tanıdığında mesajı siler ve hücreyi yanlış talimatlardan korur.
Mesajcı RNA’nın talimatları, kaybolan bir metin veya anlık sohbet mesajı gibi kendi kendini yok edecek şekilde zamanlanır.
Aşılarda mRNA kullanımı
mRNA’nın tüm özellikleri, aşı geliştiricileri için büyük ilgi uyandırdı . Bir aşının amacı, bağışıklık sisteminizin bir mikrobun zararsız bir versiyonuna veya parçasına tepki vermesini sağlamaktır.
Böylece vücut, o mikrobun veya virüsün gerçeğiyle karşılaştığında onunla savaşmaya hazır hale gelir.
Koronavirüs araştırmacıları, SARS-CoV-2 (koronavirüs) virüsünün yüzeyindeki spike proteinin bir kısmının kodunu içeren bir mRNA mesajını oluşturmanın bir yolunu buldu.
mRNA aşıları, bir kişinin bağışıklık sisteminin, daha sonra virüse maruz kalması durumunda onları koruyan antikorlar üretmesine yetecek kadar spike proteini üretilmesini sağlıyor.
Aşıdaki mRNA, tıpkı diğer mRNA’larda olduğu gibi hücre tarafından kısa sürede yok edilir. mRNA hücre çekirdeğine giremez ve kişinin DNA’sını etkileyemez.
Bunlar yeni aşılar olmasına rağmen, temeldeki teknoloji ilk olarak yıllar önce geliştirilmiş ve zamanla kademeli olarak iyileştirilmiştir.
Bu mRNA aşılarının koronavirüse karşı güvenlik ve etkinlik açısından başarısı, yeni ortaya çıkan virüslere hızla uyarlanabilen yeni aşı tedavilerinin de yolunu açıyor.
mRNA nedir içeriğimizin sonuna gelmeden önce; influenza, zika, kuduz ve sitomegalovirüs için mRNA aşılarının kullanıldığı erken evre klinik deneylerin yürütüldüğünü belirtelim.
