Facebook’un metaverse isimli büyük yatırımını tanıtmasıyla bu yeni teknoloji bir anda gündem oldu. Pekala nedir bu metaverse?
Uzun bir gündü. Tüm sabahınızı bir toplantı odasından başkasına koşarak geçirdiniz; ortalarda o akşam gideceğiniz bir konser hakkında iş arkadaşlarınızla konuşmak için dinlenme odasında beşer dakikalık molalar verdiniz. İşten sonra yerde buluştunuz. En sevdiğiniz pop kümesinin canlı performansını izlemenin heyecanını yaşadınız. Konser bittikten sonra bir tişört aldınız ve eski erkek arkadaşınızı orada gördüğünüzü unutmaya çalıştınız. Kulağa sıradan bir gün üzere gelebilir. Pekala farkı nerede? Bunların hepsini evinizden dışarıya adımınızı atmadan yaptınız. Öyleyse metaverse’e güzel geldiniz.
Nedir bu metaverse?
Metaverse’in tek bir oluşturucusu, bir sahibi yahut bir tarifi yok. Genel çizgileriyle, World Wide Web’e (WWW) emsal bir dijital gerçeklik alanı olarak tanımlanabilir. Lakin toplumsal medyayı, artırılmış gerçeklik, çevrimiçi oyun ve kripto para ünitelerinin özellikleriyle birleştirdiğimizde, kullanıcıların sanal olarak hareket etmelerine ve etkileşimde bulunmalarına imkan tanıyan bir konsept ortaya çıkıyor. Bu konsept şimdi emekleme evresinde olsa da, potansiyeli çok büyük.
Teknoloji firması NVIDIA’nın CEO’su Jensen Hang, “Bu noktada […] metaverse’in mevcut ekonomimizden daha büyük yeni bir iktisat olacağından eminim” diyor. Metaverse’e yaptığı yatırımlarla kimilerinin, bu yeni teknolojinin bir gün Apple’dan daha fazla büyüyeceğini kestirim etmesine neden olan şirket NVIDIA, metaverse çılgınlığından kendine hisse çıkarmaya çalışan birçok şirketten yalnızca biri. Epic Games, Microsoft ve öbür kimi büyük şirketler kendi teşebbüslerini başlattı bile. Facebook yıllardır metaverse için sanal gerçekliğe yatırım yapıyor. Şirketin CEO’su Mark Zuckerberg, insanların bir gün Facebook’u toplumsal medya şirketi olarak tanımlamak yerine bir metaverse şirketi olarak düşünmelerini beklediğini belirtti. Geçen hafta Facebook Avrupa’daki büyük metaverse teşebbüsünün duyurusunu yaptı.
Her şeyi bir ortaya getirmek
Mark Zuckerberg, Temmuz ayında teknoloji blogu The Verge’e şu anda interneti dolduran standart “iki boyutlu” web sayfalarıyla, metaverse fikrini karşılaştırırken, “Sadece içeriği görüntülemiyorsunuz, içindesiniz” tarifini yaptı. İster toplumsal medya ister sanal gerçeklik olsun, ister çevrimiçi oyun yahut kripto para ünitesi alanı olsun, metaverse’in içerdiği alanlar zati yıllardır hayatımızda var. Second Life, Fortnite, Minecraft ve Roblox üzere etkileşimli oyunların hepsinde metaverse ögeleri halihazırda bulunuyor. Burada kullanıcılar ortak çalışabiliyor ve iş birliği yapabiliyor, etkinliklere katılabiliyor ve sanal eser ve hizmetler için gerçek dünyadan para alışverişi yapabiliyor.
Lakin şimdiye kadar, bu dünyalar büyük ölçüde kendi kendine yeten yerler olarak biliniyordu. Metaverse vizyonerleri ise kişinin bu farklı dijital dünya çeşitleri ortasında sıkıntısız bir halde hareket edebileceği sanal bir cihan öngörüyor. Kullanıcılar, dijital bir avatar biçiminde birebir sanal kimliğini koruyabilir. Hatta bir dünyada sahip oldukları sermayeleri diğer bir dünyada da birebir pahası taşıyabilir. Çünkü herkes üniversal olarak kabul edilen bir dijital para ünitesiyle ödeme yapabilir.
Kripto para sıkıntısı
Bu sermaye problemi bilhassa kripto para üniteleri için ilgi cazibeli. Kripto para üniteleri, kısmen metaverse’de değerli rol oynayabilecek bir teknoloji olan “değiş-tokuş edilemeyen tokenler” (NFT’ler) hakkında artan kamuoyu şuuru nedeniyle bu yıl bir sıçrama yaşadı. NFT, sanal koleksiyoncularının kullandığı bir araç olarak az çok fonksiyon gören bir çeşit dijital varlık. Bir fotoğraf kolajının JPG evrakı olan bir NFT, bu yılın başlarında 69 milyon dolara satıldığında manşetleri süslemişti. Bu ayın başlarında, moda dizayncıları Dolce & Gabbana, dijital avatarlar tarafından giyilmesi amaçlanan birtakım öğelerin bulunduğu NFT’ler biçiminde bir giysi koleksiyonunu tanıttı. Halihazırda var olan birtakım sanal dünyalarda, kullanıcılar dijital gayrimenkul ve mülkün NFT’lerini satın almak için şimdiden yüz binlerce dolar kripto para ödüyor. Sanat simsarı Sotheby’s, Londra galerilerinin bir kopyasını oluşturmak için kullandığı kendi dijital gayrimenkul yığınını kısa mühlet evvel elde etti. Daha sonra da bu galerilerde sanal bir stant düzenledi. Birden fazla NFT süreci, Bitcoin’den sonra ikinci en büyük kripto para ünitesi olan Ether’i barındıran bir ağ olan Ethereum’un blok zincirine kaydediliyor. NFT’ler ve Ethereum, metaverse’in yapısal omurgası olmak için sağlam bir pozisyonda. Bu türlü bir hareket, kripto paraların halk ortasında alımını hızlandırarak, bir ödeme biçimi olarak kriptoyu meşrulaştırabilir.
Pandeminin tesiri
Metaverse’in tam olarak fonksiyonel olması için muhtemelen daha onlarca yıl var. Bilhassa artırılmış gerçeklik alanındaki kilit teknolojiler, şimdi ana akım haline gelmedi ve metaverse tabanı da bir dizi yasal sorunu içinde barındırıyor. Böyle bir şeyi yaratmak şirketler ortasında bir dereceye kadar teknik iş birliği gerektirecek ve bu da gerçeklikten biraz uzak bir tablo. Lakin bu mevzuda gayretler var ve Covid-19 pandemisi metaverse’in büyümesini hızlandırdı. Pandeminin milyonlarca insanı meskenden çalışmaya teşvik etmesiyle, global dijitalleştirme eforları büyük bir ivme kazandı ve birtakım istikametlerden Slack yahut Microsoft Teams üzere dijital bağlantı platformları, insanları metaverse’in çekirdeğini oluşturan kavramlara alıştırdı.
Birçok şirket, meskenden çalışan çalışanlar için ofisteki çalışan etkileşimini dijital olarak kopyalamaya çalışıyor. Örneğin DW, meskenden çalışanlar için, iş arkadaşları ortasında gündelik sohbeti teşvik etmeye yarayan “mola odası” ve “koridor” ismi verilen resmi sohbet odaları kullanıyor. Bloomberg Intelligence’ın Temmuz ayındaki iddiasına nazaran, şimdi yeni bir teşebbüs olan metaverse, 2024 üzere erken bir tarihte 800 milyar dolarlık bir pazara dönüşebilir.
Kristie Pladson
© Deutsche Welle Türkçe