Boğaziçi Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) öğretim üyelerinin, UNESCO’nun Dünya Doğal Miras Listesi’ne almaya hazırlandığı Burdur’daki Salda Gölü’nde yaptığı araştırmada, dünya yüzeyindeki bakteri cinslerinin evrimini anlamak açısından büyük değer taşıyan mikrobiyal tipler keşfedildi. Gölün bu açıdan kapsamlı bir haritası çıkarılarak, korunması gereken mikrobiyal hassasiyet bölgelerinin de belirlendiği proje sayesinde elde edilen bilgiler, Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından Mars’ta devam eden projeler için de nitelikli bilgi bankası olarak kullanılacak.
Turkuaz renkli kumsalı nedeniyle ‘Türkiye’nin Maldivleri’ olarak bilinen ve 1. Derece Doğal Sit Alanı olan Salda Gölü’nde ‘Millet Bahçesi’ yapılmasına yönelik çalışmalar kamuoyunun ve etraf örgütlerinin yansısını çekmişti. ‘Salda Gölü yapılaşmaya açılıyor’ tenkitleri gündeme gelirken, gölün etrafında yapılacak ortalarında tuvaletlerin de bulunduğu tesisler, bakım tamirat ve araştırmalar için iki yılda 17 farklı ihale yapıldığı ortaya çıkmıştı.
Boğaziçi Üniversitesi’nden yapılan bilgilendirmeye nazaran, Boğaziçi Üniversitesi ve İTÜ öğretim üyeleri, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı iş birliğiyle Salda Gölü’nde geniş çaplı bir araştırma yaptı. Geçen yıl haziran ayında başlatılan araştırma aralık ayında sonuçlandı. Buna nazaran, mikrobiyal evrimde değerli rol oynayan mikrobiyal cinsler keşfedilerek, gölün bu açıdan kapsamlı bir haritası çıkarıldı. Korunması gereken mikrobiyal hassasiyet bölgelerinin de belirlendiği proje sayesinde elde edilen bilgilerin NASA tarafından Mars’ta devam eden projeler için de nitelikli bilgi bankası olarak kullanılacağı belirtildi.
“Salda Gölü mikrobiyolojik açıdan zengin”
Projenin paydaşları ortasında yer alan Boğaziçi Üniversitesi Etraf Bilimleri Enstitüsü Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Bahar İnce, Salda Gölü’nün mikrobiyolojik açıdan güçlü bir potansiyele sahip olduğunu belirtti. Gölün dünya yüzeyinde bakteri çeşitlerinin evrimini anlamak için çok kıymetli ipuçları barındırdığını da vurgulan Prof. Dr. İnce, şunları kaydetti:
“Mikrobiyolojik açıdan epeyce güçlü bir potansiyele sahip Salda Gölü’nde dünyada mikrobiyal evrimde değerli ipuçları barındırdığını düşündüğümüz bakteri familyaları ağır halde yer alıyor. Memleketler arası saygınlığa sahip platformlarda patentlenmek üzere Salda Gölü’ndeki mikroorganizmalara ilişkin birinci gen dizileri elde edildi. Tüm bunlar NASA’nın Mars üzerinde gerçekleştirdiği çalışmalara nitelikli data bankası sağlayacak.”
“Salda Gölü’nde araştırma merkezi kuruluyor”
Prof. Dr. İnce, bu keşiflerle birlikte Salda Gölü’nün müdafaa ve kullanma planlarının gölün mikrobiyal ekolojisini de dikkate alacak halde genişletilmesi gerektiğini de bildirdi. Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Salda Gölü Havzası’nda bilim araştırma merkezi kurulması kararı aldığı bilgisini de paylaşan bilim insanı, “Salda Gölü Havzası’ndaki bilim araştırma merkezinin yakın vakitte faaliyetlerine başlaması için hazırlıklar sürüyor. Merkezde disiplinler ortası bilim insanları yer alacak. Ayrıyeten memleketler arası iş birlikleriyle ileri bilimsel araştırma projelerinin yürütülmesi de hedefleniyor. Ülkemizin genç araştırmacılarına katkı sağlayacak bir platform olması da isteniyor” dedi.
Jeomikrobiyolojik haritalar çıkarıldı
Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın proje sonuçlarıyla ilgili hazırladığı basın notunda, Salda Gölü’yle ilgili bulgular şöyle sıralandı:
“- DNA izolasyon teknikleri örnek çeşidine (su, sediman, mikrobiyal mat, kayaçlardan alınan biyofilm) bağlı olarak optimize edilerek, Salda Gölü’ne özgün 4 farklı protokol geliştirildi.
– Gölün bakteriyolojik komünite yapısında ‘Alphaproteobacteria’ üzere mikrobiyal evrimde değerli ipuçları barındırdığı düşünülen familya ağır biçimde görüldü. Bununla birlikte, Proteobacteria şubesinin 6 farklı bölgeden alınan örneklerin birçoklarında öne çıktığı, ‘Firmicutes’, ‘Actinobacteria’, ‘Verrumicrobiae’ üzere pek çok şubeden mikroorganizmanın tespit edildi. Bu sonuçlar, Salda Gölü’nün mikrobiyolojik açıdan epeyce kıymetli bir potansiyeli olduğunu ortaya çıkardı.
– Gölün bütünleşik olarak jeomikrobiyolojik haritası hazırlandı. Salda Gölü’ne ilişkin korunması gereken mikrobiyal hassasiyet bölgeleri tanımlandı. Müdafaa kullanma istikrarı yaklaşımı çerçevesinde hazırlanan mevcut Salda Gölü havza idaresi planının gölün mikrobiyal ekolojisini de dikkate alarak genişletilmesi gerekliliği ortaya kondu.
– Memleketler arası kabul görmüş platformlarda patentlenmek üzere Salda Gölü’ndeki mikroorganizmalara ilişkin birinci gen dizileri elde edildi. NASA’nın Mars üzerinde gerçekleştirdiği çalışmalara nitelikli data bankası sağlandı. “