BBC’nin yaptığı bir araştırma, toplumsal medya uygulaması Telegram‘da bayanların çıplak fotoğraflarını müsaadeleri olmadan paylaşarak çok büyük çapta şantaj ve taciz yapıldığını ortaya çıkardı.
Nigar Azerbaycan’dan. Lakin ülkesini terk etmek zorunda kaldı. 2021’de eşiyle cinsel ilişkideyken çekilen imgeler evvel ailesine gönderilmiş, sonra da bir Telegram kümesinde paylaşılmış. “Annem ağlamaya başladı ve bir görüntü aldığını söyledi” diyor ve ekliyor: “Mahvoldum, büsbütün mahvoldum. Çok ayıp bir şey yapmışım üzere bakıyorlar. Evliymişiz, fakat kimin umurunda?”
40 BİN ÜYESİ OLAN KÜMEDE PAYLAŞMIŞLAR
Görüntü 40 bin üyesi olan bir kümede paylaşılmış. Manzarada, eşinin yüzü buzlanmış fakat Nigar’ınki açıkça görülüyor. Görüntüyü eski eşinin şantaj emeliyle gizlice çektiğine inanıyor. Nigar’ın erkek kardeşi Azerbaycan idaresine muhalif. Annesine gelen bildiride, kardeşi muhalif hareketlerine son vermezse görüntünün Telegram’da yayınlanacağı tehdidinde bulunulduğunu anlatıyor.
Nigar eski eşiyle konuşmuş lakin eşi görüntüyü kendisinin çekmediğini söylemiş. Kendisinden görüş almaya çalıştık, lakin karşılık vermedi. Nigar hala olayın tesirini üzerinden atamamış. “Haftada iki defa terapiste gidiyorum” diyor, “Bir ilerleme kaydedemediğimi söylüyorlar. Unutabilir misin diyorlar, hayır diyorum.”
“FOTOĞRAFLARI BENİM PAYLAŞTIĞIMI SANIYORLAR”
Azerbaycan’dan binlerce kilometre ötede, ismine Sara diyeceğimiz bir öteki bayan var. Çıplak fotoğrafı Telegram’da paylaşıldığı anda Sara’nın hayatı değişti. Paylaşıma Instagram ve Facebook hesapları ile telefon numarası da eklenmişti. Aniden tanımadığı adamlar arayıp, diğer fotoğraflar da istemeye başladı. “Kendimi fahişe üzere hissetmeme neden oldular, zira fotoğrafları benim paylaştığımı sanıyorlardı. Bir bayan olarak hiçbir bedelim yoktu” diyor.
Sara fotoğrafı yalnızca bir şahısla paylaşmıştı. Lakin fotoğraf, bir kısmı Havana’da kendi oturduğu mahallede yaşayan 18 bin kişilik bir Telegram kümesine düştü. Artık sokaktaki yabancıların kendisini çıplak görmüş olmalarından dert duyuyor. “Dışarı çıkmak istemedim, arkadaşlarımla görüşmek istemedim, çok külfet çektim” diyor.
EN AZ 20 ÜLKEDE PAYLAŞILMIŞ
Sara yalnız değil. Telegram’da yaptığımız aylar süren araştırma, en az 20 ülkede bayanların gizlice çekilen, çalınan ya da sızdırılan imgelerinin büyük kümeler ve kanallarda paylaşıldığını gösterdi. Telegram’ın bu problemle baş etmek için pek bir şey yaptığını da görmedik.
Hem Nigar’ın, hem de Sara’nın istekleri olmadan yayılan imgeler Telegram’a bildirildi lakin karşılık alınamadı. Onlar üzere birçok bayan da birebir şeyi yaşadı.
BBC Rusya’dan Brezilya’ya, Kenya’dan Malezya’ya kadar birçok ülkede 18 Telegram kanalını ve 24 Telegram kümesini takip etti. Bunların toplam abone sayısı yaklaşık 2 milyondu. Çıplak manzaralarla birlikte, mesken adresleri, ailelerin telefon numaraları üzere özel bilgiler de yayınlanıyor. İsimsiz olarak yayınlayabilmek için üyelerinden eski eşlerinin, iş yahut okul arkadaşlarının mahrem manzaralarını isteyen küme yöneticileri gördük.
MİLYONLARCA KİŞİ TELEGRAM’A GEÇTİ
Telegram, dünyada yarım milyardan fazla faal kullanıcısı olduğunu ve birçoklarının zımnilik prensibi nedeniyle Telegram’a geçtiklerini söylüyor. 2021’in Ocak ayında WhatsApp’ın kapalılık kurallarını değiştirmesinden sonra milyonlarca kişi Telegram’a geçti. Telegram basına sansür uygulayan ülkelerde, demokrasi yanlısı göstericiler ortasında da tanınan. Kullanıcılar isimlerini ya da telefon numaralarını göstermeden paylaşımda bulunabiliyor, üye sayısı 200 bine kadar varan özel ya da açık kümeler yahut sınırsız şahsa yayın yapan kanallar oluşturabiliyor. Telegram’ın saklılığa yaptığı vurguya karşın, yalnızca “gizli sohbet” seçeneği bir uçtan başkasına şifreleme özelliği sunuyor. Bu da sohbeti oburlarının görmesini önlüyor. Signal ve WhatsApp üzere sohbet programlarının fabrika ayarları da bu türlü. Telegram öteki platformlarda yasaklanan bireyler üzere, fazla sıkı denetim istemeyen kullanıcılara cazip geliyor.
“KULLANICILARA SANSÜR UYGULAMAK İSTEMEDİKLERİNİ SÖYLÜYORLAR”
Dijital haklarla ilgili çalışmalarda bulunan Access Now kümesinin hukuk danışmanı Natalia Krapiva, “Telegram ve sahibi, kullanıcılara sansür uygulamak istemediklerini söylüyorlar” diyor. Fakat yaptığımız araştırma, bu yaklaşımın Telegram’ı mahrem manzaraları sızdırmaya uygun bir platform haline getirdiğini ortaya çıkardı. Telegram’ın mahrem imajların sahibinin isteği olmadan paylaşımına karşı özel bir siyaseti yok, fakat kullanıcıların kamuya açık Telegram kanallarında ve uygulamalarında yasa dışı pronografik paylaşımda bulunmaları yasak. Uygulamadaki açık ve özel kümelerde ayrıyeten kullanıcıların pornografik içeriği bildirebilecekleri bir bildirim özelliği de bulunuyor.
Telegram’ın kuralları uygulamakta ne kadar aktif olduğunu görmek için bulduğumuz 100 müstehçen manzarayı, uygulamadaki bildirim özelliğini kullanarak bildirdik. Bir ay sonra, bu imgelerden 96’sına hala ulaşılabiliyordu. Artık erişemediğimiz kümelerde bulundukları için öbür dört manzaraya ne olduğunu bulamadık.
KAHVE FİYATINDAN UCUZA ÇOCUK İSTİSMARI MANZARALARI SATMAYA ÇALIŞAN BİR HESAP
Bu kümeleri araştırırken çok üzücü bir formda Rusya’dan, bir fincan kahve fiyatından ucuza çocuk istismarı imajları satmaya çalışan bir hesaba rastladık. Hesabı Telegram’a ve Londra Emniyet Müdürlüğü’ne bildirdik, lakin iki ay sonra hem bu paylaşımın, yayınlandığı kanalın yerli yerinde durduğunu gördük. Hesap, lakin biz Telegram’ın medya grubuna başvurduktan sonra kapatıldı.
TERÖRİZMLE İLİŞKİLİ İÇERİKLERİ KALDIRIYOR
Gevşek bir idare usulü benimsemesine karşın Telegram birtakım içeriklere karşı harekete geçiyor.
Bize teklif edilen görüntüler üzere imgeler nedeniyle Apple’ın kısa bir mühlet Telegram’ı uygulama indirme sayfasından kaldırmasından sonra, Telegram çocuk istismarı manzaralarına karşı daha faal bir uğraş başlattı. Telegram, 2019’da da Avrupa Polis Teşkilatı Europol ile işbirliği yaparak, Irak Şam İslam Devleti IŞİD ile ilgili çok sayıda paylaşımı sildi. Oxford Internet Enstitüsü’nden araştırmacı Dr Aliaksandr Herasimenka, “Telegram’ın terörizmle irtibatlı, yahut radikal siyasi içerikleri kaldırabildiğini ve kaldırdığını biliyoruz” dedi.
KENDİ TEDBİRLERİNİ ALMAK ZORUNDA KALIYORLAR
Bununla birlikte mahrem imgelerin kaldırılması Telegram’ın öncelikleri arasınde değil üzere görünüyor.Telegram’dan isimlerinin açıklanmasını istemeyen içerik moderatörü ile görüştük. Kullanıcılardan otomatik bir sistemle bildirim aldıklarını ve bunları spam, bir diğer deyişle istenmeyen iletiler ya da spam olmayan iletiler diye ayırdıklarını anlattılar. Mahrem imgeleri özel olarak aramadıklarını, bildikleri kadarıyla Telegram’ın bunu yapan bir yapay zeka özelliği de olmadığını söylediler. Bu nedenle birtakım bayanlar kendi tedbirlerini almak zorunda kalıyor.
“BAZEN KENDİNİZİ ÇOK ÇARESİZ HİSSEDİYORSUNUZ”
Joanna, Malezya’da makûs şöhretli bir Telegram kümesinde 13 yaşındayken çekilen bir çıplak fotoğrafını buldu. Geçersiz bir profil oluşturarak kümeye katılan Joanna, çıplak fotoğraf taraması yaptı ve bulduklarını bildirdi, ayrıyeten arkadaşları ile de paylaştı. Medyanın ağır baskısı üzerine küme sonunda kapatıldı lakin araştırmamız sırasında tıpkı biçim manzaralar paylaşan en az iki kopyasını daha bulduk.
Joanna “Bazen kendinizi çok çaresiz hissediyorsunuz” diyor ve ekliyor: “Bu kümelerin kaldırılması için çok çabaladık. Lakin hala ortaya çıkıyorlar, bunu bir sonu var mı, doğrusu bilmiyorum.”
NE REAKSİYON VERECEĞİ MERAK EDİLİYOR
Telegram mülakat talebimizi reddetti, fakat bir açıklama yaparak bize halka açık mecraları faal bir biçimde konrol ettiğini ve kullanım kurallarını ihlal eden içeriklerle ilgili bildirimleri dikkate aldığını bildirdi. Telegram, platformda insanların isteği olmadan mahrem imgelerinin paylaşılmasına müsaade verilip verilmediğine ve bu içeriğin kaldırıp kaldırılmadığına açıklık getirmedi.
Telegram’ın kimi kanallarına reklam alınacak olması, uygulamanın daha ticari bir hale geleceğine işaret ediyor. Bu da büyük olasılıkla Telegram’ı, mahrem fotoğrafların paylaşımı ile ilgili kurallar getirmeye başlayan WhatsApp üzere rakipleriyle birebir formda davranmaya zorlayacak. Telegram’ın daha sıkı denetimler uygulaması yolundaki baskılara ne kadar direneceğini vakit gösterecek.
Araştırma, Telegram, Medya, Taciz, Teknoloji, Dünya, Haberler