Avrupa, Covid-19 salgını sonrası ekonomik toparlanmayı, hane gelirlerini ve yeşil güç dönüşümünü tehdit eden fiyat artışlarıyla uğraş etmeye çalışıyor. Başta doğal gaz olmak üzere rekor düzeyde artan güç fiyatları nedeniyle çok sayıda fabrika kapanmak yahut üretime orta vermek zorunda kalırken, vatandaşlar da kıymetli oranda artan güç faturalarıyla karşı karşıya kaldı.Yetkililer ise kış periyoduna girerken derinleşebilecek krizin uzun sürebileceği ve en makûs senaryonun şimdi gerçekleşmediği konusunda ihtarlarda bulunuyor.
Öte yandan, Avrupalı ve ABD’li birtakım yetkililere nazaran, bu krizin baş sorumlularından biri, ek gaz sevkiyatı yapmayı reddeden Rusya. Avrupalı birtakım yetkililer Rusya’yı enerjiyi silah olarak kullanmakla itham ediyor. Bahse yönelik Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ise suçlamaları kabul etmeyerek “Avrupa’daki gaz fiyatları elektrik açığı nedeniyle yaşandı. kendi yanılgılarından dolayı oburunu suçlamaya gerek yok” diye karşılık verdi.
“Rusya, enerjiyi silah olarak kullanıyor”
Batılı yetkililer, Rusya’nın Avrupa’daki güç açığını bir silah olarak kullandığını ve böylelikle Avrupa mevzuatlarında kendi lehine kimi değişiklikler yaptırmaya çalıştığını öne sürerken, Rusya, Kuzey Akım 2 doğal gaz boru sınırına ait gerekli onayların verilmesi için şantaj yaptığı tarafında de suçlanıyor.
Avrupa Birliği (AB) Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, 18 Ekim’de yaptığı açıklamada, “Güç fiyatlarındaki artışın derin jeopolitik kökleri var. Rusya tüm kontratlarını yerine getirdi, fakat sevkiyatları artırmadı.” değerlendirmesinde bulunmuştu.
ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan da 7 Ekim de Avrupa’daki güç krizinde Rusya’ya işaret ederek, “Rusya’nın enerjiyi bir baskı aracı, siyasi bir silah olarak kullandığı bir geçmişi var.” demişti.
“Kendi kusurlarından dolayı oburunu suçlamaya gerek yok”
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ise ülkesinin enerjiyi bir silah olarak kullandığına yönelik suçlamaları kabul etmediklerini belirterek, “Avrupa’daki güç krizi doğal gaz açığından dolayı kaynaklanmadı. Avrupa’daki gaz fiyatları elektrik açığı nedeniyle yaşandı. Birtakım ortaklarımızın yaptığı üzere, kendi yanlışlarından dolayı oburunu suçlamaya gerek yok.” sözlerini kullanmıştı.
Putin ayrıyeten 27 Ekim’de Gazprom’a talimat vererek, Rusya’daki doğal gaz depolama tesislerini 8 Kasım prestijiyle doldurduktan sonra, Avrupa’daki depolama tesislerine yönelik doğal gaz tedarikini artırma talimatı verdi.
Mevzuya ait Oxford Güç Araştırmaları Enstitüsü Araştırma Vazifelisi Dr. Jack Sharples, Avrupa’daki güç krizinin çeşitli etkenlerin bir ortaya gelmesinden dolayı yaşandığını söyledi.
Avrupa genelinde doğal gaz üretiminin 2019’a kıyasla azaldığına işaret eden Sharples, “Ayrıyeten, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) arzının da Avrupa için azaldığını gördük. Talep global bazda artarken, arz tıpkı süratte artmadı. Tüm bunların bir ortaya gelmesi, global doğal gaz piyasasının sıkışmasıyla sonuçlandı.” tabirlerini kullandı.
Rus doğal gazının boru sınırları üzerinden Avrupa’ya sevkiyatının bu yıl azaldığına dikkati çeken Sharples, “Gazprom’un bu yılki yaklaşımı, mukaveleler doğrultusunda sevkiyatını yerine getirmek, fakat Avrupa spot piyasasına ek gaz tedarik etmemek tarafında oldu.” dedi.
Dünyanın birçok noktasında olduğu üzere Rusya’da da sert bir kış yaşandığını anımsatan Sharples, “Gazprom da Rusya’daki soğuk kış mevsimi nedeniyle büyük bir iç taleple karşı karşıya kaldı ve yaz devrini Rusya’daki gaz depolarını doldurmakla geçirdi. Münasebetiyle Gazprom’un gazını göndermek için öncelik verdiği alanlar, Rusya iç pazarı ve Avrupa mukavelelerini yerine getirmeye yönelikti.” değerlendirmesinde bulundu.
Gazprom’un 8 Kasım’dan sonra atacağı adımlar kritik
Sharples, gaz fiyatlarının yanı sıra global kömür fiyatlarının da artığını belirterek, “Bu da yüksek fiyatına karşın gazın elektrik üretimi için kömürle rekabet edebilmesi manasına geliyor. Yani doğal gazda biraz daha az arz lakin biraz daha güçlü bir talep var ve bu ikisi bir ortaya gelince Avrupa pazarı sıkıştı.” dedi.
Doğal gaz fiyatlarında ağustos sonundan itibaren spekülatif hareketlerin de epeyce tesirli olduğunu kaydeden Sharples, kelam konusu spekülatif durumun ekimin birinci haftasından bu yana kısmen azaldığını söyledi.
Kış dönemi yaklaşırken, Gazprom’un atacağı adımların kıymetli olduğuna dikkati çeken Sharples, “Gazprom’un bugüne kadar daha fazla gaz tedarik etmemesinin yasal nedenleri var. Fakat Rusya’daki depolarını doldurmayı tamamladıklarında neler olacağına bakalım. Avrupa pazarına değerli ölçüde doğal gaz sağlamazlarsa, hakikaten de yalnızca Kuzey Akım 2 onay süreci üzerindeki baskıyı sürdürmek için hacimleri geri tutuyor üzere görünebilirler.” tabirlerini kullandı.
Avrupa’ya yeşil güç siyasetlerinde popülizm suçlaması
Rusya merkezli Güç Kalkındırma Fonu Genel Yöneticisi Andrey Listovskiy da Avrupa’daki güç krizinin, çeşitli faktörlerin bir ortaya gelmesiyle tetiklendiğini belirtti.
Avrupa’nın yeşil güç dönüşümünü çok süratli bir halde gerçekleştirmeye çalıştığını belirten Listovskiy, “Bu yaz rüzgar ve güneş gücü az üretildiğinde, eksiklerini doğal gazla ikame etmeye çalıştılar. Soğuk kış döneminin akabinde boşalan depolarını doldurmaya vakitleri kalmadı.” dedi.
Asya’daki LNG fiyatlarının da artmasıyla, Avrupa’nın yeteri kadar doğal gaza erişiminin kalmadığını vurgulayan Listovskiy, “Rusya’yı suçluyorlar zira Avrupa Kurulu’nda, Avrupa’daki objektif etkenleri göz önünde bulundurmadan yeşil kuşak stratejisi hazırlayan maharetsiz beşerler var. Yeşil güç sloganlarıyla siyasi seçimleri elbette kazandılar, fakat artık tüm Avrupa’nın, düzenleyicinin yetersizliği nedeniyle oluşan bu fiyat artışını ödemek zorunda kalacakları gerçeğiyle karşı karşıya geldiler.” değerlendirmesinde bulundu.
Avrupa’nın güç açığını kapatmak için karşısında üç seçenek bulunduğunu belirten Listovskiy, “Daha fazla, değerli LNG almak, Rusya’ya gerekli mali koşulları sağlayarak daha fazla boru sınırı gazı almak, klâsik güç kaynaklarına yönelik yeşil güç stratejisini tekrar gözden geçirmek. Zira yeşil teknolojiler şimdi kusursuz değil ve Avrupa’da gördüğümüz klâsik güç tüketiminin yerini tam olarak alamaz.” diye konuştu.
Listovskiy, Rusya’nın son 20 yıldır Avrupa’daki pazar hissesini artırdığını ve bu nedenle genel olarak alıcının avantajlı olduğu bir piyasanın oluştuğunu kaydederek, “Bu yıl, piyasanın satıcının avantajlı olduğu bir hale dönüşmesiyle, spot piyasa objektif fiyatları yansıtmasına karşın herkes kıymetli olduğundan şikayet etmeye başladı. Bunun nedeni fizikî olarak daha az gaz olması ve bu Rusya’nın cürmü değil. Avrupa’nın güç sanayisini geliştirme formuyla alakalı.” sözlerini kullandı.