CHP Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, vatandaşın faturasına eklenen özel elektrik üretim şirketlerine yapılan destekleme ödemelerinin son 3 yılda 2 kattan fazla arttığına dikkat çekerek, “Destekleme emelinden saptı. 2018-2020 ortasında şirketlere yapılan ödeme yüzde 112 arttı. Şu anda vatandaşın ödediği her bir elektrik faturasının yüzde 23’ü elektrik üreten şirketleri desteklenmeye gidiyor. Kurulan sistem halkın değil şirketlerin lehine. Bu sistemler faturalar düşmesi mümkün değil” dedi.
Cumhuriyet’ten Fazilet Sevgi’nin haberine nazaran Akın, özel elektrik üretim şirketlerine verilen desteklemelerin vatandaşın faturasına yansıması konusunda Makina Mühendisleri Odası (MMO) Güç Çalışma Kümesi ile yaptığı ortak çalışmada doğrudan ya da dolaylı olarak vatandaşın faturasına yüklenen fiyatları ortaya çıkardı. Akın’ın çalışmasında özetle şunlar yer aldı:
“3 çeşit dayanak var: Özel elektrik üretim şirketlerine yenilenebilir güç destekleme düzeneği (YEKDEM), yerli kömür santrali takviyesi ve kapasite sistemi olmak üzere toplam üç çeşit mali takviye veriliyor. Kelam konusu üç takviye direkt ya da dolaylı olarak vatandaşın faturalarına yansıtılarak bir yük oluşturuyor. Destekleme ismi altında ödenen paranın kamudan çıktığı dikkate alındığında bu paranın o denli ya da bu türlü vatandaşın cebinden alındığını söylemek mümkün.
Göz Atın
Maksadından saptı: Destekleme ödemelerinde en büyük hissesi YEKDEM oluşturuyor. Dünyanın her yerinde yenilenebilir güç destekleniyor. Elbet Türkiye’de desteklenmesi gerekiyor. Lakin bugünkü haliyle YEKDEM gayesinden sapmış durumda. YEKDEM’de küçük üreticiler yerine büyük üreticilerin yükü arttı. Büyük kamu santralleri özelleştirildikten sonra YEKDEM kapsamına dahil edildi. Bilhassa son 6-7 yılda yaşanan dere tipi HES furyası da sistemin emelinden sapmasına neden oldu.
3 yılda katlandı: EPDK tarafından açıklanan ‘faturalandırılan elektrik üretim miktarı’ ile ‘YEKDEM’, ‘yerli kömür’ ve ‘kapasite mekanizması’ ödemeleri karşılaştırılınca bilhassa son 3 yılda özel elektrik üretim şirketlerine yapılan destekleme ödemelerindeki rekor artış dikkat çekiyor. Yıllık olarak yapılan hesaplamada 2018, 2019 ve 2020 yılı bilgileri karşılaştırınca elektrik faturalarına direkt ya da dolaylı yansıyan fiyatın 3 yılda katlandığı gerçeğiyle ortaya çıkıyor.
2018’de her ay 11.09 TL: 2018’de yılında 150 kilovatsaat elektrik tüketimi yapan bir haneye vergi ve fonlar dahil özel şirketlere yapılan destekleme ödemeleri; 9.21 lira YEKDEM, 0.76 lira yerli kömür ve 1.12 lira kapasite dayanak sistemi olmak üzere toplam 11.09 lira olarak yansıdı. Öbür bir deyişle 2018’de ortalama 150 kilovatsaat tüketim yapan bir haneden direkt ya da dolaylı olarak tükettiği elektrik ölçüsü bedelinin dışında her ay özel şirketlere dayanak ödemesi ismi altında 11.09 lira yansıtıldı.
2019’da sürat kesmedi: 2019’de faturalandırılan elektrik ölçüsü azalmasına karşın özel elektrik üretim şirketlerine yapılan dayanak ödemeleri daha da arttı. Buna nazaran 2019’da ortalama 150 kilovatsaat elektrik tüketimi yapan bir haneye her ay tükettiği elektrik bedelinin dışında 13.67 lira YEKDEM, 1.64 lira yerli kömür ve 1.62 lira kapasite düzeneği olmak üzere toplam 16.92 lira takviye ödemesi yansıtıldı. 2019’ds faturalara yansıyan dayanak ödemesi kalemlerinden YEKDEM yüzde 48; yerli kömür yüzde 115 ve kapasite sistemi ise yüzde 44 oranında arttı.
Artış iki kattan fazla: 2020’ye de takviye ödemesinin yükü artışını sürdürdü. Buna nazaran 2020’de ortalama 150 kilovatsaat elektrik tüketimi yapan bir haneye 20.14 lira YEKDEM, 1,72 lira yerli kömür ve 1,74 lira kapasite sistemi olmak üzere toplam 23,62 lira takviye ödemesi yansıtıldı. 2018 ile karşılaştırıldığında takviye ödemelerindeki artış yüzde 112.98 oldu. Diğer bir deyişle 2018-2020 ortasında vatandaşa direkt ya da dolaylı olarak yansıtılan destek ödemeleri 2 kattan fazla arttı.
Faturanın yüzde 23’ü: 2020’de aylık 150 kilovatsaat tüketim yapan bir abonenin her ay gelen faturasına dolaylı ya da direkt yansıtılan ve özel elektrik üretim şirketlerine yapılan takviye ödemelerinin hissesi yaklaşık yüzde 23 oldu. Diğer bir deyişle vatandaşın elektrik faturasında ödediği meblağın yüzde 23’u şirketlere gidiyor.
“Sistem şirketlerin lehine işliyor”
CHP’li Akın, desteklemenin amacının kaliteli hizmet ve düşük fatura olduğuna dikkat çekerek; “Gelinen basamakta sistem emelinden saptı. Destekleme artık vatandaşın ucuz güç alması değil, şirketlerin desteklenmesi ve kurtarılmasına dönüştü. Bu destekleme sistemleri vatandaşın değil, şirketlerin lehine. Sistem mevcut haliyle devam ederse vatandaşın faturası asla düşmez” değerlendirmesinde bulundu.