Çin, ekonomik gelişiminin bu etabında, artan gelir adaletsizliğini azaltmaya dair siyasetler izleyeceğini açıkladı. Lakin bu adımı eleştirenler, iş dünyası ve toplum üzerindeki denetimin artacağını söylüyor.
Bu “ortak refah” atağı ülke içine yönelik olsa da dünyanın geri kalanını da derinden etkileme ihtimali taşıyor.
Bunun en görünür sonuçlarından biri, Çin’deki şirketlerin odağını iç pazarın gereksinimlerine yöneltmek.
Son yıllarda global kârı artan teknoloji devi Alibaba, Çin’deki ortak refah teşebbüslerine 15,5 milyar dolar ayırma kelamı verdi ve işvereni Daniel Zhang’ın tabiyle buna odaklanacak bir vazife gücü kurdu.
Şirket Çin’in ekonomik ilerleyişinden yarar gördüklerini söyledi ve “Toplum ve iktisat âlâ durumda olursa Alibaba da yeterli olur” açıklamasında bulundu.
Rakipleri Tencent de 7,75 milyar dolarlık bir kelam verdi.
Çinli şirketler Çin Komünist Partisi’nin kurallarını kabul ettiklerini göstermekte istekli gözüküyor.
Ancak konuştuğum büyük bir Çinli şirketin yöneticisi, Şi Jinping’in yeni vizyonu duyurulduğunda daha fazla şirketin bunu desteklediğini açıklaması için yapılan baskı karşısında “biraz şok olduklarını” söyledi:
“Ama sonra bu fikre alıştık. Sorun zenginleri soymak değil, toplumu yine yapılandırıp bir orta sınıf yaratmak.
“Sonuçta biz de tüketime bağlı bir işletmeyiz, bu yüzden bizim de işimize gelir.”
Lüks tüketim ziyan görebilir
Ortak refah büyümekte olan Çin orta sınıfına odaklanmak manasına gelecekse bu durum, bu kümeye hizmet satan global şirketlerin işine yarayabilir.
BBC’ye konuşan Avrupa Birliği’nin Çin Ticaret Odası Lideri Joerg Wuttke “Gençlerin istihdam edilmesine odaklanılması güzel bir şey” diyor ve ekliyor:
“Ülkelerinde bir müddettir yavaşlamakta olan toplumsal hareketliliğin bir modülü olarak hissederlerse bu bizim için de uygun olur.
“Çünkü orta sınıfın büyüdüğü yerde daha fazla fırsat vardır.”
Ancak lüks tüketim bölümü bu durumdan olumsuz etkilenebilir.
Wuttke, “Küresel lüks tüketiminin yüzde 50’ye yakını Çin’de. Çin daha az İsviçre saati, İtalya kravatı ve Avrupa malı lüks otomobil almaya karar verirse lüks markalar bundan etkilenecektir” diyor.
Wuttke Çin iktisadının ortalama bir Çinlinin gelirini artırmak için kritik ıslahatlara muhtaçlık duyduğunu kabul etse de, ortak refah siyasetinin bunun için en tesirli adım olduğundan kuşkulu.
Çin’deki Britanya Ticaret Odası’ndan Steven Lynch de ortak refah siyasetinin, orta sınıfın son 40 yılki ivmeyle büyümeye devam edeceğinin garantisi olmadığı görüşünde.
Çin iktisadının son 40 yılda nasıl değiştiğini şöyle anlatıyor:
“30 yıl evvel bir Çinli aile ayda bir kez Çin mantısı yiyebilirdi.
“20 yıl evvel haftada bir yiyebilir oldular.
“10 yıl evvel her gün yiyebilir hâle geldiler.
“Bugün ise otomobil satın alabiliyorlar.”
Lynch, ortak refah atağının, Alibaba ve Tencent üzere şirketlerin kurumsal toplumsal sorumluluk siyasetleri dışında somut bir sonuca yol açmadığını söylüyor ve ekliyor:
“Ayrıca pek çok kesimde birden yeni kontrol sistemleri oluşturuluyor.
“Bu da belirsizlik yaratıyor ve sorulara yol açıyor.
“İç pazara dönmeye karar verdilerse, dünyanın geri kalanına nitekim gereksinimleri kaldı mı?”
‘Yeni sosyalizm’
Komünist Parti’ye nazaran ortak refah atılımının merkezinde Çin toplumunu daha eşitlikçi kılma hedefi var. Ve bu da global ölçekte sosyalizme dair kanıları değiştirme potansiyeli taşıyor.
Pekin’deki Çin ve Globalleşme Merkezi’nden Wang Huiyao “Parti artık ortalama personellere, taksi sürücüleri, kuryeler ve göçmen çalışanlara odaklanıyor” diyor ve ekliyor:
“Çin birtakım Batı ülkelerindeki üzere kutuplaşmış bir toplum istemiyor. Zira bu ulusalcılığın ve globalleşme aykırılığının yükselişine yol açıyor.”
Uzun vakittir Çin üzerine çalışan uzmanlar ise şayet Komünist Parti sosyalizmi (Çin yorumuyla) dönüştürerek, bunu dünyanın geri kalanı için ilgi duyulan bir model haline getirmek istiyorsa, ortak refah atağının bu yolda hakikat bir adım olmadığı görüşünde.
Oxford Üniversitesi’ndeki Çin Merkezi’nden George Magnus, “Bu sola hakikat atılan bir adım ve Şi Jinping misyona başladığından beri artan denetim isteğinin bir parçası” diyor.
Magnus, ortak refahın Avrupa tipi toplumsal refah modeline benzemediğini de söylüyor:
“Parti’nin gayeleriyle uyumlu hareket edilmesi için örtük bir baskı var.
“Yüksek ve çok gelirler vergilendirilecek, şirketlerin Parti’nin ekonomik amaçları doğrultusunda bağış yapması için baskı artacak.
“Fakat kademeli vergilendirme olmayacak.”
Doruktan aşağı Çin ütopyası
Ortak refahın, Şi Jingpin’in Çin’i idare biçiminin değerli bir kesimi olacağı aşikar.
Bu daha eşitlikçi, daha büyük ve varlıklı bir orta sınıfa sahip, şirketlerin sadece almadığı birebir vakitte verdiği bir toplum vaadi manasına geliyor.
Komünist Parti doruktan aşağı bir Çin ütopyasının dünyaya, Batı’nın sunduğundan daha sağlam bir model sunacağını umuyor.
Lakin bunun bir handikabı var: Komünist Parti’ye daha fazla güç ve denetim verilmesi.
Çin yabancı şirketler için her vakit güç bir pazar olmuştu ancak dünyanın en büyük ikinci iktisadı artık daha da güçlü olacak.
