*Doç. Dr. Murat Batı
2022 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanun Teklifi, Plan ve Bütçe Komitesine sevk edildi. Sırada; TBMM Genel Kurul’da görüşülmeye başlanacak ve sonrasında da Cumhurbaşkanı’na imzaya sunulacak. Bütçe Kanun Teklifinde hem masraflar hem de gelirler geçen yıla nazaran arttırılmış görünüyor. 2022 Merkezi İdare Bütçesinin sarfiyatları 1 Trilyon 751 Milyar TL, bütçe gelirleri 1 Trilyon 473 Milyar TL, vergi gelirleri 1 Trilyon 430 Milyar TL olarak öngörüldü.
Bu harcamalar, finanse edilmek için maktu vergi, harç ve cezaları tekrar değerleme oranında artırılacak. Yine değerleme oranı ise %36,2 olarak açıklandı. Lakin VUK mük.m.298 uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığınca da bu oranın Resmi Gazete’de ilan edilmesi gerekmekte. Fakat şimdi ilan edilmedi.
Eminim birçok kişi şu an “banane bu orandan” diyordur. Lakin bu sizi de ilgilendiriyor. Zira birçok vergi ve harç ile bunlara bağlı cezalar da yine değerleme oranına bağlı olarak artırılıyor. Daha kolay bir halde şöyle anlatmaya çalışayım; aşağıda açıklayacağım kimi vergi, harç ve cezaları önümüzdeki yılbaşından itibaren %36,2 oranında artırımlı ödenecek. Hepimiz yani. Sen de dahil..
Tekrar Değerleme Oranı
Vergi Metot Kanunu’nun Tekrarlanmış 298’inci unsuru uyarınca yine değerleme oranı, Ekim ayında (Ekim ayı dahil) bir evvelki yılın birebir devrine nazaran üretici fiyatları genel endeksinde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır. Bu oran Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca ilan edilmekte ve Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır. Fakat şimdi ilan edilmedi.
Aşağıdaki tabloda son 22 yılın tekrar değerleme oranları bulunmaktadır.
2022 yılında uygulanmak üzere bu oran yüzde 36,2 olarak belirlendi. 2002 yılından bugüne kadar en yüksek oran maalesef bu yıl gerçekleşti.
Gelecek yıl “ÖTV ve KDV” tekrar rekor kıracak
2022 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanun Teklifinde tahsil edilmesi öngörülen kıymetler aşağıdaki üzeredir;
Kanun teklifine nazaran 220,8 Milyar TL ÖTV’den, İthalde alınan KDV’den 290,9 Milyar TL ve Dâhilde Alınan KDV’den ise 275,1 Milyar TL gelir elde edilmesi öngörülmüştür. KDV ve ÖTV’nin toplamı ise 787 Milyar TL’dir. Toplam vergi gelirlerinin yüzde 55’i yalnızca KDV ve ÖTV’den bekleniyor. Dolaylı vergilerden yalnızca ikisinden bu kadar bir hasılat beklemek ülkelerin gelişmişlik seviyesi ve ekonomik gücü hakkında da fikir vermektedir. Dolaylı vergilerin hissesi ne derece yüksek ise ülkelerin gelişmişlik seviyesi de o kadar düşüktür.
Gayrimenkulü olanlar emlak vergisini artırımlı ödeyecek
Türkiye siyasi sonları içinde sahip olunan arsa, arazi, işyeri ve konutlar için her yıl belediyede kayıtlı olunan paha üzerinden binde 1 ila 6 oranında emlak vergisi ödenmektedir. Bu paha, Emlak Vergisi Kanunu’nun 29’uncu unsurunda bulunan “vergi değeridir” ve bu kıymet her yıl tekrar değerleme oranının yarısı oranında artırılarak uygulanmaktadır. Önümüzdeki yıl emlak verginizi %36,2’nin yarısı %18,1 oranında artırımlı ödeyeceksiniz. Yani bu yıl 100 TL emlak vergisi ödediyseniz önümüzdeki yıl 118,1 TL ödeyeceksiniz.
Ayrıyeten Etraf paklık vergileri her yılbaşında, bir evvelki yıl vergi fiyatı yine değerleme oranının yarısı kadar arttırılmak suretiyle belirlenir. (BGK tekrarlanmış m. 44).
Harçlar da zamlandı
Harçlar kanunu kapsamında alınan maktu harçlar da tekrar değerleme oranı kadar zamlanacak. Harçlar Kanunu’nun yinelenmiş 138’inci unsuru uyarınca alınacak maktu harçlar tekrar değerleme oranı ile artırılarak uygulanacak. Yalnızca bu artış maktu yani sabit bir nakdî fiyat olarak belirtilen harçlara uygulanacak. Buna nazaran yargı harçları, tapu kadastro harçları, noter harçları, vergi yargısı harçları, konsolosluk harçları, gemi ve liman harçları, diploma harçları ve trafik harçları bu oran kadar artırılacaktır. Bilhassa noterde çok işi olanların biraz daha hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
Birinci sefer avukatlık ruhsatı alacaklar, pasaport alacaklar, vizesiz yurt dışına çıkacaklar, dava açacaklar, ehliyet alacaklar, ruhsat alacaklar da alacakların hepsi önümüzdeki yıl artırımlı harç ödeyecek.
Ceza yememeye dikkat
Vergi Yöntem Kanunu’nda düzenlenen idari para cezaları da Vergi Yordam Kanunu’nun tekrarlanmış 414’üncü hususu uyarınca yine değerleme oranı kadar artırılacaktır. Fiş ya da fatura almazsanız, fiş ya da fatura vermezseniz, kiranızı bankadan vermezseniz, elektronik beyanname gönderme yükümlülüğünüzü yerine getirmezseniz, işe başladığınızı ya da iş/adres değiştirdiğinizi vaktinde vergi dairesine bildirmezseniz idari para cezasına tabi tutulacaksınızdır. Ve bu meblağlar da %36,2 oranında artırılarak 2022 yılında uygulanmaya başlanacaktır.
Trafikte daha dikkatli olmak lazım artık
Trafik cezaları da bu oran kadar artırılacak. Elbette trafikte çok dikkatli olmak lazım fakat hem candan hem maldan olmamak gerekir.
Motorlu taşıtlar verginiz de arttı
Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun 10’uncu hususu uyarınca ödenecek meblağlar her yıl yine değerleme oranı kadar artırılarak uygulanmaktadır. Yani bu yıl 100 TL MTV ödediyseniz önümüzdeki yıl 136,2 TL ödeyeceksiniz.
Vergi mevzuatımızda uygulanan maktu istisna fiyatları da arttı
Vergi mevzuatımızda konut gelirlerine, paha artış çıkarlarına üzere kısımlarda maktu istisna uygulanmaktadır. Bu istisnalar mükelleflerin lehinedir ve bu fiyatlar da yine değerleme oranı kadar artırılacak.
Bunlar; Konut kira gelirlerinden elde edilen istisna meblağı (GVK m.21), işyeri dışında yemek verilen ücretliye uygulanacak istisna yemek bedeli (GVK m.23/8) ve bilhassa tüm ücretlileri/gelir vergisi mükelleflerini ilgilendiren vergi dilimi de (GVK m.103) tekrar değerleme oranı kadar artırılacaktır. Yani bu yıl %20’lik dilime geçmek için yıl içinde fiyatının toplamının 24 bin TL’yi aşması gerekirken 2022 yılında “bu meblağ yaklaşık (tahmini) 32 bin TL’yi aşarsa” halinde düzenlenecektir.
Özetle
Maktu alınan vergi, harç ve cezalar 2022 yılı için yüzde 36,2 oranında artırılacak. Çok dertli vakitlerden geçtiğimiz bu devirde gönül isterdi ki “bir kriz/pandemi bütçesi” yapılsın lakin datalara bakılınca o denli olmadığı anlaşılmaktadır. Bütçe kanun teklifinde; alınması öngörülen vergiler yüklü olarak harcama asıllı vergiler üzerinden alınmaktadır. Bu durum da literatürde “tersine artan oranlı” diye isimlendirilen düşük gelirlilerinin vergi yükünün daha fazla olduğu bir “adaletsiz bir vergi” yapısı olduğunu göstermektedir. Bu, “vergi adaleti” değildir hele “adalet” hiç değildir.
* Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ali Fuad Başgil Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Kısım Lideri
