Türkiye’de döviz kuru artışı iktisatta ana gündem hususuna dönüşürken, döviz süreçlerine 100 dolar bazında kimlik denetimi kaidesi getirilmesine karşı idari dava açılıyor.
Merkez Bankası’nın bugünkü faiz kararı arifesinde döviz kurunda son haftalardaki artışı münasebetiyle Türk Lirası’ndaki kıymet kaybını durdurmak maksadıyla neler yapılabileceği tartışması kelam konusuydu. Bugünkü Resmi Gazete, gece yarısı açıklandığında ise “uluslararası terörizm finansmanını önleme” gerekçesiyle hayata geçirilmiş olan döviz alım satımında kimlik tespitini zarurî hale getiren düzenlemede değişiklik dikkat çekti. Bu değişiklik ile 1567 sayılı Türk Parası Değerini Müdafaa Kanunu Hakkında 32 Sayılı Karara Ait Tebliğ’in 20’nci unsurunun altıncı fıkrasında yer alan “tüm işlemlerde” ibaresi “100 ABD Doları ve/veya karşılığı Türk Lirası fiyatını aşan süreçler için” halinde değiştirildi. Böylelikle bugün itibariyle 100 dolar ve üzerindeki süreçlerde kimlik ibraz etmek mecburî hale getirildi.
VOA Türkçe’nin haberinde Türkiye iktisadı ve bankalar dışındaki döviz piyasası açısından döviz süreçlerindeki kimlik zorunluluğunun ne manaya geldiğini Yetkili Döviz Kuruluşları Yöneticileri Derneği Lideri Mustafa Ünver’e soruldu. Ünver, öncelikle Türk Lirası cinsinden kural getirilmesi yerine 100 Amerikan Doları üzerinden kural getirilmesine tepkiliydi. Bildirim değişikliğini “alelacele hazırlanmış” olarak yorumlayan Ünver, ABD Doları dışında Euro, Sterlin üzere yabancı para üniteleri alım-satım süreçlerinde kimlik denetimi konusunda ortaya soru işareti çıktığını işaret etti.
Yetkili Döviz Kurumları Yöneticileri Derneği Lideri Mustafa Ünver, kamuoyunda “döviz büfeleri” olarak isimlendirilen işletmeler olarak kimlik denetimiyle ilgili düzenlemeye karşı Danıştay’a 29 Kasım’da dava müracaatında bulunacaklarını açıkladı. Ünver’in açıklamaları şöyle:
– Bugün itibariyle kimlik denetimi koşulu sizleri nasıl etkileyecek?
“Biz bölüm olarak kimlik tespitine karşı değiliz. Mutlaka kimlik tespiti olmalı. Yetkililerden dolar olarak değil lira olarak belirlenmesini istemiştik. 100 dolar değil de bin lira, iki bin lira, beş bin lira olarak ismi konulabilirdi. Bildiride şu anda deniyor ki ‘100 doları aşan ve Türk Lirası karşılığı ölçülerde kimlik tespiti mecburidir.’ Yüz Euro, yüz sterlin, bunlar, burada belirtilmemiş. Bildirimde 100 dolar karşılığı Türk Lirası ve öteki efektifler olarak açıklama yapılsaydı daha net olurdu. Şu anda ucu açık bildirimin. Burada biz şu anda boşluktayız. Biz kimlik bildirisinde, eskisi üzere almak zorundayız zira boşluk var. Birtakım şeyler ivedilikle hazırlanmış üzere görünüyor. Onun için biz kendimizi korumak ismine dünkü süreçlerimizde olduğu üzere bugün de 100 dolar üstü değil limit olmaksızın kimlik bilgisi almaya devam ediyoruz.”
Kimlik denetimi kaidesi iktisat açısından neyin tahlili olacak?
“Bu bildirimin çıkarken maksadı neydi 12 Ekim’de. Deniyordu ki terörün finansmanı, kara paranın aklanmasını tedbire ve mali güç hareket planı doğrultusunda gri listeye girmişiz bunun önüne geçmek için çıkarıldı. Hedef buydu lakin bu yapılan süreç dar gelirli insanların karşı çıkamayacak, lakin yüksek ölçüyle süreç yapan insanların kayıt altına almayı istememesine yol açacaktır. Hali hazırda vardı süreç limiti 3 bin dolar; Merkez Bankası istiyordu, 75 bin lira MASAK (Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Mali Cürümleri Araştırma Kurulu) istiyordu. Biz bunu uyguluyorduk fakat hali hazırda bin dolar, iki bin dolar süreçlerde adam kimlik vermek istemeyecek ya da kaçak işletmelerden işlerini yürütecek, bu biçimde olacak. 12 Ekim’deki düzenlemeyle de bizler bölüm olarak terörün finansmanı, kara para aklama durumlarında istenilen etkiyi sağlayamayacağına inanıyoruz. Artık ise bildirim emelinin dışında uygulanıyor. İstenilen değil istenmeyene yanlışsız gidiyor. Biz yetkililerden bu hususta randevular talep ederek, kesimde neler yapılması gerektiğini kendilerine bildirdik. Ona karşın bu türlü bir karar çıktı. Dernekler, birliklerden görüş ve istişare alınmadan bu türlü bir bildirimin çıkarılması itibariyle şu anda birden fazla unsuru Anayasa’ya, birden fazla hususu kanunlara karşıt olarak yürürlüğe sokuldu. Biz bununla alakalı 29 Kasım’da Danıştay nezdinde 12 Ekim’deki bildirimin yürütmesini durdurmasına ait dava açacağız.”
– Son bir aydır döviz alım satışında neler yaşanıyor?
“İnsanlar haberdar değil, yüzde ellisi haberdar değil. Günlük en azından yirmi, otuz kişi neden alıyorsunuz bilgileri diyor, bunu izah etmek zorunda kalıyoruz. Bir o kadar da kimlik vermeden süreç yapmayıp giden var. Kimlik almadan giden şahıslar de farklı yerlerde, kayıt dışı yerlerde süreçler yaparak paralarını dövize ya da Türk Lirası’na çevirebiliyorlar.”
– Döviz alım satışıyla uğraşmak zorlaştı mı, üyeleriniz nelerden şikayetçi?
“Üyelerimizden gelen şikayetlerin tamamı kimlik tespitiyle alakalı iş yükünün arttığına ve insanların çok beklediğine işaret ediyor. Yani kuyrukların oluşmasına sebebiyet veriyor. Biz bu yüzden Hazine ve Maliye Bakanlığı Kambiyo Müdürlüğü’ne demiştik ki buna Türk Lirası karşılığı limit koyalım. 100 dolarlık sürecin mühleti en fazla 30-40 saniye. Dolar alıyorsunuz kimlik bilgilerini giriyorsunuz neden aldığınızı müşteriye izah etmek zorundasınız. Onun anlamasını bekliyorsunuz. Süreç mühleti uzuyor. Haliyle de kuyruklar oluşuyor. Pandemi periyodunda biz açıkçası kuyruklar oluşmasını dilek etmiyoruz.”
