İktisatçı-yazar Mustafa Sönmez, besin fiyatlarındaki artış ve yağ kuyruklarıyla ilgili “Hükümete karşı itimat duyulmuyor. Hele sıkıntı besin olunca hiç inanç duyulmuyor. O yüzden beşerler haklı olarak alabilecekleri yağ varsa kuyruğa giriyorlar, almaya çalışıyorlar. Zira bu hükümetin tezlerinin ve söylediklerinin hiçbir karşılığı olmadı” dedi. İthalat yerine ziraî üretimin desteklenmesi gerektiğini belirten Sönmez, “Aksi takdirde besin fiyatları daha da tırmanır. Şu anda yüzde 65 olan yıllık artışı her ay yüzde 10’luk artışlar olduğu takdirde olmadık boyutlara gelir ve beşerler bütçelerinin en değerli kısmını besine harcamak zorunda kalırlar” ihtarında bulundu.
İktisatçı-yazar Mustafa Sönmez, son periyotta besin fiyatlarındaki fahiş artışlar ve yağ kuyruklarını ANKA Haber Ajansı’na kıymetlendirdi. Türkiye’nin ithalata bağımlı olduğunu “Sadece geçen yıl yapılan ziraî ithalat 24 milyar dolar” diyerek açıklayan Sönmez, şunları söyledi:
“İnsanlar bütçelerinin 1/3’ünden fazlasını besine harcıyorlar”
Yıllık yüzde 65 oranında artmış besin fiyatları. Beşerler bütçelerinden üçte birinden fazlasını ortalama olarak besine harcıyorlar. Alt gelir kümelerinde yüzde 50’lere kadar besin için harcanan paralar. Bu fiyat artışlarının altında yatan en kıymetli etken bir defa kâfi üretim yok. Besin arzı dediğimiz üretim sunumu eksik. Zira son yıllarda tarım önemli ölçüde ihmal edildi, takviyeler azaltıldı. Besindeki eksikler ‘Paramız var ki ithal ediyoruz’ üzere bir cümleyle ithalatla giderilmeye çalışıldı.
“2021 yılı ziraî girdileri yüzde 45 artarken, çiftçinin eserleri yüzde 36”
Çiftçi her geçen vakit biraz daha fakirleşiyor. Kullandığı ziraî girdiler başta hayvan yemi, tohum, mazot, veteriner ilaçları olsun bütün bunların bilgilerini TÜİK takip ediyor. 2021 yılında ziraî girdiler yüzde 45 artarken çiftçinin eserlerinin fiyatları fakat yüzde 36 artabilmiş. 9 puanlık çiftçinin ziyanı var. Çiftçiler girdi ödemelerinde bir kolaylık görmezse bu fiyatlardan almak zorunda kalırsa bu girdilerle bu üretimi yapamaz. Bir müddet sonra üretimi terk eder. Bu türlü bir tablonun sonucu bugün çiftçilik yapanların ortalama yaşı 55. Genç nüfus tarım yapmıyor. Bulabilirlerse inşaat personelliği ya da öbür işler yapıyorlar. Buna bağlı tarım arzı azalıyor. Arz eksikliği beraberinde önemli bir fiyat artışı getiriyor. Bunu telafi yapmak için yapılan ithalat bir periyot yönetim ediyordu. Zira döviz kurları bu kadar yüksek değildi. Fakat kurlar yükselince yüksek kurdan yapılan ithalatta önemli olarak fiyat artışlarını getirdi. Buna bağlı olarak emtia eserlerini artışını da getirdi Türkiye hem dışarıdan kıymetli buğday, ayçiçeği eseri alan hem de Türk lirası pahasını kaybettiği için daha yüksek fiyatlarla eser satın alan bir ülke durumuna geldi. Bu da besin fiyatlarına her geçen gün bir artırımı getiriyor.
“Ürün eksikliği döviz ucuz diye ithal edildi, geçmiş ola”
Temel problem tarımı ayağa kaldırmak. Çiftçiyi toprağa döndürmek. Genç nüfusu tarıma özendirmek üretim arzını arttırmak. Ülkeler besin ihracını azaltıyorlar. Türkiye’nin kendisine kâfi olması konusunda hala potansiyeli var, fakat bunun istikrarlı bir hale getirilmesine gereksinim var. Bu hükümet bunu yapamıyor. Perakende gündelik şeylerle durumu yönetim etmeye çalışıyor. Tarım Kanunu’na nazaran ulusal gelirin her yıl yüzde 1’i oranında tarım dayanağı verilmesi gerekiyor. Dönüp baktığımızda bütçeden verilen tarım dayanakları hiçbir vakit ulusal gelirin yüzde 1’ni bulmuyor. Tarım Kanunu’nu uygulamıyor hükümet. Çiftçi, 2006 yılında çıkan bu kanunla daima alacaklı durumda. Desteklenmesi gereken bir tarım bölümü var. Bu AKP periyodunda kulak gerisi edildi. Eser eksikliği döviz ucuz diye ithal edildi. Hayvan ithal edildi, hayvansal ziraî eserler ithal edildi. Lakin ne zamanki döviz yükseldiği anda çok yanlış yapıldığı anlaşıldı lakin geçmiş ola.
“Aldıkları önlemler itimat vermiyor, panik hali yaratıyor”
Bu hükümete karşı inanç duyulmuyor. Hele problem besin olunca hiç itimat duyulmuyor. O yüzden beşerler haklı olarak alabilecekleri yağ varsa kuyruğa giriyorlar, almaya çalışıyorlar. Zira bu hükümetin tezlerinin ve söylediklerinin hiçbir karşılığı olmadı. Enflasyon bu oranlara güya ulaşmayacaktı. Hükümetin koyduğu amaçlar vardı, bilakis her ay enflasyon yükseldi. KDV yüzde 1’e indirilince besinin ucuzlayacağı tez edildi. Tam bilakis besin fiyatları her geçen gün artıyor. Aldıkları önlemler inanç vermiyor bu güvensizlik haliyle bir panik hali yaratıyor. Hükümette o panikle gerçekle ilgisi olmayan şeyler söylüyorlar. Yani stoklar kâfi olmadığı halde stok vardır üzere denemeler yapıyorlar. Üreticinin tüketicinin girişimcisinin itimat eksikliği var. Bunu her ay itimat endeksi araştırmalarında TÜİK kendisi yayınlıyor.
“Çiftçiye eserin para etmesi konusunda itimat vermek gerekiyor”
Mazot fiyatları yıllık yüzde 131 artı. Bütün dünyada gübre fiyatlarında dehşet artış var, yıllık yüzde 152’yi buldu. Tarım yapmama eğilimi çok daha güçlenebilir, önlemini almak lazım. Bunun önüne geçmesi için mazotu gübreyi sübvanse etmesi, bütçeden tarıma verilen desteklemelerin artması gerekir ki çiftçi motive olsun, üretime devam etsin. Aksi takdirde besin fiyatları daha da tırmanır. Şu anda yüzde 65 olan yıllık artışı, her ay yüzde 10’luk artışlar olduğu takdirde olmadık boyutlara gelir ve beşerler bütçelerinin en değerli kısmını besine harcamak zorunda kalırlar, baş edemezler hiçbir halde. Çiftçiye eserin para etmesi konusunda inanç vermek gerekiyor. Bugün olduğundan daha önemli bir sorun haline gelebilir.” (ANKA)