Elektrik Mühendisleri Odası, doğalgaz çevrim santrallerinin pek birçoklarının devre dışı olduğuna dikkat çekerken “Kesintilerin nedeni, üretimin yüzde 80’ini elinde tutan özel şirketlerin artırım pazarlığı mı?” sorusu doğdu.
Türkiye genelinde yaşanan elektrik kesintileri pek çok ili etkiledi. Marmara ve Ege Bölgesi’nde neredeyse bütün kentleri etkileyen kesintiler başka pek çok kentte de yaşandı.
Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı, kesintilerin nedenini, hava sıcaklıkları münasebetiyle güç tüketiminin artmasına bağladı.
Pekala hava sıcaklıklarının artması kesintilere münasebet olabilir mi?
“Hava sıcaklıkları sürpriz değil”
Elektrik Mühendisleri Odası’na nazaran bu periyotta mevsim normallerinin üzerinde bir sıcak olması sürpriz değil.
DW Türkçe’ye konuşan Elektrik Mühendisleri Odası İdare Heyeti Üyesi Mehmet Özdağ, “20 Temmuz-5 Ağustos tarih aralığında Türkiye’nin elektrik tüketiminin pik noktaya çıkıyor olması beklenmeyen bir durum değil. Çok bir tabiat olayından kaynaklanan bir şey de yok. Kuraklık nedeniyle tüm Türkiye’yi etkileyecek bir kesinti olmaması lazım” diyor.
Lakin Özdağ’a nazaran 5 bin megavat açığın neden kaynaklandığı konusunda soru işaretleri var.
“Kurulu güç yeterli”
Türkiye’nin konseyi güç kapasitesinin mevcut talepten çok daha fazla olduğuna dikkat çeken Özdağ, “Ülkenin elektrik gücü şurası gücü 98 bin 162 megavat. En az 70 bin megavatın şu anda emre amade kullanılabiliyor olması lazım. Azamî tüketim pahası ise bizim aldığımız bilgilere nazaran 50 bin megavat dolayında. Yani nereden baksanız 20 bin megavattan fazla hazır, el altında kullanılabilir sıcak bir yedek var” bilgisini paylaşıyor.
Yetkililere “Nasıl oluyor da siz 20 bin megavat daha yüksek bir yedek olduğu halde bunu yönetemiyorsunuz” sorunu yönelten Özdağ, burada bir idare zafiyeti olduğunu düşünüyor.
Türkiye’de aylardır kuraklık yaşanıyor. Kuraklığın tesiriyle hidroelektrik santrallerinin üretim kapasitesi de düştü. Bu nedenle doğalgaz santralleri devreye alındı. Lakin bu santrallerin maliyeti de son periyotlarda doğalgaza yapılan artırımlarla rekor oranda arttı.
Santraller neden devre dışı?
Mehmet Özdağ, bir kamu kuruluşu olan Elektrik Piyasaları AŞ’nin (EPİAŞ) şeffaflık platformunda, Türkiye’deki doğalgaz çevrim santrallerinin pek birçoklarının devre dışı kaldığının görüldüğüne dikkat çekiyor. Özdağ, şöyle devam ediyor:” Bu da aklımıza şunu getiriyor. Özel dağıtım şirketleri piyasada oluşan fiyatı sanki beğenmiyorlar mı? Bunun münasebetinin açıklanması gerekiyor.”
Türkiye’nin hidroelektrik kapasite hariç şurası gücünün 66 bin megavat olduğunu aktaran Özdağ, “Yani barajlardaki su düzeylerinin düşüklüğü bu kesintilerin sebebi olamaz. Münasebetiyle şu anda yaşanan kuraklığı şirketlerin fırsata çevirmeye çaba ettiklerini düşünüyoruz. Yani elektrik üretim fiyatını, kendilerine verilen fiyatı beğenmiyorlar ve elektrik üretmiyorlar çıkarımını yapıyoruz biz buradan. Elektriği piyasalaştıran, elektriği piyasada alınan, satılan bir meta haline getiren maalesef bu siyasi iktidar. Bunun sonuçlarını yaşıyoruz şu anda” sözlerini kullanıyor.
Üretimin yüzde 80’i özelde
Türkiye’de elektrik üretimi büyük oranda özelleştirildi. Üretimin yüzde 80’i özel şirketler tarafından gerçekleştiriliyor.
DW Türkçe’ye konuşan CHP Güç ve Alt Yapı Projelerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Ahmet Akın, kesintinin meydana geldiği sabah saatlerinin tüketimin gün içinde en düşük olduğu vakit dilimi olduğuna dikkat çekiyor.
Öte yandan kesintiler, Türkiye’de üretilen elektriğin tüketiciye dağıtımını sağlayan ve dağıtım şebekesine transferden sorumlu olan esas kurum olan Türkiye Elektrik İletim AŞ’nin (TEİAŞ) özelleştirme kapsamına alındığı periyoda denk geldi.
TEİAŞ âlâ yönetilmiyor mu?
Ahmet Akın, TEİAŞ’ın Türkiye’nin güç güvenliğini sağlamakla yükümlü stratejik bir kurum olduğunu vurgulayarak “Henüz kamudayken bunlar yaşanıyorsa yarın özelleştirilmesi ile çok daha büyük badirelerle karşı karşıya kalabiliriz” yorumunu yapıyor.
Elektrik Mühendisleri Odası’na nazaran de bu periyotta yaşanan idare zafiyeti bu açıdan da manidar.
“Maalesef kamuya karşı, halka karşı çok dürüst olmayan, şeffaf bilgilendirme yapmayan bir idare anlayışı ile karşı karşıyayız” diyen Mehmet Özdağ, şöyle devam ediyor: TEİAŞ âlâ yönetilmiyor, düzgün yönetilseydi kesinti olmazdı. O yüzden biz bunu özelleştirelim. Bu türlü bir altyapı da olabilir mesela.”
Özdağ, elektrik kesintilerinin akabinde iktidar tarafından “Enerji yatırımlarımız yetersiz. Bir an evvel nükleer santral devreye sokalım. Bak o vakit elektrik kesiliyor mu? Ya da elektriğe artırım yapmazsak doğalgaz çevrim santralları ya da kömür santralları ziyan ediyor, bu nedenle biz artırım yapmak zorundayız” üzere mazeretlerin de sunulabileceğini savunuyor.
Ekim’de yüzde 15 artırım bekleniyor
Öte yandan Özdağ, elektrik kesintileri nedeniyle olmasa da artan maliyetlerden ötürü elektriğe artırımın kaçınılmaz olduğunu söylüyor. Türkiye’de üretilen elektriğin yüzde 70’inden fazlasının dövize endeksli olduğuna dikkat çeken Özdağ’a nazaran 1 Temmuz’da olduğu üzere elektrik iletim maliyetlerinin artması ve TL ile döviz ortasındaki makasın kapanmaması nedeniyle elektrik fiyatlarına artırım kapıda.
1 Ekim’de belirlenecek yeni tarifede yüzde 15’lik bir artırımın olabileceğini söz eden Özdağ, bu tarihten evvel de artırım yapılabileceğini düşünüyor.
Pelin Ünker/ İstanbul
© Deutsche Welle Türkçe
