Dolar kuru üzerinden elektrik alım garantisi verilen santrallere son 4.5 yılda 148 milyar TL ödendi. Halbuki TL üzerinden kontrat yapılsa ve piyasa ortalama maliyeti temel alınsaydı bu sayı 76 milyar TL olacaktı.
Sözcü’den Taylan Büyükşahin’in haberine nazaran Son 4.5 yılda Yenilenebilir Güç Kaynakları Destekleme Sistemi (YEKDEM) kapsamında yapılan garanti ödemelerin toplamı 148 milyar TL’ye ulaştı. Dolar kuru üzerinden ve bu santrallere özel yapılan hesaplama metodu ile ortaya çıkarılan “YEKDEM Ünite Bedeli”, “Aktif Güç Bedeli” kalemi içinde elektrik tüketicilerinin faturalarına kilovatsaat başına ekleniyor. 2017’de başlayan bu teşvik sisteminden birden fazla tüketicinin haberi olmuyor.
Öte yandan kelam konusu garanti ödemeler kamu özel işbirliği ile yapılan köprü, otoyol, tünel ve kent hastanelerinden daha fazla.
Elektrikte yeni artırımlar kaçınılmaz
Yapılan hesaplamalara nazaran, bu ödemeler piyasa maliyet ortalaması ile TL üzerinden hesaplansaydı, ödenen bedel yarı yarıya azalarak 76 milyar TL olacaktı. Böylelikle toplam ödenen ölçüden 72 milyar TL tasarruf edilmiş olacaktı.
Süratli kur artışları nedeniyle elektrik maliyetleri daha da artan sanayicilerin talepleri doğrultusunda YEKDEM’de yeni santrallere ödemeler 1Temmuz’dan itibaren TL’ye çevrildi.
Lakin daha evvel devreye giren santrallere ödemeler dolar kuru üzerinden devam ediyor. TL’ye geçilmesi YEKDEM Ünite Bedeli’nde kısmi gerilemeye neden olsa da, yüksek döviz kurları ile ithal edilen doğalgaz ve kömürün maliyetleri artırması yüzünden elektrikte artırımın kaçınılmaz olduğu söz ediliyor.
“Sektör büyük oranda dışa bağımlı”
2021’in Temmuz-Ağustos periyodunda elektriğin yüzde 35’inin doğalgazdan, yüzde 15’inin ise ithal kömürden üretildiğini söyleyen güç uzmanı ve elektrik piyasasını tahlil eden encazip.com’un kurucusu Çağada Kırım, yerli ve ulusal olarak gözüken HES’lerden kimilerinin dahi ödemelerinin dolarla olduğunu tabir ederek, bölümün büyük oranda dışa bağımlı olduğunu kaydetti. Mesken elektrik fiyatlarının piyasa maliyetinden yüzde 22, ticarethane-sanayiden de yüzde 33 aşağıda olduğunu anlatan Kırım, bu farkın kapatılacağını lisana getirdi.
Elektrik üretiminin yüzde 80’nini özel şirketler gerçekleştiriyor
Özelleştirmeler sonrası elektrikte üretimden dağıtıma ve faturalandırmaya (perakende satış) kadar güç dalı dövize bağımlı hale geldi. Şu anda elektrik üretiminin yüzde 80’ine yakınını özel şirketler gerçekleştiriyor.
Dağıtım ve perakende satışın ise yüzde 100’ü özel dala devredilmiş durumda. Elektrik portföyünün yabancı paralar üzerine kurgulandığı için bu artırımların ortaya çıktığını söyleyen Çağada Kırım, en azından bu türlü bir devirde EÜAŞ’ın ürettiği elektriği dağıtım şirketleri yerine direkt vatandaşa yahut sanayiciye verebileceğini belirtti.
