Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen hafta TRT’de katıldığı programda artık Türkiye’ye sıcak para girişini istemediklerini belirtti.
AKP iktidarının birinci yıllarında iktisadın sıcak para ile ivme kazanması göz önünde bulundurulursa bu telaffuz, iktisat siyasetlerinde büyük bir değişime işaret ediyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Finansal Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ege Yazgan, bunun iktisat siyasetinde önemli bir dönüşüm olduğunu söylüyor.
“AKP, iktisat siyasetlerinde dış finansmana gereksinim duyan ve iç piyasa ile büyüyen bir ekonomik model sergiliyordu” diyen Yazgan, artık sunulan modelin ise sert bir değişim olduğunu vurguluyor:
“Tamamen zıt bir istikamete gerçek ani bir frenle geriye dönüş yapıyoruz.”
Erdoğan’ın kıymetini kaybetmiş Türk Lirası ile ihracata ehemmiyet vereceklerine dair açıklaması, yeni bir ekonomik modelin duyurusuydu.
Kadir Has Üniversitesi İktisat Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan’a nazaran ise yeni bir modelden bahsetmek mümkün değil.
Yeldan, açıklanan son modelin ‘bir teslimiyet ve siyasetsizliğe işaret ettiğini’ vurguluyor.
AKP’nin 2003’ten beri milletlerarası piyasaların ‘kendisine dikte ettiği misyonları yaptığını’ söyleyen Yeldan, bu sefer de döviz kurundaki çok değerlenmenin ‘sanki ekonomik bir hedefmiş’ üzere yansıtıldığını aktarıyor.
Erdoğan: “Sıcak para çekme siyasetini elimizin zıddıyla itiyoruz”
Erdoğan geçen hafta TRT ekranlarında sıcak para ile ilgili olarak şu kelamları lisana getirdi:
“Kısa vadeli olarak ülkeye giren global fonlar var; yani sıcak para diyoruz. Bu sıcak para döviz kurunu süreksiz olarak düşürebilir. Lakin bizim için ülkü değildir. Bir mühlet sonra kur yükselir.”
Erdoğan, bu süreç sonunda bir ülkenin kaynaklarının global sermayeye aktarıldığını, iktisadın dışa bağımlı hale geldiğini anlattı.
Bunun önüne geçerek kur-faiz-enflasyon sarmalından çıkılacağını vurgulayan Erdoğan, “Biz yeni iktisat modeli ile artık yüksek faiz verecek sıcak para çekme siyasetini elimizin karşıtıyla itiyoruz” dedi.
“Zaman alacak bir değişim”
AKP, 2001 ekonomik krizinin akabinde 2002 yılında iktidara geldiğinde Türkiye’ye büyük bir yabancı sermaye akımı başlamıştı.
Lakin Türkiye’ye akan dış sermaye ile katma bedelli bir üretimin yaratılması yerine kredi ve borçlanmaya dayanan, inşaat ve gayrimenkul bölümünü büyüten bir iktisat modeli benimsendi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ege Yazgan, Türkiye’nin dış kaynağa bağımlılığının çok daha evvelden azaltılması gerektiğini söylüyor.
Fakat bu geçişin bu kadar sert ve ani olmasının sorun yarattığını söyleyen Yazgan, “İhracat kapasitenizin artması lazım, yatırım yapmanız lazım, bütün bunlar vakit alacak şeyler” diyor.
Yazgan, AKP’nin iktisat siyasetindeki sıcak paraya bakışındaki değişimi, “AKP iktidarının 2001 ekonomik krizini takip eden birinci evresinde dış sermaye kıymetliydi. 2008 sonrasında da farklı bir biçimde dünyada para bolluğu olduğu için Türkiye iktisadı dış finansman akımları aldı” kelamlarıyla özetliyor.
“Bu sert dönüşüm can yakıcı sonuçlar doğuruyor”
Lakin bugün dış sermayeden vazgeçiş sert bir biçimde yapıldığı için Yazgan’a nazaran bu süreç ‘can acıtıcı’ sonuçlar yaratıyor:
“Yıllardır iç piyasaya çalışan beşerler, dış piyasaya yönelik dallarda çalışan insanlardan daha fazla. Bu bir yerden bir yere önemli bir gelir transferi demek.
“Bu gelir transferi, enflasyon ve kur süratle üste gittiği için toplumun en dar gelirli kısımlarını vuruyor.”
Bu da olağandışı servet akımlarının, gelir dağılımı dengesizliklerinin ortaya çıktığı bir durum yaratıyor.
TL değersizleştirildiği ve bollaştırıldığı için piyasada istikrar kalmıyor, kimse önünü göremiyor, bu türlü bir durumda üretim artışını sağlamak da mümkün olmuyor.
Bu sebeple Yazgan’a nazaran bu durumdan en karlı çıkacak ihracatçı bile yatırım yapmakta zorlanıyor.
“Döviz kuru rekabetçiliği üzerinden ihracat amacı, fakirleştiren bir büyüme”
Kadir Has Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erinç Yeldan, Türkiye’nin yıllardır ucuz bir iş gücü ve ucuz bir ithalat deposu olma misyonunu üstlendiğini söylüyor.
Yeldan, “AKP, 2000’li yıllarda global manada ABD ile Çin ortasındaki ticaret dengesizliğinin yol açtığı dolar bolluğunun sıcak paraya dönüşmesi üzerinden olumlu bir konjonktür yakaladı” diyor.
O periyotta cari süreçler açığı rekor düzeylere yükselen Türkiye, yüksek faiz ile sıcak parayı çekiyordu.
Yeldan’a nazaran ucuz kredi ve borçlanmaya dayanan ekonomik modelin sonucunda imar ve gayrimenkul rantları üzerinden yaratılan bir büyüme meydana geldi.
Bunun maliyeti ise yüksek enflasyon ve döviz kuru oldu.
Yeldan, “Madem ki sonuç bu türlü, AKP bu güya iktisat siyasetiymiş, döviz kurundaki aşınma güya bir amaçmış üzere kabul etmek zorunda kaldı” yorumunda bulunuyor.
Yeldan’a nazaran Çin yöntemi ihracata dayalı bir büyümenin gerçekleştirilmesi için eğitime, teknolojiye ve endüstriye yatırım yapılması gerek.
Lakin Türkiye’de bunun aksisi bir durum var.
Türkiye’de bedelleri düşürülerek malların ihraç edildiğini vurgulayan Yeldan, “Döviz kuru rekabetçiliği üzerinden ihracat maksadı, özü prestijiyle fakirleştiren bir büyüme” diyor.
1994 ve 2001 yıllarındaki üzere bugün de döviz krizi yüzünden ortaya çıkmış bir ekonomik buhran olduğunu söyleyen Yeldan’a nazaran çıkış yolu ise lakin iktisat idaresinin eşitlikçi, halkın gelirlerini tahrip etmeden bir toparlama kurgulamasıyla olabilir.
- Türkiye’deki ekonomik krizler: 1994, 2001 ve 2007’de neler yaşandı?
- Türk Lirası, 2001 krizi sonrası en makus gününü yaşadı: ‘Kurun gidebileceği düzeyin sonu yok’
