Son devirde artan hayat pahalılığı gençlerin muhtaçlıklarını karşılamasında ve toplumsallaşmasında de zorluklara neden oluyor. Berbatlaşan iktisatta kendini sıkışmış hisseden gençler, gelecek telaşı içinde.
Türk Lirası’ndaki (TL) paha kayıpları, süratle artan enflasyon ve peş peşe gelen artırımlar. Bunların hepsi alım gücü daima zayıflayan vatandaşları epey rahatsız ediyor. İktisattaki dalgalanmalar halkın her bölümünü yakından ilgilendiriyor. Lakin burada gençlere başka bir parantez açmak gerekiyor. Çünkü öğrenci, yeni mezun ya da işsiz. Hangi tanımlamaya girerse girsin gençler iktisattaki son durum hakkında olumlu bir tablo çizemiyor.
“Ekonomiye dair bir umudum yok. Düzgün bir gelecek de görmüyorum. Olduğum yerde sayıyorum. Keşke babam üzere devlet memuru olabilseydim de aldığım, verdiğim belirli olsaydı. En azından bir beklentim olmazdı. Varlık içinde yokluk çekiyoruz.”
İstanbul’dan 27 yaşındaki fotoğraf asistanı Enes Yurtbay, yaşadığı düşünceyi bu türlü lisana getiriyor. Alım gücünün daima düştüğünü ve geleceğe dair plan yapamadığını belirten Yurtbay, “Üzerimdeki mont dört yıllık. Bir mont olmuş bin lira. Bin liraya mont alınır mı? Bin lira bir monta verdikten sonra onu hiç giyme, geç yanında çay kahve iç” diyor.
Mutsuzluk süreci başlıyor
Türkiye’de temel hak ve özgürlüklerin kullanımına ait sıkıntılar yaşandığına değinen ekonomist Murat Kubilay’a nazaran bu duruma bir de ekonomik buhran eklenince iş teminatı çoğunlukla düşük olan genç kitlede büyük bir memnuniyetsizlik birikiyor.
Gençlerin iş bulmakta çok zorlandığını anlatan Kubilay, “Dar tarifte her 5 üniversiteli gençten biri işsiz. Daha geniş tanıma baktığımız vakit da kabaca her üç üniversite mezunu gençten birinin işsiz olduğunu görüyoruz. Bunun daha ötesi var. Çok sayıda genç kendi alanında çalışmıyor. Daha çok süreksiz işlerde ve garantisiz halde çalışıyor. Sigortasız çalıştığınız vakit minimum fiyatın altında çalıştırılmak da mümkün hale geliyor. Haliyle kolay iş bulamıyorsunuz. Bulsanız kâfi fiyat alamıyorsunuz. Yarına umutla bakamıyorsunuz. Daima bir tasa halindesiniz ve haliyle bir mutsuzluk süreci içinde kalıyorsunuz” değerlendirmesini yapıyor.
Gençlerde oluşan bu makûs deneyimlerin satın alma gücünün düşmesi ve bu durumun düzelmeyeceği niyetiyle birleşince farklı bir boyut kazandığını aktaran Kubilay’a nazaran gençler bu noktada gelecek ve meslek planlamalarını Türkiye’de yapmaktan vazgeçiyor.
Gitmek için fırsat arıyorum
Yeni mezun 26 yaşındaki Mehmet Aksoy da gelecek planlarını bu doğrultuda yapanlardan biri. Ekonomik olarak yaşadığı darboğaz nedeni ile makûs günler geçirdiğini belirten Aksoy, yurt dışına gitmek istiyor. Bunun için fırsat aradığını anlatan Aksoy, “Geldiğim noktada Avrupa’da çöpçü olmayı, sokakta yatmayı bile düşünüyorum” diyor.
Aksoy, TL’deki paha kaybına da şöyle dikkat çekiyor:
“Kendi para ünitemizi yalnızca izliyoruz. Yorum bile yapamıyoruz. Mesken ve otomobil sahibi olmak artık bizim için hayal bile olamaz lakin bilgisayar ve telefon üzere eserleri almak da çok güç oldu. Bu manada zorlanıyoruz. Toplumsal aktivitelere katılamıyorum. Benimle tıpkı yaşta gençler Avrupa’da çok hoş bir hayata sahip. Biz o manada çok şanssızız. Bizim gözümüz daima dolarda. Artık bir beklentim de kalmadı.”
Tasalar lise yıllarında başlıyor
Genç işsizlerin sayısının yıldan yıla arttığını ve alt yaş kümelerinin da bunu çok düzgün gözlemlediğini belirten ekonomist Murat Kubilay, gençlerin şimdi lise çağlarında geleceğe dair dertler duymaya başladığını söylüyor.
Gençlerin internetle tüm dünyada olup bitene de hakim olduğunu tabir eden Kubilay, “Haliyle gençlerin büyük kısmı iktisatta yaşananların Türkiye’ye mahsus olduğunu görüyor. Ve öteki ülkelerdeki fırsatların çok daha farklı olduğunu biliyorlar. 1961 sonrasında Almanya’ya gidenler tahminen bu durumu bilmiyorlardı, yönlendirme ile tercih etmişlerdi, lakin artık çok sayıda genç tüm dünyada ne olduğunu biliyor ve bu tarafta bir istek gösteriyor. Yani erken yaşta gelen ümitsizlik bir formda yurtdışına çıkmak için arayış içine itiyor. Bu hem düşük vasıflılar da hem de yüksek vasıflılarda birebir biçimde gerçekleşiyor. Yalnızca emekçi göçü ile sonlandırmak yetmez burada ağır bir beyin göçünü de görüyoruz” biçiminde konuşuyor.
Bir test kitabı 60-70 lira
İktisatta yaşanan gelişmeleri yakından takip ettiğini söyleyen İstanbul Kasımpaşa’dan lise öğrencisi 17 yaşındaki Azra Yazıcı da kendi gündemlerinin değerli bir kısmını TL’deki hareketlerin oluşturduğunu lisana getiriyor. Yazıcı, “Dolar geçtiğimiz günlerde dört saatte bir lira yükseldi. Alım gücüm çok süratli düşmüş oldu. Zati öğrenciyim ve belli bir harçlık alıyorum. Çalışmıyorum, okuluma devam ediyorum. Bu ortamda da gençler yurt dışına çıkabilmek için okuyor” diyor.
Kıyafet almanın bile kendisi için çok güç hale geldiğini belirten Azra Yazıcı, “Bir modül sweatshirt 300 lira oldu. Bu benim için çok fazla. Teknolojik aletler esasen çok öteki bir durumda. Evvelden 50 lira ile rahat biçimde dışarı çıkarken artık bu pek mümkün değil. Şu an yanımda 50 lira olunca kendimi hiç inançta hissedemiyorum. Hiçbir yere param yetecekmiş üzere gelmiyor” diyor.
Tekrar lise öğrencisi 16 yaşındaki Sude Avcı da yaşadığı ekonomik badireleri şöyle anlatıyor:
“Bizim kendi gelirimiz yok ancak bu durum ailemizi de etkiliyor. Kantinde bir çikolata 4 lira oldu. 60-70 liradan ucuza test kitabı yok. Bunlar bizi çok zorluyor.”
Türkiye’ye has olduğunu görüyorlar
Murat Kubilay’ın vurguladığı öbür bir nokta ise gençlerin toplumsal aktivitelere iştiraki oluyor. Kubilay, “Yenilenemeyen ayakkabılar, paltolar ve kıyafetler vakitle onlar için bir statü kaybına neden oluyor. Ve kişinin kendi ruhsal problemlerine yeni bir adedinin daha eklenmesi ile sonuçlanıyor” diyor.
Gerek toplumsal medya gerekse yabancı dizi ve programlar aracılığı ile gençlerin diğer ülkelerdeki ömür şartlarının farkında olduğunun altına çizen Kubilay, gençlerin kendilerini ne kadar geliştirirlerse geliştirsinler güzel bir mesleğe sahip olamayacağı niyetine yöneldiğine dikkat çekiyor.
Ekonomist Murat Kubilay kelamlarını “Bu hem kendilerine yönelik ümitsizliği arttırıyor hem de tek deva olarak yurt dışına çıkış isteğini güçlendiriyor. Burada kaldıklarında sıkışıp kalacaklarını düşünüyorlar” formunda sürdürüyor.
Emre Eser
© Deutsche Welle Türkçe
