Yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgınının ekonomiler üzerindeki olumsuz tesirlerinin azalmaya başlaması ve buna bağlı olarak kış aylarında yaşanacak güç tedarik külfeti telaşları, piyasalarda güç fiyatlarının süratle yükselmesine yol açıyor.
Covid-19 salgınına yönelik kısıtların dünya çapında gevşetilmeye başlaması, çok sıcak ve soğuk hava nedeniyle elektrik ve doğal gaz tüketiminin artması evvel Asya, sonra Avrupa piyasalarında fiyatlardaki üst istikametli ivmelenmeyi hızlandırdı.
Asya’da sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gösterge fiyatı Japan/Korea Marker (JKM), salgın nedeniyle talebin düştüğü ve arz fazlalığının oluştuğu geçen yılın birinci yarısında milyon BTU (İngiliz ısı birimi) başına 1,8 dolara kadar gerilemişti. Yıl sonuna hakikat ise havanın beklenenden daha soğuk olması ve elektrik üretiminde öbür kaynakların yetersiz kalması nedeniyle doğal gazda talep süratle arttı. Bu devirde spot LNG kargolarının sevkiyatının gecikmesi ve arzın yetersiz kalmasının da tesiriyle JKM, milyon BTU başına 32,5 dolara yükselerek rekor kırdı.
Bu yıl içinde milyon BTU başına 5 dolara kadar gerileyen JKM, tüm dünyada doğal gaz talebinde görülen artış ve tedarik kısıtları nedeniyle kasım vadeli kontratlarda milyon BTU başına 30 dolara kadar yükseldi.
Avrupa’da gaz fiyatları rekor kırmaya devam ediyor
Avrupa’da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF’de süreç gören vadeli doğal gaz kontratlarında, fiyatlar salgın nedeniyle talebin düştüğü geçen yıl megavatsaat başına 3,75 Euroya kadar gerilemişti.
Geçen yıl eylülde TTF’de megavatsaat başına 12 Euro olan doğal gaz fiyatı, bu yıl 27 Eylül’de 85 Euroya yükselerek tüm vakitlerin rekorunu kırdı. Böylelikle, Avrupa’da aylık vadeli kontratlarda doğal gaz fiyatı son bir yılda yüzde 600’ün üzerinde arttı.
Bu yükselişte, talepteki artışa karşın Rusya’dan geçen yıllara nazaran daha az gaz gelmesi ve kıtanın yer altı depolama tesislerindeki doluluk oranlarının son 10 yıl ortalamasının altında kalması tesirli oldu.
Ayrıyeten, elektrik üretiminin yüzde 20’sinin doğal gazdan karşılandığı Avrupa’da, kuraklık nedeniyle hidroelektrik santrallerinde üretimin düşmesi ve rüzgar gücünden elektrik üretiminin de azalması üretimde gazın hissesini yükseltti.
Öte yandan ABD’de Henry Hub’daki ekim vadeli kontratlarda doğal gaz fiyatı milyon BTU başına 6 doları aşarak son 7 yılın en yüksek düzeyine ulaştı. Böylelikle Henry Hub’da gaz fiyatlarında son bir yıldaki artış yüzde 150’yi aşmış oldu.
Avrupa’da elektrik fiyatlarının en fazla arttığı ülke İngiltere
Güç kesiminde arz-talep dengesizliği nedeniyle Avrupa’da elektrik fiyatlarının en fazla arttığı ülke İngiltere oldu.
Avrupa merkezli Nord Pool güç borsası datalarına nazaran, İngiltere’de bu ay elektrik fiyatları geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 340 artarak megavatsaat başına 221 Euroya (191 İngiliz sterlini) kadar yükseldi.
Ülkede elektrik fiyatlarındaki artış son bir ayda ise yüzde 80’i aştı. İngiltere’de yüksek fiyatlar nedeniyle maliyetlerini karşılamayan birçok firma faaliyetini durdurmak zorunda kaldı.
Almanya’da ise geçen yıl eylülde megavatsaat başı ortalama 43 Euro düzeyinde olan elektrik fiyatı, bu ay yüzde 200 artışla 129 Euroya çıktı. Bu devirde fiyatlar İspanya’da yüzde 266, İtalya’da yüzde 220, Fransa’da ise yüzde 185 arttı.
Kömüre talep arttı
Piyasalardaki yüksek karbon fiyatlarına karşın artan güç talebini karşılamak emeliyle Avrupa’da kömüre talep artış gösterdi.
API2 Rotterdam Kömürü Vadeli Süreçler Piyasası’nda ton başı kömür fiyatı son bir yılda yüzde 265 artışla 200 dolara çıktı.
Dünyanın en büyük kömür tüketicisi olan Çin’de ise bilhassa güç ağır bölümlerde artan talep karşısında kömür fiyatları süratle yükseldi. Kömür fiyatlarının yükselmesi ve tedarik zahmeti nedeniyle ülkede elektrik kesintileri uygulandı.
Bu ay ülkenin kuzeydoğusundaki kimi eyaletlerde yaşanan uzun vadeli elektrik kesintileri nedeniyle 100 milyona yakın kişinin hayatı olumsuz etkilenirken, Apple ve Tesla’ya üretim yapan fabrikaların da ortalarında bulunduğu çok sayıda tesiste üretim durma noktasına geldi.
Öte yandan global piyasalarda artan güç fiyatlarının Türkiye’ye de yansımalarının olacağı öngörülüyor. Global piyasada dolar ve Euro üzerinden fiyatlanan petrol, gaz, LNG ve kömür ithalatının iktisat üzerinde yük oluşturacağı iddia ediliyor.
Türkiye’de Güç Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) bünyesindeki spot piyasada 1000 metreküp gazın referans fiyatı bu ay içinde rekor kırarak 2 bin 320 lira 3 kuruşa yükselmişti.
