Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş halinin güç ve turizm kesimleri üzerinden Türkiye’nin cari açığını yükseltme riski giderek artarken; gelişmeler ihracatı da olumsuz etkilemeye başladı.
İki ülkenin Türkiye’den hazır giysi, dokumacılık ve deri eserlerine yönelik siparişlerinde 200 milyon dolarlık iptal gelirken; bölüm temsilcileri belirsizliğin sürmesi halinde kaybın 1 milyar doları aşabileceğini belirtti.
İptaller ortasında yüzbinlerce çift ayakkabı ile binlerce deri ceket başı çekerken, Laleli ve Osmanbey’deki bavul ticaretinin de durma noktasına geldiği tabir edildi.
Belirsizlik nedeniyle bölgedeki başka ülkelerle ticaret de olumsuz etkilenmeye başlarken; Polonya’daki birtakım alıcılardan sevkiyatı durdurma talebi geldiği, Belarus, Moldova, Romanya üzere ülkelerin alımlarında da yavaşlama gözlendiği belirtildi.
İktisat üzerindeki baskıyı artırabilir
Öte yandan rubledeki devalüasyonla birlikte Rus alıcılar ortasında ödeme meşakkatinin da başgösterdiğine dikkat çeken bölüm temsilcileri, Rus alıcıların eski kur üzerinden ödeme yapmayı teklif ettiğini, aksi halde ödeme yapamayacakları istikametinde bildirimler gelmeye başladığını belirttiler.
Reuters’ta yayınlanan tahlile nazaran, Ukrayna’daki gelişmeler Türkiye’nin güç maliyetlerinde artış, turizm gelirlerinde ise düşüş istikametli tesir yaratarak cari açığı artırma riski taşıyor.
İhracat gelirlerinde mümkün bir düşüş ise iktisat üzerindeki bu baskıyı daha da artırabilir.
“Fuarlarda çok düzgün siparişler alınmıştı”
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) bilgilerine nazaran, hazır giysi ve konfeksiyon, dokuma ve deri mamulleri kalemlerinde Türkiye’nin Rusya’ya toplam ihracatı 2021’de 718 milyon dolar; Ukrayna’ya ise 308 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Fakat dal temsilcilerinin verdiği bilgiye nazaran, gümrüklerden yapılan resmi ihracatın dışında Laleli ve Osmanbey üzere merkezlerden yolcu beraberinde yapılan bavul ticaretinin bunun en az birkaç kat üzerinde olduğu kestirim ediliyor.
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclis Lideri Onur Fayat, “Şubat ayında Kiev ve Moskova’daki fuarlarda çok yeterli siparişler alınmıştı. Mutabakatlar yapılmış, kaporalar alınmıştı. Gelişmelerle birlikte iptaller geldi. Ukrayna’dan siparişler bıçak üzere kesildi. Rubledeki devalüasyonla Rusya’dan da iptaller başladı” dedi ve ekledi:
“Şu an iptaller 200 milyon dolar civarında hesaplanıyor. Durum devam ederse tesiri milyar doları geçebilir.”
“Laleli’de üretim durdu”
Fayat, resmi ihracatın dışında Laleli ve Osmanbey üzere merkezlerden yapılan ve resmi ihracat sayılarının 3-4 kat üzerinde olduğu varsayım edilen bavul ticaretinin de yara aldığını belirtti.
Laleli Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (LASİAD) Lideri Gıyasettin Eyyüpkoca’nın verdiği bilgiye nazaran, bavul ticaretinin merkezi Laleli’den yapılan ticaretin yıllık 2.5-3 miyar dolar civarında olduğu varsayım edilirken; iş hacminin yarısını Rusya ve Ukrayna oluşturuyor.
Eyyüpkoca, “Laleli’de üretim durdu. O bölge ile ticareti olan herkes şu anda şalter indirdi ve bekliyor… Dönem başında siparişleri almıştık, üretime başlamıştık. Yolda olan mallar vardı. Bu malların akıbetinin de ne olduğunu bilmiyoruz. Zira bir anda savaş başladı, herkes olduğu yerde kaldı, kimi kontağını kapattı, kimi sığınağa gitti” dedi.
Laleli’deki ticaretin birçoklarının kontrat ya da akreditife dayalı olmadığını, karşılıklı inanca dayalı açık hesaplar üzerinden yürütüldüğünü söyleyen Eyyüpkoca, “Ben de Ukrayna ile 30 yıldan fazla müddettir iş yapıyorum. Orada 30 yıldır tanıdığım insan, açık hesabım var. Şu anda ona diyebilir miyim benim paramı ver. Adam ömür çabası veriyor, başına ne geleceğini bile bilmiyor. Hepimiz bekliyoruz” diye konuştu.
Yüzbinlerce çift ayakkabı, deri ceket siparişi iptal
İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) Lideri Mustafa Şenocak da, sipariş iptalleri ortasında halihazırda üretilmiş lakin ödemesi şimdi yapılmamış eserler de olduğunu belirterek, “İptal edilen yüzbinlerce çift ayakkabı, binlerce deri ceket var” dedi.
Şenocak, deri kesiminin Rusya ve Ukrayna’ya eser satışının resmi ihracat sayılarının en az 3 katı olduğunu belirterek; bunların büyük kısmının kontrat ya da akreditifi bulunmadığını ve genelde açık hesaplarla yapılan ticaretin kelam konusu olduğunu söyledi.
Rus alıcılarda ödeme kahrı yarattı
Şenocak, rubledeki devalüasyonun da Rus müşterilerin ödemelerinde sorun yaratmaya başladığına işaret ederek “Ruble yükseldiği için Rusya’da ‘eski kurdan olursa ödeyebilirim. Bu kurdan kabul edersen paranı ödeyebilirim’ diyenler var” dedi.
Öte yandan Rusya’da 650’nin üzerinde mağaza ile faaliyet gösteren Türk markaların da belirsizlik yaşadığı belirtiliyor. Birleşmiş Markalar Derneği Lideri Sinan Öncel, “Para transferi şu anda en kıymetli düşüncelerden biri. Bilhassa gümrükteki malların nasıl transfer edileceği ile ilgili bilinmezlik var” dedi.
Gelişmelerin bölgedeki başka pazarlara da olumsuz yansımaya başladığını belirten Öncel, “Polonya ve Belarus’taki satışlarda da kıymetli düşüş gözleniyor. Yalnızca savaş bölgesinde değil, civar ülkelerde de meseleler yaşanmasından ve ve bölgeye yayılmasından kaygı ediyoruz” diye konuştu.
TOBB’dan Fayat, yaşanan tedirginlik nedeniyle Polonya’dan birtakım müşterilerin sevkiyatların durdurulmasını istediğini belirtirken; LASİAD’dan Eyyüpkoca da “Polonya, Belarus, Moldova, Romanya… Hiçbirinden bir şey isteyen yok” dedi.
