İklim krizinin tesirleri ve riskleri hakkında uzun müddettir ayrıntılı raporlar hazırlanıyor lakin dünyanın bu sorunu nasıl tesirli formda çözebileceği konusu üzerinde bugüne kadar daha az duruldu. Birleşmiş Milletler (BM) Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)’nin 4 Nisan’da yayımladığı rapor, bu eksikliği dolduran kıymetli bir rehber niteliğinde. Raporda bilim insanları dünya genelinde güç üretimi ve tüketiminde bir ihtilal davetinde bulunuyor.
Global ısınmanın tehlikeli tesirlerini önlemek için karbon salımlarının üç yıl içinde doruğa çıkması ve bundan sonra süratle düşmesi gerekiyor.
Bilim beşerlerine nazaran bu durumda bile, havadan karbondioksit gazını soğuracak karbon yakalama ve saklama teknolojilerine muhtaçlık duyulacak.
İşte araştırmacıların dünyayı inançta tutmak için kritik olduğunu belirttiği beş temel fikir:
1 – Fosil yakıt çağının sona ermesi
IPCC’nin 63 sayfalık siyaset yapıcılar için özeti, dipnotlar ve uzman yorumlarıyla epeyce ağır bir rapor. Buna karşın bilim insanlarının ana iletisi epey net: Global ısınmanın tehlikeli tesirlerinden sakınmak için fosil yakıtlardan uzaklaşılması gerekiyor.
Rapora nazaran, global ısınmayı 1,5 derece ile sınırlamak için salımların 2025 yılına kadar doruğa ulaşması ve 2030’a kadar yüzde 43 oranında azaltılması gerekiyor.
Bu geçişi sağlamanın en tesirli yolu, rüzgar ve güneş üzere sürdürülebilir kaynaklardan güç üretmek.
Bilim insanları, bu teknolojilerin maliyetlerindeki düşüşe dikkat çekiyor. 2010-2019 ortasında güneş gücü üretim maliyetleri yüzde 85, rüzgar maliyetleriyse yüzde 55 oranında düştü.
Ukrayna’daki savaş, Avrupa’daki hükümetleri bir sefer daha karbon yoğunluğu açısından birinci sıralarda yer alan kömüre yöneltti lakin güç bağımsızlığına giden tek yolun pak güç kaynakları olduğuna dair geniş bir siyasi kabul var.
IPCC, ısınmaya tesiri nedeniyle siyasetçilere kömürün kalıcı olarak terk edilmesi gerektiğini söylüyor.
IPCC koordinatörlüğünü yürüten Leeds Üniversitesi’nden Prof. Jan Christoph Minx, “Bence bu çok güçlü bir ileti, yeni kömürlü termik santrallerine yer yok. Aksi takdirde 1,5 dereceyi riske atıyorsunuz” dedi ve ekledi:
“Bence buradaki en değerli bildiri, fosil yakıt çağının sona ermesi gerektiği. Ve yalnızca bu çağı kapatmak yetmiyor, çok süratli bir biçimde kapatmamız gerekiyor.”
2 – Karbondioksit sarfiyatımı
İklim krizinin tesirleri ağırlaşırken karbon salımları artmaya devam ettiğinden, araştırmacılar teknolojinin atmosferdeki karbondioksiti hem sınırlama hem de azaltmadaki rolünü tekrar gözden geçiriyor.
IPCC’nin son raporu karbondioksit giderimini (CDR) teşvik ederek fikrin yaygınlaşmasının önünü açıyor.
Bilim insanları, ağaç dikimi ya da hava filtreleme makineleri üzere karbondioksitin atmosferden giderilmesini sağlayan usuller kullanmadan ısınmanın sınırlanamayacağı görüşündeler.
Lakin bu hayli tartışmalı bir mevzu.
İzlanda’da atmosferdeki karbondioksiti çeken ve bunu katılaştırıp kayalar halinde depolayan bir tesisIPCC’yi fosil yakıt üreten ülkelere boyun eğmek ve özünde kanıtlanmamış teknolojilere çok fazla vurgu yapmakla suçlayan tabiat odaklı hak gayreti yürüten kümeler bu fikre karşı çıkıyor.
Berlin merkezli sivil toplum kuruluşu Heinrich Böll Vakfı’ndan Linda Schneider, “Gördüğüm en büyük eksiklik, raporun fosil yakıtların süratle terk edilmesi konusunda çok zayıf olması” dedi ve ekledi:
“Raporun, çalışıp çalışmayacağını bilmediğimiz teknolojilere bel bağlamadan 1.5 C gayesini ıskalamayacak, en sağlam yolları ortaya koyması gerekirdi.”
3 – Talebi frenlemek
IPCC’nin sonra raporunun daha evvelki yayınlardan en değerli farklarından biri, toplumsal bilimlerin daha fazla ön planda olması.
Bu bağlamda temel olarak insanların barınma, seyahat ve beslenme alanlarındaki güç talebinin nasıl azaltılacağına odaklanılıyor.
Buradaki tartışmalar düşük karbonlu diyetlerle beslenmek, besin israfını önlemek, düşük karbonlu ömrü teşvik eden kentsel tasarım ve insanları tabiat dostu ulaşım seçeneklerine yönlendirmek üzere çok sayıda alanı kapsıyor.
Elektrikli arabalar, ulaşımdan kaynaklanan salımların azaltılmasında büyük bir fark yaratabilir lakin geçişi hızlandırmak için şarj teknolojilerine yatırım yapılması gerekiyorIPCC, bu alanlardaki değişikliklerin 2050 yılına kadar bu bölümlerden kaynaklanan emisyonları yüzde 40 ila 70 oranında sınırlayabileceğine ve birebir vakitte refahı iyileştirebileceğine inanıyor.
Bu hayli tezli bir amaç lakin rapor epeyce spesifik detaylara giriyor. Bilim insanları hükümetlerin teşvikler sunmasıyla bu değişikliklerin gerçekleşebileceğini söylüyor.
4 – İklim kriziyle çabayı ertelemenin maliyeti artıyor
İklim değişikliğiyle gayretin yüksek maliyetli olduğu argümanı ertelenmesinde tesirliydi.
Fakat son yıllarda iklim felaketlerinin mali ziyanı istikrarlı bir formda arttıkça bu argüman geçerliliğini yitirdi.
Ve artık IPCC, maliyetler konusunda yükünü koyuyor ve dünyayı dönüştürmenin daha az maliyetli olduğunu söylüyor.
IPCC, sürdürülebilir güç yerine fosil yakıtlara çok fazla finansman ayrıldığını belirtiyor.
Greenpeace’e nazaran, hükümetler fosil yakıt sübvansiyonlarını durdurursa bu, salımları 2030 yılına kadar yüzde 10’a kadar azaltabilir.
IPCC uzun vadede iklim değişikliğinin neden olduğu ekonomik ziyanı gösteren modellerin, global ısınmayı bu yüzyılda 2 derece ile sınırlamanın global maliyetinin, ısınmayı daha sonra azaltmanın global ekonomik yararlarından daha düşük olduğunu ıspatladığını söylüyor.
Önlenen hasarlar, daha pak hava ve su üzere çok çeşitli ortak yararlar göz önüne alındığında, sıcaklıkları 2 derecenin epey altında tutmanın maliyeti pek fazla değil.
University College London’dan raporun Koordinatör Başyazarı Prof Michael Grubb, “Raporda tüm senaryolar ortasında en agresif olanları bile, varsayılan yıllık Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın (GSYİH) büyüme oranının en fazla yüzde 0,1’ine mal oluyor” dedi.
5 – En varlıklı kesitin rolü
Raporda, en varlıklı insanların global ısınmadaki tartılarına tekrar vurgu yapılıyor.
IPCC’ye nazaran, kişi başına en yüksek salıma sahip hanelerin yüzde 10’u, hanehalkı tüketiminden kaynaklanan sera gazı salımlarının yüzde 45’inden sorumlu.
Rapor, dünyanın en varlıklı insanlarının, özel jetler de dahil olmak üzere, seyahat için çok fazla para harcadığını söylüyor.
Bu durum en zenginlere yönelik ek vergiler yahut salımların azaltmasına yönelik öbür uygulamaların önünü açabilir mi?
Durum bu türlü olabilir, lakin IPCC muharrirlerinin bir kısmı, zenginlerin “net sıfır” amacı için daha farklı roller oynayabileceğini düşünüyor.
Exeter Üniversitesi’nden IPCC Başyazarı Prof Patrick Devine-Wright, “En zenginler salımlara orantısız bir biçimde katkıda bulunuyor lakin salımlarını azaltırken yüksek refah seviyelerini ve ömür standartlarını muhafaza potansiyelleri yüksek” dedi.
Devine-Wright, “En zenginlerin düşük karbonlu ömür şekilleri için rol model haline gelerek, düşük karbonlu işletmelere ve öteki fırsatlara yatırım yapmayı seçerek ve katı iklim siyasetleri için lobi yaparak salımları azaltabilen yüksek sosyoekonomik statüye sahip bireyler olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
- Bilim insanları, global ısınmayı durdurmak için ‘ya artık ya da asla’ diyor
- Amazon ormanlarında kritik bir eşiğe gelindi, toplu ağaç vefatları görülebilir
- Türkiye’nin sera gazı salımları öbür ülkelere kıyasla ne durumda?