Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en süratli ve sağlam referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin Mart 2022 periyodu sonuçları açıklandı. Eşik kıymet olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların kesimde güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, şubat ayında 50,4 olan manşet PMI martta 49,4’e geriledi. Böylelikle endeks son 10 ayda birinci kere eşik paha 50’nin altında kaydedildi.
Martta yavaşlama eğilimi üretimde dört, yeni siparişlerde ise altı aya ulaştı. Her iki alt endekste de yavaşlamalar şubat ayı ile kıyaslandığında daha bariz gerçekleşti. Ukrayna’daki savaş müşteri talebini baskılayan ögelerden biri olurken, fiyat artışları da alıcıları caydırarak üretimi olumsuz etkiledi. Toplam yeni siparişlerdeki yavaşlamaya rağmen, milletlerarası talepte gözlenen güzelleşme yurt dışından alınan yeni siparişlerin artmaya devam etmesini sağladı. Lakin Ukrayna’nın işgali bu alanı da olumsuz etkiledi ve ihracat talebindeki artışın ivme kaybetmesine yol açtı. Martta istihdam artışı da yavaşlayarak 22 aydır süregelen genişleme devrinin en düşük oranında kaydedildi.
Türk lirasındaki paha kaybı ve Ukrayna’daki savaş, ham husus fiyatlarının yükselmesinde tesirli oldu. Girdi maliyetleri enflasyonu son beş ayın en düşük düzeyine gerilemekle birlikte yüksek düzeylerini korudu. Ankete katılan birtakım firmalar petrol fiyatlarındaki yükselişe dikkat çekti.
Öte yandan, girdi maliyetlerindeki artışın müşterilere yansıtılmasına bağlı olarak en son eser fiyatları enflasyonu hızlandı ve anket geçmişinin en yüksek seviyelerinden birinde kaydedildi.
Materyal teminindeki zorluklar, Ukrayna’daki savaş ve fiyat yükselişlerine bağlı olarak tedarikçilerin teslimat müddetleri artmaya devam etti. Ayrıyeten tedarikçi performansındaki bozulma son üç ayın en besbelli seviyesinde gerçekleşti.
Yeni siparişler ve üretim ihtiyaçlarındaki düşüşe bağlı olarak firmaların satın alma faaliyetleri Mayıs 2020’den bu yana en süratli düşüşü sergiledi. Kapasite üzerinde baskı olmaması, imalatçıların birikmiş işlerini yaklaşık bir yılın en yüksek oranında azaltmalarına imkan sağladı.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi:
“Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, Türk imalatçılarının halihazırda karşı karşıya oldukları zorluklara yenilerini ekledi ve bu durum Mart ayında dalı çeşitli istikametlerden etkiledi. Zati kırılgan seyretmekte olan talep savaşın yol açtığı belirsizlik nedeniyle daha da zayıflarken enflasyonist baskılar güçlendi ve tedarik zincirlerindeki aksamalar daha bariz hale geldi.”
Ukrayna’daki savaş, kesimlerin birçoklarında zorlukları artırdı
İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI mart ayı raporu, kimi imalat sanayi dallarda güçlü faaliyet şartlarının devam ettiğini ve Ukrayna’daki savaşın mevcut zorlukları artırdığını gösterdi. Kesimlerin büyük kısmında üretim ve yeni siparişler yavaşlama kaydederken tedarik zinciri aksamaları ve enflasyonist baskılar genel olarak yüksek seviyede kaldı.
Mart ayında takip edilen 10 dalın sekizinde üretim ivme kaybederken en bariz yavaşlama metalik olmayan mineral eserler kesiminde gerçekleşti. Yüksek enflasyonist baskıların tesiriyle yeni siparişlerde de en sert ivme kaybı bu dalda yaşandı. Yavaşlamanın daha gözle görülür hale geldiği besin eserlerinde de Mayıs 2020’den beri en keskin düşüş gözlendi.
Üretimini artıran iki dal giysi ve deri eserleri ile kara ve deniz taşıtları oldu. Birikmiş işlerdeki artışa bağlı olarak kara ve deniz taşıtlarında son yedi ayın birinci üretim artışı gerçekleşti. Mart ayında yeni siparişleri artan tek bölüm, son üç aydır güzelleşme eğilimi gösteren kimyasal, plastik ve kauçuk eserleri oldu. Kalan dokuz bölümün tümünde yeni siparişler yavaşlarken üçünde yeni ihracat siparişleri artış gösterdi.
İmalat dalı açısından olumlu gelişmelerin ağırlaştığı alan tekrar istihdam oldu ve on dalın yedisinde çalışan sayıları arttı. En süratli artış makine ve metal eserleri bölümünde gerçekleşti. İstihdamını azaltan üç dal içerisinde en bariz düşüş dokuma bölümünde yaşandı. On kesimin tamamında tedarikçilerin teslimat müddetleri arttı. Fakat tedarikçi performansındaki bozulmanın boyutu bölümler ortasında bariz farklılık gösterdi. Teslim sürelerindeki en yüksek artış yeniden elektrikli ve elektronik eserler bölümünde yaşanırken en düşük oranlı artış ise dokumacılık dalında gerçekleşti.
Elektrikli ve elektronik eserler, tedarik zincirlerinde yaşanan önemli aksamalara bağlı olarak girdi maliyetleri enflasyonunun en süratli arttığı kesim oldu. En düşük enflasyon ise son yedi ayın en zayıf artışı ile dokumacılık kesiminde kaydedildi.
Dokuma eserleri tıpkı vakitte kesin eser fiyatları enflasyonunun da en düşük oranda gerçekleştiği dal oldu. Satış fiyatlarındaki en keskin artış ise ana metal kesiminde ölçüldü.
