Aram Ekin Duran
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ısrarıyla faizin son 3 ayda 4 puan indirilmesi, Türkiye iş dünyasında giderek büyüyen bir reaksiyona neden oluyor. Hem özel dal hem bankalar, yatırım yapmak bir yana yeni ziyanları nasıl aşacağını düşünüyor.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın direktifi ile yatırım ortamını canlandırmak için üçüncü defa faiz indirimine gitmesi, daha evvelki devirlerde faiz indirimi talep eden fakat şu an yaşanan kur krizi nedeni ile borç yükü ve maliyetleri rekor derecede artan iş dünyasında giderek büyüyen bir reaksiyonla karşılanıyor. Erdoğan, faiz indirimi ile yatırımların önünün açılacağını savunsa da, şirketler yatırım yapmak bir yana, 2022’de oluşacak yeni ziyanları aşamamaktan kaygılı.
Bilhassa Türkiye iş dünyasında sağ siyasetin kalesi sayılan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) uzun yıllardır takviye verdiği hükümet siyasetlerine yüksek sesle karşı çıkmaya başladı. Edinilen bilgilere nazaran iktisat siyasetlerine ait TOBB içinde rahatsızlık giderek artarken, ülke genelinde yaklaşık 1,5 milyon şirket sahibini temsil eden oda ve borsa liderleri iktisatta alınan yanlış kararlara yönelik reaksiyonlarını daha sık gösterecek.
TOBB Lideri CHP ile görüştü
Son yıllarda Erdoğan idaresine verdiği takviyeyle öne çıkan TOBB Lideri Rıfat Hisarcıklıoğlu, faiz indirimleri sonrasında özel kesimde yaşanan zahmetlere reaksiyon göstermişti. Ekim ayı sonunda “reel kesim tedirgin” açıklaması yapan TOBB Lideri, 15 Kasım’da ise CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu ve takımı ile özel bir görüşme gerçekleştirmişti. Meğer bundan birkaç yıl evvel Kılıçdaroğlu ile Hisarcıklıoğlu ortasında “hükümete destek” tartışması yaşanmıştı. CHP önderi Kılıçdaroğlu, Mayıs 2016’da yaptığı bir genel şura konuşmasında TOBB’u hükümete kayıtsız kuralsız takviye vermekle eleştirmiş ve “TÜSİAD kadar yürekli olamadınız” demişti. Hisarcıklıoğlu da cevap olarak, “Türkiye’de ana muhalefet boşluğu var fakat ben ana muhalefet önderi değilim” diye konuşmuştu.
İTO Lideri da “bağ zayıfladı” dedi
Bugüne kadar Erdoğan idaresindeki iktisat siyasetlerini şartsız destekleyen, yaptığı yazılı açıklamalarla iktisatta atılan her adımı birinci öven isim olarak öne çıkan Türkiye’nin en büyük ticaret odası olan İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO) lideri Şekib Avdagiç de son faiz indiriminin akabinde iş dünyasında Erdoğan’ı eleştirenler kervanına katıldı.
Ekim ayında gerçekleştirilen 200 baz puanlık faiz indirimi sonrasında “TCMB’nin 200 baz puanlık faiz indirim kararı, yatırım ve ticaret yapmak isteyenleri ferahlatma önceliğini ortaya koyuyor” diyen Avdagiç, son indirimin akabinde ise Twitter hesabı üzerinden piyasa dinamikleri ile TCMB faizi ortasındaki bağın giderek zayıfladığını söyledi. Avdagiç, “Döviz kurlarının ihracat açısından rekabetçi kur sonunu aştığını, faiz indirimlerinin bankaların rotatif ve taksitli kredilerine yansımadığını ve kredilere ulaşımda külfetin devam ettiğini görüyoruz” sözlerini kullandı.
Üretici kentlerde rahatsızlık artıyor
Ticaret Bakanı Mehmet Muş, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, döviz kurlarının da tesiriyle cari süreçlerde olumlu bir seyir izlendiğini belirterek, Türkiye’nin son iki ayda cari fazla verdiğine dikkat çekmişti. Yılsonunda cari açığın OVP’de öngörülen 21 milyar doların altında gerçekleşeceğine inandıklarını kaydeden Bakan Muş, maksatlarının cari açık problemini ülke gündeminden kalıcı olarak çıkarmak olduğunu vurgulamıştı. Lakin iş dünyası temsilcilerine nazaran, ihracatta yaşanan artış kalıcı değil, sadece süreksiz bir rahatlama sağlayacak.
“İhracatta beklenen sıçrama olmayabilir”
Türkiye’nin en kıymetli sanayi merkezlerinden biri olan Kocaeli’nin Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Ayhan Zeytinoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Son 2 aydır ihracat rekoru kırsak da, ihracatta beklenen sıçramanın olacağından şüpheliyim” diyor. Kurların artması ile sermaye malı ithalatında azalma yaşanmaya başladığına dikkat çeken Zeytinoğlu, “Belki şu an bu sayede cari açık düşüyor lakin bu gelecekte büyüyemeyeceğiz manasına da geliyor” diye konuşuyor.
“Faiz indiriminden kar değil ziyan ettik”
Anadolu’nun önde gelen üretim ve ihracat merkezlerinden biri olan Kahramanmaraş’ın Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Şahin Balcıoğlu da faiz indirimi siyasetine reaksiyon gösteren isimlerden biri. Ticareti ve yatırımları canlandırmak maksadıyla faiz indirimi yapmanın yanlışsız bir karar olduğunu fakat gelinen noktada faiz indirimlerinden kar değil ziyan ettiklerini söz eden Balcıoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Geldiğimiz noktada, 10 kuruş kazanırken, 20 kuruş kaybediyorsak bu hesap bize çok yararlı gelmedi” diyor.
Başta sanayi firmaları olmak üzere neredeyse tüm şirketlerin çok borçlu olduğuna işaret eden Balcıoğlu, “Biz makinalarımızı Euro ile, pamuk ve çelik üzere hammaddelerimizi dolarla alıyoruz. Biz bunlardan kar edebileceğimiz yerde, faiz indiriminden net olarak ziyan ettik” diye konuşuyor.
Bankalar da şikayetçi
Sadece özel kesim değil, finans dalı de faiz indirimi sürecinin yarattığı kur krizi ve güvensizlikten şikayetçi. Türkiye’nin en büyük özel sermayeli bankası olan Türkiye İş Bankası’nın genel müdürü Hakan Ortan, geçtiğimiz günlerde katıldığı bir tv programında faizi indirmenin kuru ve enflasyonu ‘başıboş’ bırakmak manasına geldiğini söyledi ve “Bizim meselemiz enflasyon beklentilerinin, enflasyonun bozulması ve denetim altına alınmasının güçleşmesi” diye konuştu.
Yatırımlarda artış sağlanamıyor
Faiz indirimleri, ekonomiyi düze çıkarması beklenen özel kesim yatırımlarında da istek edilen artışı sağlamıyor. Geçtiğimiz günlerde Türkiye iş dünyasının en tesirli örgütlerinden TÜSİAD’ın lideri Simone Kaslowski, üst üste gerçekleştirilen faiz indirimleriyle Türkiye’nin önüne gelen fırsatları kaçırdığını savunarak, “Piyasayı canlandırmanın yolunun maalesef yalnızca faizi düşürerek olamayacağını artık hepimiz görmüş olmalıyız” açıklaması yapmıştı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da iş dünyasında yeni yatırım iştahının olmamasını TÜSİAD’ı amaca koyarak eleştirmiş ve “Siz nasıl insansınız? Sen işadamıysan yatırımdan yanaysan işte size kredi. Alın krediyi ve yatırımı yapın. Ben sizden yatırım, istihdam, üretim, ihracat istiyorum. O vakit kaçıyorlar. Bunlar nasıl iş adamı? Sonra bize sallıyorlar. İstediğiniz kadar sallayın tutmaz” demişti.
“Şirketler 2022 bütçesi hazırlayamıyor”
Erdoğan’ın kelamlarına rağmen, iş dünyası temsilcileri yatırım yapabilmek için gerekli şartlardan giderek uzaklaşıldığı görüşünde. Türkiye genelinde 30 federasyon, 276 dernek üzerinden 40 bine yakın şirketi bünyesinde barındıran Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) da faiz indirimlerindeki ısrara karşı sesini daha fazla yükseltiyor. Türkiye’de toplanan kurumlar vergisinin yüzde 86’sını, dış ticaretinin yüzde 83’ünü sağlayan üyeleri ismine konuşan TÜRKONFED Lideri Orhan Turan, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, “Faizi-enflasyonu indirmekle uğraşacağımıza, riskleri azaltmaya odaklanmalıyız” diyor.
Şirketlerin kurdaki meçhullükten ötürü 2022 bütçesi hazırlayamadıklarına işaret eden Turan, şu görüşleri lisana getiriyor: “Geçen yıl yüzde 7,5 ile borçlanırken, bu yıl borçlanma oranı yüzde 20’lere çıktı. Gelecek yıl kaça borçlanacağımızı iş dünyası olarak öngöremiyoruz. Bu da sanayicideki yatırım iştahının kırılmasına neden oluyor. İş dünyamız bu süreçten hem finansman hem rekabetçilik açısından makus etkileniyor. Artık faizi ve enflasyonu indirmekle uğraşacağımıza risklerini azaltmaya odaklanmamız lazım.”
