Burak Abatay
BBC Türkçe
“Şu an 20-30 TL olan bir kitabın satış fiyatını 70-80 TL’ye çıkaracağız. Bunu kâr etmek için değil, ziyan etmemek için yapacağız.”
Bu kelamlar, Kırmızı Kedi Yayınevi’nin sahibi Haluk Hepkon’a ilişkin.
Türkiye kitap kağıdını ithal eden bir ülke. Kitap kağıdının yanı sıra matbaa malzemeleri de ithal ediliyor. Bu nedenle de ithalatta yaşanabilecek tedarik meseleleri ve fiyat artışları dışında döviz kurundaki yükselişler de Türkiye’de yayıncılık kesimini olumsuz etkiliyor.
Covid-19 pandemisinden bu yana global tedarik meseleleri nedeniyle Türkiye’de de kitap kağıdı fiyatları artıyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Nisan 2021 bilgilerine nazaran, yüzde 45 zamlanan kağıt ve kağıt eserleri yıllık bazda en çok zamlanan üç eserden biri oldu.
TL’nin Euro karşısındaki süratli bedel kaybı da, Euro ile yapılan kağıt ve matbaa ticaretini de derinden etkiledi.
Heretik Yayıncılık kur artışı, kağıt maliyetlerindeki fevkalâde artış, üretim sürecindeki bütün etapların peşin olarak işlemeye başlaması, kapak kağıdının olmaması nedenleriyle baskısı biten kitaplarını tekrar basmayacağını duyurdu.
Agora Kitaplığı da elzem kitaplar haricinde baskılarını durdurduğunu ilan ederken daha pek çok yayınevi ise kitaplarındaki satış fiyatlarına uygulayacakları artırımları gündemlerine aldı.
Finansman krizi
BBC Türkçe‘nin görüştüğü yayıncılardan Dergah Yayınları sahibi Asım Onur Erverdi, kesimde bir finansman krizi ile karşı karşıya kaldıklarını söylüyor.
“Diyelim ki 10 TL’ye bir kitap sattık. Maliyetleriniz 6 TL idi. Maliyetlerimiz 10 TL oldu. Lakin ürettiğiniz 10 TL’lik kitabın gelirini de siz 6 ay sonra tahsil edeceksiniz. Bu büyük bir finansman krizidir yayınevleri için. Bu sürdürülemezdir. Sattığı eseri yerine koyamama ihtimalini doğurur.”
Okurun alım gücü ve artırımlar
40 yayınevinin ortağı ve üyesi olduğu Yayıncılar Kooperatifi’nin (YAYKOOP) İdare Heyeti Lideri ve Tekin Yayınevi Genel Yayın Direktörü Elif Akkaya, yayıncıların yeni kitap basabilmek ve maliyetlerini de karşılamaları için fiyat artışına gitmesinin kaçınılmaz olduğunu söylüyor.
Fakat okurun da alım gücünün düştüğünü belirten Akkaya, bu yüzden yeni üretimlere karşın artırımlı fiyatlarla satışların düşeceğini; bunun da daralmayı ve iflasları beraberinde getireceğini savunuyor. Akkaya’ya nazaran bu badire en çok küçük ve orta ölçekli yayıncıları vuracak.
Albayrak Medya Grubu’na bağlı Ketebe Yayınları’nın yayın direktörü Furkan Çalışkan, yayıncılığın bir öbür ögesi olan yabancı lisanda yazılmış kitaplara ödenen telifleri işaret ederek artan döviz kuruyla birlikte ödenecek fiyatların de artacağına dikkat çekiyor.
Furkan Çalışkan, kendileri üzere büyük yayıncıların ödünler vererek bu devirde bir ölçü ayakta kalabileceğini lakin yılda 10-12 kitap basan yayıncıların işlerini sürdürebilmesinin çok güç olduğunu söylüyor.
Çalışkan, bu nedenle böylesi bir süreçte devletin bilhassa butik yayıncılara müdafaa kalkanı sağlaması gerektiğini düşünüyor.
YAYKOOP’tan Akkaya da finansal olarak etkilenen 7-8 yayınevinin tükenen kitaplarını yine üretemeyeceğini duyduğunu aktarıyor.
Stok maliyeti ve kurumlar vergisi
Agora Kitaplığı’ndan Osman Akınhay’a nazaran kitap yayımlamanın aritmetiğinin bozuldu.
Evvelce 2 bin adet basılan bir kitabın, 1400-1500 adet satmasından sonra yayınevine kar ettirdiğini lakin bugün durumların ziyadesiyle değiştiğini belirten Akınhay, artık 2 binden fazla satan kitabın dahi kâr ettiremeyeceğini tabir ediyor.
Akınhay ayrıyeten stok maliyeti ve vergilerin altını çiziyor:
“Stok maliyeti ve yüzde 25’lik kurumlar vergisi kıymetli bir şey. Diyelim ki bin adet kitap basıyorsunuz ve 500 adetini de dağıtıyorsunuz. Maliye bunun kurumlar vergisini, bastığınız tüm kitabı nasıl olsa satacaksınız diyerek sizden süreksiz peşin vergi olarak alıyor. Satmadığınız kitabın vergisini ödüyorsunuz. Ayrıyeten dağıtmadığınız kitabı da stokluyorsunuz.”
‘Kültürle kurulan münasebet ziyan görecek’
Yayıncılıkta bu türlü bir tablo ortaya çıkarken Kırmızı Kedi’den Hepkon, kitap fiyatlarının artmasıyla okuma alışkanlığı zati makûs olan toplumun gündeminden uygunca kitapları çıkarabileceğini düşünüyor.
Ketebe Yayınları’ndan Furkan Çalışkan, “Kriz devirlerinde beşerler kültürel harcamalarını kısar. Bu anlaşılabilir bir durumdur. Lakin insanların kitap alımı ve kültürle kurduğu münasebet ziyan görecek” diyor.
- Türkiye’nin tesirini artıran dış borcu nedeniyle mallar stoklanıyor
- Merkez Bankası’nın açıklaması piyasaları sakinleştirebilir mi?
- Siyasette ‘döviz kuru’ hareketliliği: İktidar ve muhalefette TL’nin kıymet kaybı nasıl bedellendiriliyor?
Asım Onur Erverdi ise çeviri kitapların daha seyrekleşebileceğine işaret ediyor:
“Yeni başlıkların Türkçeye kazandırılmasıyla ilgili kasvetler artacak.”
Tahlil teklifleri neler?
Pekala yayıncılar nasıl bir tahlil öngörüyor?
Furkan Çalışkan artan dövizin tek sorun olmadığını, küresel fiyat artışlarının pandemiden bu yana yayıncılığı olumsuz etkilediğini tabir ediyor.
Lakin Hepkon ise Türkiye’nin bu sorunun üstesinden gelebilmek ismine hammadde yani kitap kağıdı üretimine başlaması gerektiğini düşünüyor.
En büyük külfetlerden birisinin bu olduğunu söyleyen Hepkon, “Yurt dışına gidince fark ediyorum. Yabancı yayıncılara Türkiye’nin kitap kağıdı üretmediğini anlatıyorum fakat anlamıyorlar” diyor.
Dergah Yayınları’ndan Erverdi de bu probleme dikkat çekiyor. Dünyadaki kağıt üreticilerinin birbirinden haberdar olduğunu, bir üreticinin fiyatını artırdığında öbür bir ülkedeki başka üreticinin de fiyatlarını artırdığını söylüyor.
Lakin Türkiye’nin kağıt üretmek kadar kağıdın hammaddesi selüloza da ulaşması gerektiğini vurgulayan Erverdi şöyle devam ediyor:
“Fabrika kursak da hammademiz selüloz. Örneğin kağıt 800 euro ise, selüloz da 650 euro. Selüloz sorununu çözemediğiniz sürece bu sorun sürer.”
Döviz kurundaki artışa karşılık kurun sabitlenmesi öteki tekliflerden biri olarak öne çıkıyor. YAYKOOP’tan Akkaya bunun olmazsa olmazlardan birisi olduğunu lisana getiriyor.
‘Üniversite kütüphaneleri daha fazla kitap almalı’
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kimi takviyelerinin geçtiğimiz yıllara nazaran epey olumlu bulan Çalışkan, yeniden de kamunun küçük yayıncıların birkaç baskısını garanti etmesinin çok kıymetli bir dayanak olacağını belirtiyor.
Erverdi’ye nazaran vilayet ve ilçe kütüphaneleri üzere büyük yatırımlarla açılan özel ve kamu üniversitelerinin de kütüphanelerine sistemli kitap alışı yapması, yayınevlerini ayakta tutması kadar gençlerin kitaba ulaşma konusunda epey değerli:
“Üniversite öğrencileri çok büyük sorun çekiyor. Üniversite kütüphanesine gittiğinde istediği kitabını bulabilmeli. Üniversite ona bu imkanı verebilmeli. Bir binaya milyar TL harcanıyor. Bunun cüzi bir oranı kitaba ulaşmak için de verebilmeli. Bilgiye ulaşımın imkanını artırılmalı. Bu otomatik bir sübvansiyon oluşturacaktır.”
Dal temsilcilerinin gereğince bir ortaya gelemediğini lisana getiren Furkan Çalışkan diğer bir meseleye daha dikkat çekiyor:
“Kitapla ilgili okurun lehine olacak bir piyasa düzenlemesi olsa çok hoş olur. Baş başa verip kitapçılar, kitapçı zincirler, yayıncılar, bakanlık bir masaya oturmalı. Fakat aktörler bir ortaya gelemeiyor. İki aktör varsa, üçüncüsü yok. Sabit fiyat maddesinden bahsediliyor lakin biz bilgi almadık, ayrıntılarını bilmiyoruz. İndirimler nasıl düzenlenecek bilmiyoruz. Kitapta KDV yok lakin bunun bile başarılı olup olmadıgını değerlendiremedik. Bu sektörel de bir sorun.”
- Faiz-enflasyon-kur ortasında nasıl bir alaka var?
- Merkez Bankası’nın açıklaması piyasaları sakinleştirebilir mi?
- Dolar/TL kuru 10 TL’yi aştı, ekonomistler rekoru nasıl pahalandırıyor?