*Dr. Mahfi Eğilmez
Hazine’nin borçlanmasının temel nedeni bütçe masraflarının bütçe gelirlerinden fazla olmasıdır. Kamu borçlanması iki kaynağa yönelik olarak yapılır: (1) İç borçlanma, (2) Dış borçlanma.
İç borç, dış borç ayrımı yapılırken çoğumuzun sandığı üzere ayrım TL ve dövize bakılarak yapılmaz. İç borçlanma; Hazinenin yurtiçinde yerleşik şahıslardan yaptığı borçlanmadır. Burada kıymetli olan borçlanılan kişinin ikametgâhının nerede olduğudur. Bu durumda yurt içinde yerleşik olan yani ikametgâhı yurt içinde bulunan bireylerden dövize alınan borçlar da iç borç olarak kabul edilir. Misal formda dış borçlanmada da ölçü borçlanılan paranın cinsi değil yerleşiklik kavramıdır. Yurt dışında yerleşik bireylerden sırf dövizle değil TL ile de alınan borçlar dış borç olarak kabul edilir.
Aşağıdaki tablo Hazine’nin 2021 sonu ve 2022 birinci iki ay prestijiyle olan iç ve dış borç stoklarını gösteriyor (kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Kamu Borç İdaresi Raporu – Mart 2022.)
Tabloya nazaran iç borç stoku olağan artış seviyesinde devam etmiş, dolar cinsinden bakıldığında dış borç stokunda artış suratı azalmış görünüyor. Buna karşılık dış borç stokunun TL karşılığında süratli bir artış olmuş.
Gelelim faiz hesaplarına ve ödemelerine (kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürlüğü İstatistikleri, Genel Bütçe Sarfiyatları Ay İçi gerçekleşmeleri (Ekod4.)
Tablodan görüleceği üzere 2022 yılının birinci üç ayında 2021 yılının birinci üç ayına nazaran iç borç faizlerinde yüzde 58 artış olduğu halde dış borç faiz ödemelerinde yüzde 108 artış olmuş bulunuyor.
Her iki tabloda da dış borçların ve dış borç faizlerinin TL karşılıklarının bu kadar yüksek oranda artmasının en değerli nedeni USD/TL kurunda ortaya çıkan artışlardır. 2021 yılı Mart sonunda USD/TL kuru 8,24 iken bu yılın Mart sonunda 14,67 olmuş (artış yüzde 78.) Faiz ödemelerinde yaşanan yüzde 108 oranındaki artışın kıymetli bir kısmı kurdaki artıştan ortaya çıkmış görünüyor.
Bu hesabın içinde 2022 Mart ayında ödenen 11,7 milyar liralık kur muhafazası farkı yer almıyor. Zira bu ödemeye faiz ödemeleri başlığı altında değil transfer ödemeleri başlığı altında (ekonomik mali gayeli transferler / mevduat ve katılma hesaplarının kur artışlarına karşı korunmasına ait giderler) yer verilmiş bulunuyor. Bu ödemeyi de toplam faizlere dâhil edersek ölçü 96,5 milyar liraya ve 2022’nin birinci üç ayındaki artış farkı da yüzde 97,3’e yükselir.
2022 yılında bütçeye yüklenen bu büyük yüklerin bir tek nedeni vardır: Yanlış faiz siyaseti. Eylül 2021’de başlayan faiz indirimleri sonucu TCMB’nin siyaset faizini yüzde 19’dan 14’e indirmesiyle kur kontrolden çıkmış, TL süratli bir paha kaybı yaşamaya başlamış ve dış borçların TL karşılığı ile dış borçlar için ödenecek faizlerin TL karşılığı da bu paralelde süratle artarak bütçeye önemli bir ek yük getirmiştir.
Her vakit söylediğimiz üzere faiz kurtarıcı değildir lakin yanlış belirlenirse önemli meselelere yol açar.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır.
