*Dr. Mahfi Eğilmez
Yapacağımız şey ülkelerde kişi başına gelirin dünya ortalamasından sapmasına bakmak. Bu bize orta gelir seviyesinden ne kadar farklı bir yerde olduğumuzu gösterecek. Dünya GSYH’sini IMF’nin data stokundan alıyorum (https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2021/October) ve dünya nüfusunu da (https://www.worldometers.info/world-population/world-population-by-year/) sitesinden alıyorum. Dünya GSYH’sini dünya nüfusuna bölerek dünyada kişi başına düşen ortalama geliri buluyorum (bütün grafiklerde kırmızıyla gösterilen çizgiler.) Akabinde tekrar IMF’nin data stokundan her bir ülkenin cari fiyatlarla kişi başına düşen gelirinin USD cinsinden pahasını alıyorum ve dünya kişi başına ortalama geliriyle tıpkı grafiğe yerleştiriyorum. Sonuçta seçilmiş ülkeler için karşımıza aşağıdaki grafikler çıkıyor. Birebir teknikle bu grafikleri bütün ülkeler için yapmak mümkün (bazı ülkelere ait bilgileri ekteki tabloda bulabilirsiniz.)
Grafiklerdeki mavi çizgi kırmızının ne kadar üstündeyse ülkenin kişi başına geliri dünya ortalamasından o kadar yüksek, aksine mavi çizgi kırmızının ne kadar altındaysa ülkenin kişi başına geliri dünya ortalamasının o kadar altında demektir. Bu altı iktisat ortasında en âlâ durumdaki ülke ABD’dir, onu Kore izliyor. Çin, inanılması güç bir çıkışla dünya ortalamasını yakalamış görünüyor. Macaristan bilhassa AB üyeliğiyle birlikte ortalamanın üzerine çıkmış, Bulgaristan da emsal bir yolda ilerliyor.
Türkiye, AB ile tam üyelik müzakerelerini başlattıktan sonra düzgün bir çıkış yakalamışken bilhassa başkanlık sistemine geçiş sonrası önemli bir düşüş yaşamış ve dünya ortalamasının altına düşmüş bulunuyor.
Sırf 2020 yılının görünümüne bakalım:
Tablodan görüleceği üzere bu seçitiğimiz ülkeler ortasında 2020 yılında dünya kişi başına gelir ortalamasının en üzerindeki ülke ABD, onu Almanya ve Kore izliyor. Dünya ortalamasından en olumsuz sapmayı Endonezya gösteriyor. Brezilya ve Türkiye de olumsuz sapma yaşayanlar ortasında üst sıralarda yer alıyor.
Artık de sadece Türkiye’nin durumuna bakalım:
Türkiye’nin kişi başına geliri 2005 yılına kadar dünya ortalamasının yüzde 15 – 30 ortasında altında seyretmiş, 2005 yılında denkleşme sağlanmıştır. Akabinde dünya ortalamasının üzerinde giden Türkiye, aşağıdaki grafikten görüleceği üzere 2017 yılından başlayarak dünya ortalamasının altına düşmüş 2020 yılında da yüzde 21 olumsuz sapma göstermiştir.
Artık Türkiye’nin 1980 – 2020 ortasındaki tam serisinin (bütün yılları kapsayan seri) grafiğine bakalım:
Grafik Türkiye’de 2005’de başlayan kişi başına düşen gelirin dünya ortalamasına nazaran yükselmesinin 2017’ye kadar, inişler yaşasa da sürdüğünü, başkanlık sistemine geçiş sonrasında olumsuz bir sapma içine girdiğini gösteriyor. Türkiye’nin bu türlü geriye düşmesinde sorun büyüme suratı değildir, sorun; Türkiye’nin izlediği yanlış siyasetler sonucu risklerinin daima yükselmesi ve onun tesiriyle Türk Lirasının süratli bedel kaybı yaşamasıdır. Günümüzde kurda yaşanan gelişmelere bakınca Türkiye’nin kişi başına gelirinin dünya ortalamasına nazaran olumsuz sapmaya devam edeceğini söylemek mümkündür.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır.
