*Mahfi Eğilmez
Tokyo Olimpiyatlarında alınan madalyalar genel olarak ülkelerin spordaki muvaffakiyetini ölçmekte kullanılan bir ölçü olarak kabul ediliyor. Her ne kadar bir kısımdaki dünya rekoru, olimpiyat rekorundan değerli olsa da toplu olarak bakıldığında en çok sayıdaki spor kolunun temsil edildiği olimpiyatlar tolu başarıyı ölçmekte en kıymetli ölçü.
İktisatta de bir ülkenin gücünü gösteren ve en uygun olmasa da en yaygın kullanılan ölçü ülkenin toplam gelirini temsil eden GSYH ve onun nüfusa bölünmesiyle bulunan kişi başına gelir.
Olimpiyatlarda ülkelerin elde ettiği madalya sayısıyla bu ülkelerin GSYH’leri ortasında bir münasebet var mı? Bu yazımızda bu bağlantıyı araştıracağız. Bunu 194 ülke için yapmak sıkıntı olacağı için dünyanın en yüksek GSYH’ye sahip 20 ülkesini temel alarak yapmaya çalışacağız. Evvel eldeki bilgileri bir tabloya dökelim (Tablodaki datalardan GSYH ve kişi başına gelir ölçü ve sıralamaları https://knoema.com/atlas sitesinden, Tokyo Olimpiyatları madalya sayı ve sıralamaları da https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/all-sports/medal-standings.htm sitesinden alınmıştır.)
GSYH ile toplam madalya ve altın madalya ortasındaki korelasyon katsayısını ölçerek tahlile başlayalım. Korelasyon katsayısı değişkenler ortasındaki bağlantının derecesini ölçmekte kullanılır. -1 ile + 1 ortasında değişir. -1’e ne kadar yakınsa iki değişken ortasında o kadar fazla bir aykırı istikametli bağlantı var, +1’e ne kadar yakınsa iki değişken ortasında o kadar güçlü gerçek istikametli bağlantı var demektir. Katsayı sıfıra yaklaştıkça değişkenler ortasındaki bağ derecesi de zayıflar.
Üstteki tabloda ülkelerin GSYH’siyle elde ettikleri toplam madalya ortasındaki korelasyon katsayısı 0,80 ve altın madalya sayısıyla ilgiyi gösteren korelasyon katsayısı da 0,82 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuçlar bize GSYH ile toplam madalya ve altın madalya sayısı ortasında son derecede güçlü bir alaka olduğunu gösteriyor.
Artık bu tablodaki datalardan yararlanarak birtakım grafikler üretelim. Birinci olarak GSYH (milyar USD) ile toplam (altın, gümüş ve bronz) madalya sayısını bir grafikte gösterelim (GSYH mavi çubuklarla sol eksende, toplam madalya sayısı kırmızıçizgiyle sağ eksende gösteriliyor.)
Grafiğe nazaran Hindistan, Meksika, Endonezya ve Suudi Arabistan dışındaki ülkelerin toplam madalya sayısı GSYH’lerinin üzerine çıkmış. Bu dört ülke GSYH’lerinin hakkını sporda verememişler. GSYH’sinin hakkını sporda en çok veren ülke Rusya olmuş, onu sırasıyla Büyük Britanya, Avustralya, İtalya ve Hollanda izliyor. Türkiye, ortalarda yer alıyor.
Bu grafiğe, milletlerarası sıralamalarda dikkate alındığı biçimiyle yani sırf altın madalyalar açısından bakarsak şöyle bir görünüm çıkıyor karşımıza:
Bu grafikte Büyük Britanya GSYH’ye nazaran muvaffakiyet sıralamasında Rusya’yı geçiyor. GSYH’sine nazaran düşük sayıda altın madalya elde edenler kümesinde İspanya da yer alıyor. Türkiye burada başa baş noktasında görünüyor.
GSYH’si çok yüksek olduğu için algılamayı bozan ABD ve Çin’i dışarıda bırakıp da seriye kalan 18 ülkenin GSYH’si ve aldıkları toplam madalya sayısı açısından bakarsak şöyle bir grafik çıkıyor karşımıza:
Buna nazaran GSYH büyüklüğünü madalya sayısına yansıtamayan ülkeler Japonya, Almanya, Hindistan, Kore, İspanya, Meksika, Endonezya, Suudi Arabistan olarak karşımıza çıkıyor. GSYH’sini madalyalara ziyadesiyle yansıtmış ülkeler de Rusya, Büyük Britanya, Avustralya, Hollanda ve İtalya olarak görünüyor. İsviçre, Türkiye ve Kanada GSYH’ye nazaran madalya almakta az da olsa başarılı olmuş bulunuyorlar.
Tekrar tıpkı formda ABD ve Çin’i dışarıda bırakıp da geriye kalan 18 ülkenin GSYH’si ve aldığı altın madalya sayısı açısından seriyi ele alırsak grafik şöyle oluyor:
İş sırf altın madalyaları saymaya gelince Japonya başa başın üzerine çıkıyor, bu sefer İsviçre ve Türkiye geri düşüyor.
Kıymetlendirme
Bu tahlilden çıkan sonuç ülkelerin ekonomik güçlerinin genel olarak spora da yansıdığı biçimindedir. Değişkenler ortasındaki yüksek korelasyon katsayısı da bunu doğrulamaktadır. Buna karşılık GSYH büyüklüğü olarak birinci 20 iktisat ortasına giren Hindistan, Endonezya, Suudi Arabistan üzere yüksek GSYH’li ülkeler GSYH’sine nazaran düşük sayıda madalyayla ve GSYH büyüklüğü açısından birinci 20 iktisat ortasına girmeyen Küba, Macaristan, Polonya üzere birtakım ülkeler de GSYH’sine nazaran yüksek sayıda madalya ile istisna oluşturmaktadır.
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan alınmıştır
Mahfi Eğilmez tabloyu paylaştı: Ülkelerin gayrısafi yurtiçi hasıla sıralaması Tokyo 2020’deki madalya sıralamasını nasıl etkiledi?
