Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), rezervlerindeki 128 milyar doların satılmasının nedenini, “Türkiye’de artan sermaye çıkışları, azalan direkt yatırımlar, turizm ve ihracatta yaşanan süratli daralma nedeniyle iktisatta yüksek meblağda döviz talep fazlası ortaya çıkması” olarak açıkladı. Banka, bu kapsamda gerçek kesim, finans kesiti ve kamu kurumlarının döviz likidite gereksinimlerinin karşılandığını tez etti.
Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanı olduğu devirde döviz kurundaki yükselişi durdurmak iddiasıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın rezervlerindeki 128 milyar doların satılması, son devirde iktidar ile muhalefeti sık sık karşıya getirdi.
Başta CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu olmak üzere muhalefet sözcüleri, 128 milyar doların kimlere satıldığını sorarken, bu hususta iktidardan farklı açıklamalar gelmişti. Bir açıklamasında, bu paranın Merkez Bankası’nın kasasında olduğunu ve kaybolan bir para olmadığını belirten Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, diğer bir açıklamasında ise “Merkez Bankası 2019 ve 2020 yıllarında, global iktisatta yaşanan gelişmeler ve bilhassa salgının yol açtığı güçlü süreci yönetmek için çok önemli döviz süreçleri yürütmek mecburiyetinde kalmıştır” demişti.
DW Türkçe sordu, TCMB cevap verdi
Bu süreçte DW Türkçe, 16 Nisan 2021’de Merkez Bankası’na bilgi edinme müracaatında bulunarak, 128 milyar doların akıbetini sordu. Banka, soruya 7,5 ay sonra karşılık gönderdi.
Satışın nedenleri
29 Kasım’da CİMER üzerinden verilen yazılı karşılıkta, dünyada daha evvel görülmeyen bir krize yol açan Covid-19 salgının tüm ülkeleri olağan dışı önlemler almak mecburiyetinde bıraktığı savunuldu. Merkez Bankası, verdiği cevapta 128 milyar doların satılmasının münasebetini şöyle savundu:
“Diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu üzere Türkiye’de bu periyotta artan sermaye çıkışları, azalan direkt yatırımlar, turizm ve ihracatta yaşanan süratli daralma nedeniyle iktisatta yüksek meblağda döviz talep fazlası ortaya çıkmıştır. Ek olarak mevcut jeopolitik konjonktürün de yarattığı baskılar, makro finansal istikrarı sağlamak üzere iktisatta döviz likidite gereksiniminin karşılanması gerekliliğini doğurmuştur. Bu nedenlerle finansal istikrarın korunması, ödemeler istikrarı finansmanı ve döviz arz-talep dinamikleri kapsamında süreçler gerçekleştirilmiştir.”
128 milyar dolar nereye gitti?
Merkez Bankası, 128 milyar doların gerçek kesim, finans bölümü ve kamu kurumlarının muhtaçlığı için kullanıldığını sav etti. Yazıda, buna ait, “Bu sayede ülkemiz iktisadının üretim, istihdam ve ihracat kapasitesi korunmuş, gerçek kesimin, finansal kesitin ve kamu kurumlarının döviz likiditesine erişim ve dış ödemeler noktasında rastgele bir meseleyle karşılaşmaması için gerekli önlemler alınmıştır” denildi.
Kerim Rota: Şu an tam aksisi siyaset var
Mevzuyu yakından takip eden isimlerden Gelecek Partisi İktisat Siyasetleri Lideri, bankacı Kerim Rota, Merkez Bankası’nın bu cevabının iktidarın mevcut iktisat siyasetleriyle çeliştiğini kaydetti. Karşılığın değerli cümleler barındırdığını belirten Rota, bunlardan birincisinin bu süreçlerin üretim, istihdam ve ihracatı desteklemek için yapıldığı argümanı olduğunu kaydetti. Rota, “Bunu çok değişik buldum. Şimdi ortadan bir sene geçti bu 128 milyar dolar probleminden üzerinden. Artık üretim, istihdam ve ihracatın desteklenmesi için tam zıddı bir siyasetin, yani Türk parasının değersizleştirme siyasetini tekrar tıpkı iktidar yapıyor” dedi.
Merkez Bankası’nın bu süreçleri likidite sağlamak için yaptığını savunmasını da eleştiren Rota, “Oysa Merkez Bankası’nın biliyorsunuz likidite sağlamak için birçok aracı var, döviz satmak bunlardan en sonuncusu olması gereken ve en kısa olması gereken. Halbuki bu birinci seçenek ve en uzun müddetli seçenek olarak merkez bankasınca tercih edildi” değerlendirmesini yaptı.
Kerim Rota, kamu kurumlarının döviz gereksinimlerini Merkez Bankası’ndan Hazine yoluyla sağlamak için yasal bir alt yapıya sahip olduğuna dikkat çekti. Bu nedenle bunun için kapı gerisinden süreç yapmaya gerek olmadığını tabir eden Rota, “Net biçimde Hazine, Merkez Bankası’ndan bu dövizleri satın alabilir ve bu süreçleri kamuya açıklayabilirlerdi. Bunu yapmamışlar” dedi.
Kerim Rota, bu devirde bankaların ve aracı kurumların önemli manada döviz alım satımı yapmadığını belirtti. Merkez Bankası’nın karşılığında “finansal kesim” diyerek vatandaşın dövize olan kışkırtılan tercihinin üzerini peçelediğini kaydetti.
Alican Uludağ
