Milletlerarası piyasalarda petrol, kömür ve doğalgaz fiyatlarında süratli artışlar gözleniyor. Bu artışlar, iktisadın tüm alanlarını direkt etkiliyor. Memleketler arası idare danışmanlığı şirketi Kearney’in Türkiye Yöneticisi Onur Okutur, son aylarda süratle artan global kömür ve doğalgaz fiyatlarının kışa yanlışsız girerken bir ölçü gevşeyeceğini ancak eski düzeylerine dönmeyeceğini belirtti. Fiyat artışlarının pandemiden sonra iktisatların açılmasıyla talepte yaşanan büyük artıştan kaynaklandığını belirten Kearney Türkiye Yöneticisi Onur Okutur, dünya iktisadında yaşananları şöyle anlattı:
“İnsanlar daha rahat tüketmeye geri döndüler ve bu tüketime eser yetiştirmek için fabrikalar çok daha süratli çalışmak zorunda kaldı. Ortaya çıkan yeni talebi karşılamak için Çin üretimi artırmak üzere harekete geçti. Bu nedenle dünyanın her yerinden çok önemli girdi talep etmeye başladı. Doğal olarak çok önemli bir ek güç gereksinimi ile karşı karşıya kaldı. Bu da ister istemez Asya’ya hakikat süratli bir kömür, petrol, doğalgaz akışına yol açtı. Çin’in güç talebinin çok süratli artmasıyla, toparlamanın bu kadar süratli olacağını öngörmeyen öbür piyasa aktörleri ellerindeki stokları eritmeye başladı. Gerek Avrupa’da gerekse Amerika’da doğalgaz depolarındaki stok düzeyleri düştü. LNG gemileri filolar halinde Çine gaz yetiştirmeye başladılar.”
Türkiye’ye de yansıdı
Okutur, talep artışı nedeniyle güç fiyatlarında sert yükselişler olduğuna dikkat çekerek, bu gelişmenin Türkiye’ye de yansıdığını belirtti:
“Avrupa şu anda bir güç krizinin ortasında. Eylül ayında olmamıza karşın, inanılmaz ölçüde yüksek elektrik ve doğalgaz fiyatları oluşmaya başladı. Geçtiğimiz günlerde İspanya’da elektriğin megavatsaati (MWh) 150 Euro’nun üzerini gördü. İngiltere’de 200-220 Euro’yu görmeye başladık.
Tüm bu gelişmeler Türkiye’yi de etkiledi elbette. Güç Piyasaları İşletme AŞ’nin (EPİAŞ) datalarında de bunları gördük. Gün Öncesi Piyasası’ndaki elektrik fiyat ortalamamız genelde 35 Euro civarındayken son iki ayda yaklaşık 50-55 Euro düzeylerine çıktı. Olağan bunların ardında fiyat oluşumunu etkileyen farklı sistemler da var.”
Fiyatlar bir ölçü geri gelir
Kömür fiyatlarının da pandemi öncesinin 3.5 katı düzeyleri gördüğünü söz eden Okutur, mevcut yüksek fiyat düzeylerinin kalıcı olup olmadığını kimileri müşterileri olan piyasa aktörleri ile konuştuklarını belirterek şu bilgileri verdi:
“Yakın vadede hem doğalgaz, hem elektrik ve hem de kömür fiyatları geçen yılki düzeylerin üzerinde olacak. Bununla birlikte bütün dalın beklentisi, önümüzdeki periyotta bir ölçü da olsa fiyatlarda bir geri çekilme yaşanacağı istikametinde. Bunun da kışa girildikçe görüleceğini düşünüyorum. Kışın beklenildiği kadar soğuk geçmeyeceği görüldükçe, tahminen iktisatların planlandığı ya da beklendiği ölçüde büyümeyeceği anlaşıldıkça… Beyaz eşya, elektrikli mesken aletleri ya da öbür eserlere talebin çok çok artmadığını gördükçe piyasanın olağana döneceğini düşünüyorum.”
Şirketler ve dernekler güç verimliliğine odaklanmalı
Onur Okutur güçte arz talep istikrarını sağlamanın yolunun uzun vadede güç verimliliğinden geçtiğini belirterek, “Enerji yetmiyor diye yeni bir santral yapmaktansa var olanı daha verimli çalıştırmak, üretileni de daha verimli tüketmek en uygun tahlil. Aslında şirketler, üreticiler, demir çelik, çimento üzere bölümlerdeki birlikler, dernekler ve odalar bu bahislerde çalışmalar yapıyor lakin bunlar daha da derinleştirilebilir” dedi.
Demir çelik, çimento ve otomotiv üzere güç ağır bölümlerdeki aktörlerin güç harcamalarını düzgün yönetmelerini öneren Onur Okutur, “Büyük tüketiciler çok dikkat etsinler. Zira güç maliyetlerinde artış bekleniyor. Sanayicilere bu maliyet artışlarını da düşünerek konum almalarını öneririz. Endüstriciler, elektrik tedarikçileriyle yakın bağlantıda kalsınlar. Kontratların yenilenmesinde, iki tarafı da mutsuz etmeyecek formda yeni fiyat uygulamasına gidebilirler” diye konuştu.
Tüketici, üretici ve kamu diyaloğu koşul
Onur Okutur, geçtiğimiz günlerde İngiltere’deki en büyük gaz tedarikçilerinin bir ortaya gelerek “gaz fiyatları berbata gidiyor, tüketiciye de yansıyacak” diye hükümeti uyardıklarını da hatırlatarak “Türkiye’de de güç ağır kesim temsilcilerinin, elektrik piyasası oyuncularının ve düzenleyici kurumun şeffaf bir biçimde konuşup bu maliyetin en az ziyanla nasıl yansıtabileceğini konuşması gerekiyor. Yani üretici, tedarikçi ve kamu diyaloğu büyük yarar sağlar” değerlendirmesi yaptı.