Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa Özer, “Üretim yapmadan üç yılda yüzde 5 büyüme mümkün değil. TÜİK ne yazık ki bilhassa açıkladığı büyüme, enflasyon ve işsizlik oranları üzere bilgilerle toplumun her kısmında itimat erozyonuna uğrayan bir kurum haline getirilmiştir” kanısını lisana getirdi.
Özer, Cumhuriyet Gazetesi’nden Şehriban Kılıç’a açıklamalarda bulundu. Özer orta vadeli programda (OVP) 2021 yılı dolar kuru 8.30 TL kestirim edilirken enflasyonun yüzde 16.2 olmasını beklemenin saflık olacağı yorumunu yaptı. Üretici fiyat endeksindeki artışların süreklilik kazandığını, bunun bir müddet sonra vatandaşa artırım olarak yansıyacağını ve toplumdaki fakirleşmenin hızlanacağını vurguladı. “Gördüğüm en büyük risk, Merkez Bankası’na faiz oranlarını düşürme istikametinde yapılacak siyasi baskılar ile onun tetikleyeceği kur şoklarıdır” diyen Özer açıklamalarına şöyle devam etti:
”Fakirleştirici hatta gelir dağılımını daha bozucu tesiri olan bir büyüme”
-2022-2024 periyodunu kapsayan OVP yayımlandı. Nasıl değerlendiriyorsunuz?
”Üretim yapmadan üç yılda yüzde 5-5.5 büyüme mümkün değil. Zati geçmiş devir büyümelerine de baktığınızda mehter kadrosu üzereydik, bir ileri iki geri gitmişiz. 2021 yılı dolar kuru 8.30 TL iddia edilirken enflasyonun yüzde 16.2 olmasını beklemek saflık olur. Bu büsbütün piyasa beklentilerini yönlendirmeye dönük ve mümkün bir seçime yanlışsız piyasa beklentilerini olumluya çevirmeye dair güzel bir gereç olarak kalacak.”
”Faiz indirilsin’ baskısı büyük risk”
Yılsonu, büyüme, işsizlik, enflasyon, faiz, kur öngörüleriniz nelerdir? Bu alanlarda ne cins riskler görüyorsunuz?
”Büyüme konusunda beklentim, yüzde 8 ile yüzde 9 ortasında bir orandır. Gerçek işsizlik oranının yüzde 20’lerin üzerinde kalacağını düşünüyorum. Enflasyon beklentim ise en az yüzde 17. Kur ise ABD doları 8.50’nin üzerinde, Avro ise 10.30’un üzerinde olacaktır. Gördüğüm en büyük risk, Merkez Bankası’ına faiz oranları istikametinde düşürme tarafında yapılacak siyasi baskılar ile onun tetikleyeceği kur şoklarıdır. Zira Türkiye’de kur değişmelerinin enflasyona geçişinde bir asimetri vardır. TL bedel kayıpları kısa vakitte ve kıymetli ölçüde fiyatlara yansırken, TL’nin paha kazanması benzeri tesirleri yaratmamaktadır. Ayrıyeten, daha fazla büyümek için daha fazla ithalat ve daha fazla dış kaynağa ihtiyaç olduğu için, cari açıkta da, beklentilerin bilakis, yılın ikinci yarısında artış beklemekteyim. Kaldı ki, turizm gelirlerini de beklenen kadar olamayacağı istikametinde güçlü ispatlar var. Bu da bu değişkenlerle ilgili beklentileri değiştirecek bir gelişmedir.
Ayrıyeten, erken seçim mümkünlüğü ile yine iç kredileri, bilhassa tüketici kredileri, artırmaya yönelik teşvikler de bir öteki kıymetli risk kaynağı oluşturmaktadır. Bunlara bir de dünya ölçeğinde artan güç ve emtia fiyatlarındaki artışlarla, aksayan tedarik zincirlerini ve hala önlenemeyen pandemiyi de eklemek gerekir. ABD Merkez Bankası, Fed’in varlık alımlarını azaltma kararı ile birlikte azalacak milletlerarası fon akımları ve 2008 krizi ile başlayan kapitalist sistemde çözülemeyen hegemonya sorunu (ABD ve Çin hegemonya mücadelesi) ve küreselleşme periyodunun yarattığı dış ticaret artışları ile oluşan düşük enflasyon periyodunun sona ermesi, bizim için kıymetli bir risk kaynağıdır. ”
”Kurda kalıcı düşüş olacağını düşünmüyorum”
Kurda bir düşüş kelam konusu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da faizin indirilmesi konusunda telkinleri var. Yakın vadede bir faiz indirimi olur mu?
”Türkiye’de kurun tarafını kısa vadede daha çok, sermaye giriş ve çıkışları tesirler. Bu nedenle kurda kalıcı bir düşü olacağını zannetmiyorum.
Ben yakın bir müddette bir faiz indirimi de görmüyorum. Lakin, ekim ve kasım aylarında baz tesiri nedeniyle enflasyonda azda olsa bir düşme eğilimi olabilecektir. Ayrıyeten, her ne kadar, Ağustos ayı enflasyon sayıları (TÜFE), siyaset faiz oranının (yüzde 19) üzerinde olsa da, para siyasetinin aktifliği açısından izlenen çekirdek enflasyon oranları (B: 18,46 ve C: 16,76) oranları siyaset faiz oranından düşük gerçekleşmiştir. Bu nedenle Merkez Bankası Eylül ayı toplantısında faiz artışına gitmeyebilir. Hele bu ortamda yapılacak bir faiz indiriminin, TL’de kaçışı hızlandırıp dövize olan talebi ve kuru artıracağına inanmaktayım.”
”En büyük sorun işsizlik”
Yurttaşı ve ekonomiyi nasıl günler bekliyor?
”İleriki periyotların en kıymetli sorunu, artan işsizlik, hayat pahalılığı ve giderek daha da yaygınlaşacak ve artan yoksulluk olacaktır. Hem Türkiye genelinde hem kentler hem de bölgeler bazında derinleşen gelir dağılımındaki eşitsizlik artışları ve bunun yaratacağı iktisadi, toplumsal ve toplumsal meseleler yeni periyoda damgasını vuracaktır. Aile reisinin işini kaybetmesi ile o ailede ortaya çıkacak gelir kayıpları ve gelecek konusundaki belirsizlik aile içerisinde çeşitli çatışmalar ve travmalara neden olabilecektir. İşsiz kalan çeşitli ruhsal problemlerle karşılaşabilir. Bu bireylerin hata sürece potansiyelinde artış olabilir.
İktisat ise çift haneli enflasyon, işsizlik ve faizin yanında azalan büyüme oranları, artan dış açık, kırılganlık ve yükselen ülke risk primiyle anılır hale gelecektir.”
”TÜİK ne yazık ki açıkladığı büyüme, enflasyon ve işsizlik oranları üzere datalarla itimat erozyonuna uğrayan bir kurum haline geldi”
-Uzun vakittir TÜİK bilgilerine prestij yok. İşsizlik dataları beklentinin çok altında açıklanıyor. Kısa çalışma ödeneği ve işten çıkartma yasakları da bitti. İşsizliğin yaratacağı sıkıntılar konusunda ne diyeceksiniz?
”Bilindiği üzere, devletin resmi bilgi kaynağı denilince aklımıza çabucak TÜİK gelir. Toplumun her kısmı enflasyondan tutunda büyüme, ulusal gelir, işsizlik, çeşitli kesimlere ait dataları ve endeksler hakkındaki bilgileri TÜİK’ten elde eder. Başta para siyaseti olmak üzere bir çok siyaset uygulaması ve karar ile yasal düzenlemelere bu datalar destek oluşturur.
Fakat gelin görün ki, devletin bu değerli kurumunun son vakitlerde önemli bir inandırıcılık ve güvenirlilik sorunu var. Toplumda en sağlam kaynaklarından birisi olması gereken TÜİK ne yazık ki bilhassa açıkladığı büyüme, enflasyon ve işsizlik oranları üzere bilgilerle toplumun her kısmında inanç erozyonuna uğrayan bir kurum haline getirilmiştir.
İşsizlik konusu da bunların başında gelmektedir. TÜİK’in açıkladığı mayıs ve haziran sayılarına rakamlarına nazaran, örneğin, nüfus artmakta, istihdam azalmasına karşın nazaran istihdam bir ayda işsiz sayısı da 224 azalmış gözükmektedir. Bu sayıların mantıklı bir iktisadi ve toplumsal açıklaması olmadığı üzere bunu mevsimlik etkilerke açıklamakta mümkün olmaktadır. Bu işin birazcık teknik kısmı. İşini bir de işini kaybeden, ailesi ve içerisinde yaşadığı toplum açısından çok değerli tesirleri var. Aile resinin işini kaybetmesi ile o ailede ortaya çıkacak gelir kayıpları ve gelecek konusundaki belirsizlik aile içerisinde çeşitli çatışmalar ve travmalara neden olabilecektir. İşsiz kalan çeşitli ruhsal meselelerle karşılaşabilir. Bu bireylerin kabahat sürece potansiyelinde artış olabilir. İşsizliğin yarattığı toplumsal meselelerle toplum bir müddet sonra yüzleşmek zorunda kalır.”
